Discussions On Nask̲h̲ In Contemporary Tafsīr Sources -In The Context Of Ibn 'Ashūr And Tabātabāʾī

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 3, 632 - 654, 22.12.2023

Mansur Yayla

Öz

The differences seen on approaches towards certain tafsīr problems can also be observed in the opinions of mufassirs descending from Sunni and Shi’a tradition. This study comparatively analyses the approaches of Ibn 'Ashūr and Tabātabāʾī, two distinguished mufassirs of the modern times the former of whom advocate the Sunni ideology and the latter Shi’a. Though both authors acknowledged nask̲h̲ (abrogation), they stated that mansuk̲h̲ (abrogated) verses, as well, have a provision and meaning, and they thought differently from the classical understanding in their approach to nask̲h̲. While Ibn 'Ashūr states that the mansuk̲h̲ verses become nadb (recommendation), Tabātabāʾī states that among multiple meanings of the verses, only one of them was abrogated. Most of the verses Ibn 'Ashūr and Tabātabāʾī associate with nask̲h̲ are different ones. Similarly, they have varying views on the reasons of the existence of nask̲h̲ in Qur’an. The main purpose of this study is to identify the reasons and motives forming these opinions by the two writers, and to present whether there is a sect-oriented influence on this.

Anahtar Kelimeler

Nask̲h̲, Ibn , Tabātabāʾī, Tafsīr.

Günümüz Tefsir Kaynaklarında Nesih Tartışmaları -İbn Âşûr Ve Tabâtabâî Bağlamında-

Öz

Bazı tefsir problemlerine yaklaşımları üzerine oluşan farklılıklar Sünnî ve Şiî geleneğine bağlı müfessirlerin nesih ile ilgili düşüncelerinde de görülmektedir. Bu çalışmada, biri Sünnî diğeri Şiî düşünceyi savunan modern dönemin iki önemli müfessiri İbn Âşûr ile Tabâtabâî’nin nesih konusuna yaklaşımlarını mukayeseli olarak inceleyeceğiz. Her iki müellif de neshi kabul etmekle birlikte mensuh ayetlerin de bir hüküm ve anlam ifade ettiğini belirtmiş ve neshe yaklaşımlarında klasik anlayıştan farklı düşünmüşlerdir. İbn Âşûr, neshedilen ayetlerin nedb hükmünü aldığını, Tabâtabâî de ayetlerin birden fazla anlamı olduğunu bunlardan sadece bir tanesinin neshedildiğini ifade eder. İbn Âşûr ile Tabâtabâî’nin nesihle ilişkilendirdikleri ayetlerin çoğu birbirlerinden farklıdır. Aynı şekilde neshin Kur’ân’da bulunmasının sebepleri üzerinde de farklı görüşlere sahiptirler. İki müellifin bu konudaki düşüncelerini oluşturan sebep ve saikleri tespit etmek, mezhep etkisinin olup olmadığını ortaya koymak çalışmamızın temel hedefleri arasında yer alır.

