The Relationship between Mothers' Conscious Awareness and Pre-school Children's Anxiety Levels and Friendship Skills

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 73 - 93, 25.03.2023

Sinem Çakır , Gülümser Gültekin Akduman

Öz

The study aimed to examine the relationship between mothers' conscious awareness levels in parenting and pre-school children's anxiety levels and friendship skills. The study group of the research consisted of 48-72-month-old children attending pre-school education in the central districts of a province in the Central Black Sea region in the 2021-2022 academic year and their mothers. The data collection tools used in the study were the Mindfulness in Parenting Questionnaire (MIPQ) developed by Gördesli et al, the Revised Pre-school Anxiety Scale, the validity and reliability analysis of which was conducted by Güler and Totan, and the Friendship Skills subscale of the Pre-school Social Skills Evaluation Scale (PSSES) developed by Ömeroğlu et al. with the support of TÜBİTAK. In this study, the relational survey model was applied. Pearson Product Moments Correlation Coefficient was used in the analysis of the data. As a result of the study, a negative and low-level significant relationship was found between the mothers' total scores of conscious awareness in parenting, parental self-efficacy, sub-dimensions of being present with the child, and the anxiety level of the children. A moderate positive correlation was found between mothers' total scores of conscious awareness in parenting and parental self-efficacy and sub-dimensions of being present with the child and children's friendship skills. In addition, it was determined that there was a low negative correlation between children's total anxiety, social anxiety and generalized anxiety sub-dimensions, and friendship skills. The findings were discussed and various recommendations were proposed.

Anahtar Kelimeler

Preschool Period, Mindfulness in Parenting, Anxiety, Friendship Skills

Annelerin Bilinçli Farkındalıkları ile Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Kaygı Düzeyleri ve Arkadaşlık Becerileri Arasındaki İlişki

Öz

Araştırmada, annelerin ebeveynlikte bilinçli farkındalık düzeyleri ile okul öncesi dönem çocuklarının kaygı düzeyleri ve arkadaşlık becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2021-2022 eğitim öğretim yılında Orta Karadeniz bölgesinde yer alan bir ilin merkez ilçelerinde yer alan eden okul öncesi eğitime devam eden 48-72 aylık çocuklar ve bu çocukların anneleri oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama araçları olarak Gördesli ve diğ. tarafından geliştirilen Ebeveynlikte Bilinçli Farkındalık Ölçeği (MIPQ), Güler ve Totan tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan Yeniden Düzenlenen Okul Öncesi Kaygı Ölçeği ve Ömeroğlu ve diğ. tarafından TÜBİTAK destekli geliştirilen Okul Öncesi Sosyal Beceri Değerlendirme Ölçeği’nin (OSBED) Arkadaşlık Becerileri alt ölçeği kullanılmıştır. Bu kapsamda araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Verilerin analizinde Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, annelerin ebeveynlikte bilinçli farkındalık toplam puanları ve ebeveyn özyeterliği ve çocukla anda olma alt boyutları ile çocukların kaygı düzeyi arasında negatif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Annelerin ebeveynlikte bilinçli farkındalık toplam puanları ve ebeveyn özyeterliği ve çocukla anda olma alt boyutları ile çocukların arkadaşlık becerileri arasında pozitif yönde orta düzeyde ilişki bulunmuştur. Ayrıca çocukların toplam kaygı, sosyal kaygı ve genellenmiş kaygı alt boyutları ile arkadaşlık becerileri arasında negatif yönde düşük düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Bulgular tartışılarak çeşitli öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okul Öncesi Dönem, Ebeveynlikte Bilinçli Farkındalık, Kaygı, Arkadaşlık Becerileri

