SÜHREVERDÎ’NİN İLLİYET TEORİSİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 131 - 141, 20.06.2023

Veysi Abdulaziz

Öz

İlliyet kavramı, varlığın ontolojik alanla irtibatını sağlar ve felsefenin temel konuları arasında yer alır. Var olan şeyler arasındaki sebep-sebepli bağ, zorunlu-mümkün-mümteni çerçevesinde incelenir ve mevcudat arasında hiyerarşik bir düzenin olduğunu gösterir. Mevcut olan her şeyin, bir sebebin sonucunda varlığa geldiği görülmektedir. Varlığı bizzat kendisinden olan ve hiçbir şeye muhtaç olmayan Zorunlu Varlık, varlığı kendisinden olmayan ve sebeplere muhtaç olan her şey mümkün sınıfında değerlendirilmiştir. Burhanî felsefe tarzıyla “illiyet” kavramı neden-sonuç zinciri etrafında şekillenir. Sühreverdî’nin sezgisel üslupla ele aldığı görüşlerinde ise konu, metafizik alana taşınarak nedenlerin nedeninin Tanrı olduğu ve dolayısıyla Tanrı’nın zorunlu olduğu görülmektedir. Sühreverdî’nin “illiyet” düşüncesinde, mevcut âlemde var olan her şeyin varlığa gelmesinde bir illetinin mutlak var olması gerektiği, sebepsiz hiçbir şeyin vücuda gelmeyeceği görüşü öne çıkmaktadır. Çalışmamızda Antik dönemlerden itibaren filozofların üzerinde kafa yordukları “illiyet” teorisi Sühreverdî’nin bakış açısı ile ele alınmış filozun “illiyet” görüşü incelenmiş ayrıca filozofların görüşlerine ve tartışmalara kısaca yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlliyet, Nefs, İdrak, İrade, Zorunlu, Mümkün, Hadis

SUHREVERDI'S THEORY OF CAUSALITY

Öz

The concept of causality provides the connection of existence with the ontological field and is among the main subjects of philosophy. When the causal link between existing things is analyzed within the framework of necessary-possible-possible, and shows that there is a hierarchical order among the existing. It is seen that everything that exists comes into existence as a result of a cause. Necessary existence, which has its own existence and does not need anything, everything that does not exist from itself and is in need of causes has been evaluated in the class of possible. In the style of Burhani's philosophy, the concept of causation is shaped around the chain of cause and effect. On the other hand, in Suhrawardi's intuitive views, the subject is moved to the metaphysical field, and it is seen that the cause of the causes is God, and therefore God is necessary. In Suhrawardi's idea of "causality", the view that everything that exists in the present world must have a cause for its coming into existence, and that nothing will come into existence without a reason comes to the fore. In our study, the theory of "causality", on which philosophers have been pondering since ancient times, has been dealt with from the point of view of Suhrawardi, the "causality" view of the philosopher has been examined, and the views and discussions of the philosophers have been briefly included.

Anahtar Kelimeler

Causality, Psyche, Comprehension, Will, Necessary, Possible, Faithful, Created

Kaynakça

• Aristoteles, Gökyüzü Üzerine (S. Babür, Çev.), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 1997
• Aristoteles. Metafizik (Y. G. Sev, Çev. 1. basım), Pinhan Yayınları, İstanbul 2015
• Çağrıcı, Mustafa. & Hökelekli, Hayati, "İrade", Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (içinde) (C. 22, ss. 380-384), TDV Yayınları, İstanbul 2000
• Dînanî, Ğ. H. İ. İşrâkîliğe Giriş (T. Uluç, Çev. 1. basım), Ketebe Yayınları, İstanbul 2022
• Fârâbî, El-Medînetü’l-Fazıla (A. Arslan, Çev. 1. basım), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990
• Gazzâlî, Filozofların Tutarsızlığı (Tehâfüt’ül-Felâsife) (M. Kaya & H. Sarıoğlu, Çev.; 5. basım), Klasik Yayınları, İstanbul 2012
• İbn Rüşd, (2012). Tutarsızlığın Tutarsızlığı (A. S. Aykut, Ed.; M. H. Özev, Çev.; 1. basım), Bordo Siyah Yayınları, İstanbul 2012
• İbn Sînâ, Metafizik, C. II (Ö. Türker & E. Demirli, Çev. 1. basım), Litera Yayıncılık, İstanbul 2005
• İbn Sînâ, En-Necât (K. Şenel, Çev. 1. basım), Kabalacı Yayıncılık, İstanbul 2013
• İbn Sînâ, İşaretler ve Tembihler (M. Macit, Ed.; M. Macit vd., Çev.), Litera Yayıncılık, İstanbul 2013
• İbn Sînâ. İbn Sînâ’nın Ahlaka Ait Risalesi (G. Deniz, Çev.). Diyanet İlmî Dergi, 50(1), 229-243, İstanbul (Tarih Yok)
• Kâdî Abdülcebbâr, Nedensellik Kitabı (O. Demir, Çev. 1. basım), Klasik Yayınları, İstanbul 2015
• Kutluer, İlhan, "İlliyet" Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (içinde) (C. 22, ss. 120-121), TDV Yayınları, İstanbul 2000
• Platon, Phaidon (H. R. Atademir & K. Yetkin, Çev. 1. basım), Sosyal Yayınları, İstanbul 2001
• Platon, Timaios (E. Güney & L. Ay, Çev. 2. basım), Dünya Klasikleri Cumhuriyet Yayınları, İstanbul 2001
• Plotinos, Enneadlar (H. Özden, Çev.; 1. basım), Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul 2008
• Smirnov, Andrey, Nedensellik ve İslam Düşüncesi (F. K. Kazanç, Çev.). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10 (1), 277-293, 2010
• Sühreverdî, Elvâhu’l İmâdiyye M. Akîl (Ed.), Mevsuatu Musannefatu’s-Sühreverdî (içinde) (1. basım), Daru’r-Revafıd, Beyrut 1955
• Sühreverdî, Heyakilu’n-Nur Mevsuatu Musannefatu’s-Sühreverdî (içinde) (1. basım), Daru’r-Revafıd, Beyrut 2017
• Sühreverdî, Kelimetu’t-Tasavvuf Mevsuatu Musannefatu’s-Sühreverdî (içinde) (1. basım), Daru’r-Revafıd, Beyrut 2017
• Sühreverdî, Hikmetü’l-İşrâk (T. Uluç, Çev. 2. basım), İz Yayıncılık Yayınları, İstanbul 2012
• Şehrezûrî, Hikmetü’l-İşrak Şerhi (T. Uluç, Çev. 1. basım), Ketebe Yayınları, İstanbul 2021
• Timuçin, Afşar. "Nedensellik" Felsefe Sözlüğü (içinde), (5. basım), Bulut Yayınları, İstanbul 2004
• Türker, Ömer. İslam Düşünce Gelenekleri (1. basım), Ketebe Yayınları, İstanbul 2020
• Türker, Ömer. İslam Felsefesine Konusal Giriş (1. basım), Bilay Yayınları, Ankara 2020
• Vural, Mehmet. Hiss-i Müşterek. İslam Felsefesi Sözlüğü (içinde), (1. basım), Elis Yayınları, Ankara 2003