Anahtar Kelimeler

Nesih, İbn Âşûr, Tabâtabâî, Tefsir

Kaynakça

• Altundağ, M. (2002). Kur’an’da Neshi Kabul Etmeyenlerin Gerekçelerine Tahlilî Bir Yaklaşım, Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-III.
• Âmidî, S. (2002). Müntehe’s-Sûl fî ‘İlmi’l-Usûl, Beyrût: Dârü Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Âmidî, S. (2003). el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Riyâd: Dârü’s-Samî‘î.
• Ateş, S. (1996). Kur’an’da Nesih Meselesi, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Ayyıldız, M. N. (2023). İslâm Hukuk Metodolojisinde Nesh (Şâfiî Mezhebi Bağlamında) İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları.
• Bilgin, A. (2018). Kur’an’ı Tanımak Tarih-Dil-Yorum, Ankara: Araştırma Yay.
• Buhârî, M. (2017). Sahîhü’l-Buhârî, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Cebeci, L. (2000). İsfahânî, TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/isfahani-ebu-muslim (23.11.2023).
• Cebrî, A. (1980). Lâ Neshe fi’l-Kur’ân li Mâzâ, Kahire: Dârü’t-Tedâmün li’t-Tabâ‘e.
• Celâleddîn, M, (2005) el-Bedrü’t-Tâli‘ fî Halli Cem‘i’l-Cevâmi‘, Beyrût: Müessesetü’-Risâle.
• Cerrahoğlu, İ. (2011). Tefsir Usûlü, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Cessâs, A. (1996). Ahkâmü’l-Kur’ân, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî.
• Cüveynî, A. (1997). el-Burhân fî Usûli’l-Fıkh, Beyrût: Dârü Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Çiçek, Y. (2002). Nâsih-Mensuh İlmini Bilmenin Tefsire Getirdikleri ve Götürdükleri, İstanbul: Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-III.
• Dinç, Ö. (2014). Hicri İlk Üç Asır Bağlamında Nesih Meselesinin Tarihî Süreci Üzerine Bir Tahlil Denemesi, III.
• Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı-I.
• Ebû Ya‘lâ, M. (1993). el-‘Udde fî Usûli’l-Fıkh, Riyâd, y.y.
• Ebû Zehra, M. (1978). eş-Şafiîyy Hayâtühü ve ‘Asruhü ve Ârâ’ühü ve Fıkhühü, Kâhire: Dârü’l-Fikri’l-‘Arabî.
• Fermâvî, A. (2009). es-Sehlü’l-Müfîd fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd, Beyrût: Dârü’l-Ma‘rife.
• Gazâlî, M. (1988). el-Menhûl min Ta‘lîkâti’l-Usûl, Dımaşk: Dârü’l-Fiker.
• Güllüce, V. (2006). Kur’ân’da Nesih Edilmiş Âyet var mıdır?, Ekev Akademi Dergisi, 10 (26), 51-74.
• Hasan, A. (1987). Nesih Teorisi I, (Ter: Mehmet Paçacı), İslâmî Araştırmalar, 4 (3), 105-109.
• Hindîcânî, A. (2013). Ulûmü’l-Kur’ân ‘inde el-‘Allâme et-Tabâtabâî, Beyrût: Cem‘iyetü’l-Kur’âni’l-Kerîm.
• İbn Âşûr, M. (1341). et-Tâhir, Hâşiyetü’t-Tevdîh ve’t-Tashîh li Müşkilâti Kitâbi’t-Tenkîh, Tunus: Matba‘atü’n-Nehde.
• İbn Aşûr, T. (1997). Tefsîrü’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: Dârü Suhnûn, Tunus.
• İbn Ebî Zemenîn, M. (2002). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm, Kâhire: el-Fârûku’l-Hadîs.
• İbnü’l-Hâcib, C. (1427/2006). Muhtasrü Müntehe’s-Suâl ve’l-Emel fî ‘İlmeyi’l-Usûl ve’l-Cedel, Beyrût: Dârü İbn Hazm.
• İltaş, D. (2016). Klasik Nesih Teorisi ve Çağdaş Tefsirciler, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Katâde, S. (1408/1988). Kitâbü’n-Nâsih ve’l-Mensûh fî Kitâbillâhi Teâlâ), Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.
• Kaya, R. (1987). Nesih Terimi ve Muhtevası, İslâmî Araştırmalar, 1 (5).
• Kazdar, M. (2014). en-Nâsih ve’l-Mensûh fî Kitâbillâhi’l-Mahfûz, Mecelletü Vahdeti’l-Ümme, 1(2), 181-226.
• Koçyiğit, T. (1963). Kur’an ve Sünnette Nesih Meselesi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
• Murtazâ, A. (t.y). ez-Zerî‘a ilâ Usûli’ş-Şerî‘a, Kum: Müesessetü’l-İmâm es-Sâdık.
• Özdeş, T. (2001). Vahiy-Olgu İlişkisi Açısından Nesh’e Getirilen Yorumlara Eleştirel Bir Yaklaşım, İslâmî Araştırmalar, (14).
• Rikâbî, A. (1427/2006). Neshü ve Tahsîsü ve Takyîdü’s-Sünneti’n-Nebeviyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm, Riyâd: Mektebetü’-Rüşd.
• Sâlih, M. (1988). en-Nesih fi’l-Kur’âni’l-Kerîm Mefhümûh ve Târîhuh ve Dü‘âvâ’üh, Dımaşk: Dârü’l-Kalem.
• Selâme, E. (1387/1927). en-Nâsih ve’l-Mensûh, Gazze: Mektebetü’l-Câmi‘ati’l-İslâmiyye.
• Serahsî, M. (1414/1993). Usûlü’s-Serahsî, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Subhî, S. (1977). Mebâhis fî Ulîmi’l-Kur’ân, Beyrût: Dârü’l-‘İlm li’l-Melâyîn.
• Sübkî, T. (1999). Refu‘l-Hâcib ‘an Muhtasari İbni’l-Hâcib, Beyrût: ‘Âlemü’l-Kütüb.
• Şâtibî, İ. (2011). el-Muvâfakât, Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2011.
• Şehristânî, M. (1992). el-Milel ve’n-Nihal, Beyrût: Dârü Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Şehristânî, M. (2009). Kitâbü Nihâyeti’l-Akdâm fî ‘İlmil’l-Kelâm, Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfetü’d-Dînîyye.
• Şeyh Müfîd, M. (1413). Evâ’ilü’l-Makâlât , Kum: el-Mü’temerü’l-Âlem.
• Şimşek, M.S. (1986). Kur’an’da Nesih Meselesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2), 235-248.
• Şimşek, S. (2016). Kur’ân’ın Anlaşılmasında İki Mesele, Konya: Kitap Dünyası Yayınları.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin, İslam’da Kur’an, (Ter: Ahmed Erdinç), Bir Yayıncılık, İstanbul 1988, 51-52
• Tabâtabâî, M. (2006). el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrût: Müessesetü’l-E‘lemî.
• Talip, Ö. (2018) Kur’an ve Nesih Problemi Allah’ın Kitabında Çelişki Var mı?, Ankara: Fecr.
• Tûsî, M. (1418). el-‘Udde fî Usûli’l-Fıkh, Kum: Setâre.
• Tüsterî, M. (2004). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm, Dârü’l-Harem li’t-Türâs.
• Vâhidî, A. (1995). el-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Aziz, Beyrût: Dâru’l-Kâlem.
• Yahyâ b. Selâm, (2004). Tefsîrü Yahyâ b. Selâm, Beyrût: Dâru Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Zührî, E. (1408/1988). en-Nâsih ve’l-Mensûh, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle.
• Zürkânî, Menâhil, 223-224.