Kaynakça

• Akgün, A., Gönen, S., & Aydın, M. (2007, 1 Mart). İlköğretim fen ve matematik öğretmenliği öğrencilerinin kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 283-299.
• Akgün, A., Gönen, S., & Aydın, M. (2007, 1 Mart). İlköğretim fen ve matematik öğretmenliği öğrencilerinin kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 283-299.
• Alisinanoğlu, F., & Ulutaş, İ. (2003). Çocukların kaygı düzeyleri ile annelerinin kaygıdüzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 128, 65-71.
• Atalay, Z. (2020). Mindfulness-bilinçli farkındalık. İstanbul: İnkılap.
• Atalay, Z. (2020). Mindfulness-bilinçli farkındalık. İstanbul: İnkılap.
• Atış Akyol, N. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarda bağlanma ile sosyal yetkinlik, kaygı, öfke ve öz-kontrol değişkenlerinde akran ilişkilerinin aracı rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Atış Akyol, N. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarda bağlanma ile sosyal yetkinlik, kaygı, öfke ve öz-kontrol değişkenlerinde akran ilişkilerinin aracı rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Avcı, D., Tarı Selçuk, K., & Kaynak, S. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların akran ilişkileri ve belirleyicileri. Orjinal Araştırma Güncel Pediatri, 17(1),17-33.
• Ayaz, G. (2015). Çocuklarda ayrılık kaygısı bozukluğu gelişimi ile annenin kişilik özellikleri ve bağlanma stili arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Ayaz, G. (2015). Çocuklarda ayrılık kaygısı bozukluğu gelişimi ile annenin kişilik özellikleri ve bağlanma stili arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37, 122-147.
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37, 122-147.
• Bodhi, B. (2011). What does mindfulness really mean? A canonical perspective. Contemporary Buddhism, 12(1), 19-39. http://dx.doi.org/10.1080/14639947.2011.564813
• Bodhi, B. (2011). What does mindfulness really mean? A canonical perspective. Contemporary Buddhism, 12(1), 19-39. http://dx.doi.org/10.1080/14639947.2011.564813
• Boğday, H. (2020). Anne kaygı düzeyinin ergen kaygı düzeyi üzerindeki etkisinde ergenin bilinçli farkındalık düzeyinin aracı etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Boğday, H. (2020). Anne kaygı düzeyinin ergen kaygı düzeyi üzerindeki etkisinde ergenin bilinçli farkındalık düzeyinin aracı etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Bora, A. (2019). Okul öncesi eğitime devam eden çocukların kaygıları ile ebeveynlerinin kaygıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Bora, A. (2019). Okul öncesi eğitime devam eden çocukların kaygıları ile ebeveynlerinin kaygıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Buldukoğlu, K., Bademli, K., Karakaya, D., Göral, G., & Keser, İ. (2011). Ruhsal hastalığı olan ebeveynle yaşamak. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(4), 683-703. https://dx.doi.org/10.5455/cap.20110331
• Buluş, M., & Samur, A. Ö. (2017). Beş-altı yaş çocuklarının sosyal duygusal uyumunu yordamada ebeveyn benlik saygısı, temel ihtiyaçları ve öz yeterliğin rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41), 105-119.
• Buluş, M., & Samur, A. Ö. (2017). Beş-altı yaş çocuklarının sosyal duygusal uyumunu yordamada ebeveyn benlik saygısı, temel ihtiyaçları ve öz yeterliğin rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41), 105-119.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E., Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E., Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüktaşkapu, S. (2012). Annelerin özyeterlik algıları ile 1-3 yaş çocuklarının gelişimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 18-30.
• Büyüktaşkapu, S. (2012). Annelerin özyeterlik algıları ile 1-3 yaş çocuklarının gelişimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 18-30.
• Cartwrigh-Hatton, S., Hodges, L., & Porter, J. (2003). Social Anxiety in childhood: the relationship with self and observer rated social skills. Journal of Child PsychologyandPsychiatri, 44(5), 737-742.
• Cartwrigh-Hatton, S., Hodges, L., & Porter, J. (2003). Social Anxiety in childhood: the relationship with self and observer rated social skills. Journal of Child PsychologyandPsychiatri, 44(5), 737-742.
• Cesur, E., & Akyol, A. K. (2020). Erken çocuklukta sosyal beceri eğitimi. A. Durmuş (Ed.), Erken çocuklukta sosyal becerilerin gelişimi içinde, (s. 105-125). Ankara: Pegem Akademi.
• Cesur, E., & Akyol, A. K. (2020). Erken çocuklukta sosyal beceri eğitimi. A. Durmuş (Ed.), Erken çocuklukta sosyal becerilerin gelişimi içinde, (s. 105-125). Ankara: Pegem Akademi.
• Coelho, L., Torres, N., Fernandes, C., & Santos, A. J. (2017) Quality of play, social acceptance and reciprocal friendship in preschool children. European Early Childhood Education Research Journal, 25(6), 812-823. http://dx.doi.org/10.1080/1350293X.2017.1380879
• Coelho, L., Torres, N., Fernandes, C., & Santos, A. J. (2017) Quality of play, social acceptance and reciprocal friendship in preschool children. European Early Childhood Education Research Journal, 25(6), 812-823. http://dx.doi.org/10.1080/1350293X.2017.1380879
• Coleman, P. K. (1998). Maternal self-effifficacy beliefs as predictors of parenting competence and toddlers' emotional, social, and cognitive development. Doctoral Dissertation, West Virginia University, Morgantown, ABD.
• Coleman, P. K. (1998). Maternal self-effifficacy beliefs as predictors of parenting competence and toddlers' emotional, social, and cognitive development. Doctoral Dissertation, West Virginia University, Morgantown, ABD.
• Dacey J. S., Mack M. D., & Fiore, L. B. (2018). Çocuklarda aşırı kaygı ve kaygı azaltma yöntemleri, ebeveynler ve öğretmenler için rehber kitap. (Çev. I. Doğangün). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Dietrich, S. L. (2005). A look at friendships between preschool-aged children with and without disabilities in two inclusive classrooms. Journal of Early Childhood Research, 3(2), 193-215. http://dx.doi.org/10.1177/1476718X05053933
• Dietrich, S. L. (2005). A look at friendships between preschool-aged children with and without disabilities in two inclusive classrooms. Journal of Early Childhood Research, 3(2), 193-215. http://dx.doi.org/10.1177/1476718X05053933
• Donovan, C. L., & Spence, S. H. (2000). Prevention of childhood anxiety disorders. Clinical Psychology Review, 20(4), 509-531.
• Donovan, C. L., & Spence, S. H. (2000). Prevention of childhood anxiety disorders. Clinical Psychology Review, 20(4), 509-531.
• Duncan, L. G., Coatsworth, J. D., & Greenberg, M. T. (2009). A model of mindful parenting: Implications for parent-child relationships and prevention research. Clinical Child and Family Psychology Review, 12(3), 255-270.http://dx.doi.org/10.1007/s10567-009-0046-3
• Duncan, L. G., Coatsworth, J. D., & Greenberg, M. T. (2009). A model of mindful parenting: Implications for parent-child relationships and prevention research. Clinical Child and Family Psychology Review, 12(3), 255-270.http://dx.doi.org/10.1007/s10567-009-0046-3
• Edwards, S. L., Rapee, R. M., Kennedy, S. J., & Spence, S. H. (2010). The assessment of anxiety symptoms in preschool-aged children: The revised preschool anxiety scale. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 39(3), 400-409.
• Erten, H. (2012). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri, akran ilişkileri ve okula uyum düzeyleri arasındaki ilişkilerin izlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Erten, H. (2012). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri, akran ilişkileri ve okula uyum düzeyleri arasındaki ilişkilerin izlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Essakow, S. H., Ungerer A. J., & Rapee, M. R. (2005). Attachment, behavioral inhibition, and anxiety in preschool children. Journal of Abnormal Child Psychology, 33(2),131–143. http://dx.doi.org/0.1007/s10802-005-1822-2
• Essakow, S. H., Ungerer A. J., & Rapee, M. R. (2005). Attachment, behavioral inhibition, and anxiety in preschool children. Journal of Abnormal Child Psychology, 33(2),131–143. http://dx.doi.org/0.1007/s10802-005-1822-2
• George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference. Boston: Allyn & Bacon.
• George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference. Boston: Allyn & Bacon.
• Gördesli, A. M., Arslan, N., Çekici, F., Sünbül, A. Z., & Malkoç, A. (2018). The psyhometric propertıes of mindfulness in parenting questionnaire (MIPQ) in Turkishsample. European Journal of Education Studies, 5(5), 175-185.
• Gördesli, A. M., Arslan, N., Çekici, F., Sünbül, A. Z., & Malkoç, A. (2018). The psyhometric propertıes of mindfulness in parenting questionnaire (MIPQ) in Turkishsample. European Journal of Education Studies, 5(5), 175-185.
• Greco, L. A., & Morris, T. L. (2005). Factors influencing the link between social anxiety and peer acceptance: Contributions of social skills and close friendships during middle childhood. Behavior Therapy, 36(2), 197-205. http://dx.doi.org/10.1016/S0005-7894(05)80068-1
• Güler, M. (2016). Okul öncesi dönem 4-6 yaş çocukları için yeniden düzenlenen okul öncesi kaygı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın
• Güler, M. (2016). Okul öncesi dönem 4-6 yaş çocukları için yeniden düzenlenen okul öncesi kaygı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın
• Hudson, J. L. Dodd H. F., & Bovopoulos, N. (2011). Temperament, family environmentand anxiety in preschool children. Abnorm Child Psychol, (39), 939–951.http://dx.doi.org/10.1007/s10802-011-9502-x
• Hudson, J. L. Dodd H. F., & Bovopoulos, N. (2011). Temperament, family environmentand anxiety in preschool children. Abnorm Child Psychol, (39), 939–951.http://dx.doi.org/10.1007/s10802-011-9502-x
• Işık, E. (2020). Bilinçli farkındalık aile eğitim programının ebeveynlerin bilinçli farkındalıkları, yetkinlik algıları ve iletişim düzeyleri ile çocukların davranış sorunları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Işıkol, K. (2019). Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin akılcı olmayan inançları ve ebeveynlik öz yeterlik algıları ile çocukların sosyal beceri ve problem davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Işıkol, K. (2019). Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin akılcı olmayan inançları ve ebeveynlik öz yeterlik algıları ile çocukların sosyal beceri ve problem davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Jespersen, J. E., Morris, A. S., Hubbs‑Tait, L., & Washburn, I. J. (2021). Evaluation of a parent education program emphasizing responsive parenting and mindfulness: An inclusive randomized controlled trial. Child & Youth Care Forum, 50(5), 859-883. http://dx.doi.org/10.1007/s10566-021-09597-2
• Jespersen, J. E., Morris, A. S., Hubbs‑Tait, L., & Washburn, I. J. (2021). Evaluation of a parent education program emphasizing responsive parenting and mindfulness: An inclusive randomized controlled trial. Child & Youth Care Forum, 50(5), 859-883. http://dx.doi.org/10.1007/s10566-021-09597-2
• Jones, J. D.,Lebowitz, E. R., Marin, C. E., & Stark, K. D. (2015). Family accommodation mediates the association between anxiety symptoms in mothers and children. Journal of Child & Adolescent Mental Health, 27(1), 41-51.http://dx.doi.org/10.2989/17280583.2015.1007866
• Jones, J. D.,Lebowitz, E. R., Marin, C. E., & Stark, K. D. (2015). Family accommodation mediates the association between anxiety symptoms in mothers and children. Journal of Child & Adolescent Mental Health, 27(1), 41-51.http://dx.doi.org/10.2989/17280583.2015.1007866
• Kabat-Zinn, J. (2019). Yeni başlayanlar için farkındalık (S.S. Tezcan, Çev.). İstanbul: Pegasus.
• Kapıkıran, N. A., İvrendi, A. B., & Adak, A. (2006). Okul öncesi çocuklarında sosyal beceri: durum saptaması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1),20-28.
• Kapıkıran, N. A., İvrendi, A. B., & Adak, A. (2006). Okul öncesi çocuklarında sosyal beceri: durum saptaması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1),20-28.
• Karakaya, İ. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s.57-84). Ankara: Anı.
• Kotil, Ç. (2010). Okul öncesi eğitim kurumuna yeni başlayan 5 yaş çocukların sosyal duygusal uyum düzeylerine annenin ebeveyn öz yeterlik algısı ile okul beklentilerine uyum düzeyinin etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kotil, Ç. (2010). Okul öncesi eğitim kurumuna yeni başlayan 5 yaş çocukların sosyal duygusal uyum düzeylerine annenin ebeveyn öz yeterlik algısı ile okul beklentilerine uyum düzeyinin etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Lindsey, E. W. (2002). Preschool children’s friendship and peer acceptance: Links to social competence. Child Study Journal, 32(3), 145–157.
• Lindsey, E. W. (2002). Preschool children’s friendship and peer acceptance: Links to social competence. Child Study Journal, 32(3), 145–157.
• Marcone, R., & Caputo, A. (2019) Is a friendtruly a treasure? Evolution of friendship competence from pre-school up to the last year of primary school. Early Child Development and Care, 189(1), 43-55. http://dx.doi.org/10.1080/03004430.2017.1299147
• Meadows, S. O., Mclanahan, S., & Gunn-Brooks, J. (2007). Parental depression and anxiety and early childhood behavior problems across family types. Journal of Marriage and Family, 69(5), 1162-1177. https://dx.doi.org/10.1111/j.1741-3737.2007.00439.x
• Meadows, S. O., Mclanahan, S., & Gunn-Brooks, J. (2007). Parental depression and anxiety and early childhood behavior problems across family types. Journal of Marriage and Family, 69(5), 1162-1177. https://dx.doi.org/10.1111/j.1741-3737.2007.00439.x
• Nalbantoğlu, B. (2020). Sosyal anksiyete ve bilişsel abartma tarzı: bilinçli farkındalık ve tekrarlayıcı olumsuz düşüncelerin düzenleyici rolleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Nalbantoğlu, B. (2020). Sosyal anksiyete ve bilişsel abartma tarzı: bilinçli farkındalık ve tekrarlayıcı olumsuz düşüncelerin düzenleyici rolleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş., Aydoğan, Y., Çakan, M., Kılıç Çakmak, E., Özyürek, A., …. Gültekin Akduman, G. (2014). Okul öncesi sosyal beceri değerlendirme ölçeği öğretmen formunun geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik analizleri. Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(8), 37-46.
• Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş., Aydoğan, Y., Çakan, M., Kılıç Çakmak, E., Özyürek, A., …. Gültekin Akduman, G. (2014). Okul öncesi sosyal beceri değerlendirme ölçeği öğretmen formunun geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik analizleri. Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(8), 37-46.
• Özyürek, A., & Ceylan, Ş. (2014). Okul öncesi çocuklarda sosyal becerilerin desteklenmesi konusunda öğretmen ve veli görüşlerinin belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,35, 99-114. http://dx.doi.org/10.9779/PUJE575
• Pickard, H., Happé, F., & Mandy, W. (2018). Navigating the social world: The role of social competence, peer victimisation and friendship quality in the development of social anxiety in childhood. Journal of Anxiety Disorders, 60, 1-10. https://dx.doi.org/10.1016/j.janxdis.2018.09.002
• Polat, Ö., & Özbek Ayaz, C. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarının liderlik becerilerinin yordayıcısı olarak ebeveynlerinin bilinçli farkındalık düzeyleri. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi. 3(2),113-128. http://dx.doi.org/10.47770/ukmead.982016
• Rapee R. M., Spence S. H., Cobham, V., & Wignall, A. (2019). Çocukta özgüven- kaygılı çocuğa yardım (Çev. R. Baykaldı), Ankara: Arkadaş.
• Salı, G. (2014). Okul öncesi dönem çocuklarında akran ilişkilerinin ve akran şiddetine maruz kalmanın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(2), 195-216. http://dx.doi.org/10.14812/cufej.2014.020
• Salı, G. (2014). Okul öncesi dönem çocuklarında akran ilişkilerinin ve akran şiddetine maruz kalmanın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(2), 195-216. http://dx.doi.org/10.14812/cufej.2014.020
• Sebanc, A. M., Pierce, S. L., Cheatham, C. L., & Gunnar M. R. (2003). Gendered social worlds in preschool: dominance, peer acceptance and assertive social skills in boys’ and girls’ peer groups. University of Minnesota, 12(1),91-103. https://dx.doi.org/10.1111/1467-9507.00223
• Sebanc, A. M., Pierce, S. L., Cheatham, C. L., & Gunnar M. R. (2003). Gendered social worlds in preschool: dominance, peer acceptance and assertive social skills in boys’ and girls’ peer groups. University of Minnesota, 12(1),91-103. https://dx.doi.org/10.1111/1467-9507.00223
• Singh, N. N., Lancioni, G. E., Winton, A. S. W., Singh, J., Curtis, W. J., Wahler, R. G., & McAleavey, K. M. (2007). Mindful parenting decreases aggression and increases social behavior in children with developmental disabilities. Behavior Modification, 31(6), 749-771. http://dx.doi.org/10.1177/0145445507300924
• Suarez, G. L., Morales, S., Miller, N. V., Penela, E. C., Chronis-Tuscano, A., Henderson, H. A., & Fox, N. A. (2021). Examining a developmental pathway from early behavioral inhibition to emotion regulation and social anxiety: The moderating role of parenting. Developmental Psychology, 57(8), 1261–1273.http://dx.doi.org/10.1037/dev0001225
• Suarez, G. L., Morales, S., Miller, N. V., Penela, E. C., Chronis-Tuscano, A., Henderson, H. A., & Fox, N. A. (2021). Examining a developmental pathway from early behavioral inhibition to emotion regulation and social anxiety: The moderating role of parenting. Developmental Psychology, 57(8), 1261–1273.http://dx.doi.org/10.1037/dev0001225
• Sui, A. F. Y., Ma, Y., & Chui, F. W. Y. (2016). Maternal mindfulness and child social behavior: the mediating role of the mother-child relationship. Mindfulness, 7(3), 577–583. http://dx.doi.org/10.1007/s12671-016-0491-2
• Sui, A. F. Y., Ma, Y., & Chui, F. W. Y. (2016). Maternal mindfulness and child social behavior: the mediating role of the mother-child relationship. Mindfulness, 7(3), 577–583. http://dx.doi.org/10.1007/s12671-016-0491-2
• Veríssimo, M., Santos, A. J., Vaughn, B. E., Torres, N., Monteiro, L., & Santos, O. (2011). Quality of attachment to father and mother and number of reciprocal friends. Early Child Development and Care, 181(1), 27–38. https://doi.org/10.1080/03004430903211208
• Weaver, C. M., Shaw, D. S., Dishion, T. J., & Wilson, M. N. (2008). Parenting self-efficacy and problem behavior in children at high risk for early conduct problems: The mediating role of maternal depression. Infant Behavior and Development, 31, 594–605.
• Weaver, C. M., Shaw, D. S., Dishion, T. J., & Wilson, M. N. (2008). Parenting self-efficacy and problem behavior in children at high risk for early conduct problems: The mediating role of maternal depression. Infant Behavior and Development, 31, 594–605.
• Yağmurlu, B., & Sanson, A. (2009). Parenting and temperament as predictors of prosocial behaviour in Australian and Turkish Australian children. Australian Journal of Psychology, 61(2), 77–88. http://dx.doi.org/10.1080/00049530802001338
• Yağmurlu, B., & Sanson, A. (2009). Parenting and temperament as predictors of prosocial behaviour in Australian and Turkish Australian children. Australian Journal of Psychology, 61(2), 77–88. http://dx.doi.org/10.1080/00049530802001338
• Yavuzer, H. (1990). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi.
• Yörükoğlu, A. (2019). Çocuk ruh sağlığı. İstanbul: Özgür.
• Yörükoğlu, A. (2019). Çocuk ruh sağlığı. İstanbul: Özgür.
• Yu, S., Ostrosky, M. M., & Fowler, S. A. (2011). Children’s friendship development: A comparativ estudy. Early Childhood Research & Practice, 13(1), 1-16.