HACI AHMET EFENDI FROM KAYSERI'S PRAİSE OF MECCA, MEDINA AND TA'IF

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 3, 796 - 827, 24.09.2024

İdris Söylemez

Öz

The religion of Islam mediated the reinterpretation and construction of human history with the revelation that came down in Mecca, one of the important cities of the Arabian peninsula, in 610. The Religion of Islam was born in the city and found the opportunity to become a state by systematizing its existence in the context of the values of the city. The cities in question are Mecca, Medina and Ta'if, which joined them later. The development that started in the city of Mecca completed its development in the city of Medina and was systematized in the context of temples, schools and markets, shedding light from past to present. In the context of city and city culture, which is the subject of studies in different scientific fields, many poetic and prose works on the subject of cities have been written in the field of Turkish-Islamic literature. These types of poems, which contain information about the identity, history, culture and environmental impact of the city, contain information about the places in the cities, the architectural features of these places, the people who lived in these cities and some events that took place in these cities. In our field of literature, these poems, which are written using verse forms such as ode, verse, composition and stanza, can be about praise, satire or elegy. Many poems about the city have been written in the fields of classical literature, folk literature and modern literature from the earliest times to the present day. One of the poets who wrote poems about the city is Hacı Ahmet Baba from Kayseri. He is one of today's dervish lodge poets and has included some information about the holy places, Mecca, Medina and Ta'if, where he went to fulfill his pilgrimage. Our study is on the work "Mecca, Medina and Ta'if invitation" by Hacı Ahmet Baba from Kayseri. In the study, first of all, information about city poems and their characteristics is given in the context of praises offered to cities. Subsequently, information about the life of Hacı Ahmet Baba will be given. By giving information about the printed text of the work, the work will be revealed in detail in terms of its formal and contextual features. In the last part of the study, a transcribed version of the text will be given.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic Literature, Hacı Ahmet Baba, Eulogy, Mecca, Medina

KAYSERİLİ HACI AHMET EFENDİ’NİN MEKKE, MEDİNE VE TA’İF METHİYESİ

Öz

İslam dini, 610 tarihinde Arabistan yarımadasının önemli şehirlerinden olan Mekke’de inen vahiyle insanlık tarihinin yeniden yorumlanmasına ve inşa edilmesine aracılık etmiştir. İslam Dini şehirde doğmuş ve yine varlığını şehrin değerleri bağlamında sistemleştirerek devletleşme imkânı bulmuştur. Söz konusu şehirler, Mekke, Medine ve daha sonra onlara katılan Ta’if’tir. Mekke şehrinde başlayan gelişim, Medine şehrinde gelişimini tamamlamış ve mabet, mektep ve pazar bağlamında sistemleşerek geçmişten günümüze ışık tutmuştur. Farklı ilim sahalarındaki çalışmalara konu edinen şehir ve şehir kültürü bağlamında Türk-İslam edebiyatı sahasında da şehir konulu çok sayıda manzum ve mensur eserler yazılmıştır. Şehrin kimliğine, tarihine, kültürüne ve çevresel etki alanına dair bilgiler ihtiva eden bu kabil şiirler, Şehirlerde yer alan mekânları, söz konusu mekânların mimari özelliklerini, bu şehirlerde yaşamış olan insanları ve bu şehirlerde meydana gelmiş olan kimi olaylar hakkında bilgiler ihtiva etmektedir. Edebiyat sahamızda kaside, manzume, terkibibent ve kıta gibi nazım şekilleri kullanılarak kaleme alınan bu şiirler, meth etmek konulu olduğu gibi, hicvetmek veya mersiye konulu da olabilmektedir. İlk zamanlardan günümüze klasik edebiyat, halk edebiyatı ve modern edebiyat sahasında şehir konulu çok fazlada şiirler yazılmıştır. Şehir konulu şiir söyleyen şairlerden biri de Kayserili Hacı Ahmet Baba’dır. Günümüz tekke şairlerinden olup hac vazifesini yerine getirmek maksadıyla gitmiş olduğu kutsal beldeler, Mekke, Medine ve Ta’if,’ hakkında kimi bilgilere yer vermiştir. Çalışmamız Kayserili hacı Ahmet baba’nın Mekke, Medine ve Ta’if davetiyesi” eseri üzerinedir. Çalışmada öncelikle şehirlere sunulan övgüler bağlamında şehir şiirleri ve özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. Akabinde Hacı Ahmet Baba’nın hayatı hakkında bilgiler verilecektir. Eserin matbu metni hakkında bilgiler verilerek, eser, biçimsel ve içeriksel özellikleri itibariyle detaylı bir şekilde ortaya konacaktır. Çalışmanın son kısmında ise metnin transkripsiyonlu hali verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslam Edebiyatı, Hacı Ahmet Baba, Methiye, Mekke, Medine

Kaynakça

• Akkuş, M. (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebî Türler ve Tarzlar, Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Argunşah, M. Vd. (2023). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dili ve Kurumu Yayınları.
• Arslan, M. (2018). “Divan Edebiyatında Şehirler Üzerine Yazılan Şiirler ve Bunlar Arasında Amasya Şiirleri”, Uluslararası Amasya Şairleri Bilim Şöleni 04-06 Ekim 2018 (Yay. Hzl. M. Fatih Köksal Vd.) 47-70, Ankara: KUBATEK Yayınları.
• Ayar, A. - Acar, S. (2014). Şehir Şiirleri Antolojisi, İstanbul: Esenler Belediyesi Şehir Düşünce Merkezi Şehir Yayınları.
• Aydemir, Y. (2004). Methiye, (Türk Edebiyatı), Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 29, 410-411), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bayraktaroğlu N. (2018). “Türk-İslâm Âleminde Şerif (Kutsal-Mukaddes) Şehirler”, Bilimsel Eksen-Sicientific Axis,9/23, 139-144.
• Beyatlı, Y. K. (2003). Kendi Gökkubemiz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilge, M. L(1993). Cidde, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt, 9, 523-525). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bozkurt, N.-Küçükaşçı, M. S. (2003). Medine, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt, 28, 305-311). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Cunbur, M. (2001). “Ahmed”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (Cilt,1,153). İstanbul: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2009). Sıddık, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt, 37/91-92). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çakır, E. (2023). “Ahmet Baba”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (Cilt,1, 403), İstanbul: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları.
• Demir, Y. (2000). “Türk-İslâm Geleneğinde Şehirleşme ve Yerleşim”, Doç. Dr. Mahmut Pehlivan Armağanı, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Donuk, S. (2017). Sulhî’nin Manzum Hac Menâzilnâmesi = Sulhi’s Poetic Pilgrimage Menâzilnâme, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2017, cilt: X, sayı: 18, s. 85-118.
• Durant, W. (2012). Medeniyetin Temelleri, (Çev. Nejat Muallimoğlu), İstanbul: Erguvan Yayınları.
• Fahdd T. (2003). Lat, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt, 27, 107-108). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Fayda, M. (1995). Farûk, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt, 12/176-177). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gencer, B. (2011). “Medineden Kente Edepten Medeniyete”, Şehirlerimmizin Geleceği Tehditler ve Fırsatlar Sempozyumu, (Yay. Hzl. Mustafa Küçükkural Vd. ), İstanbul: Üsküdar Belediyesi yayınları.
• Güler, M. (2002). “Osmanlı Devleti’nde Haremeyn Vakıfları”. Türkler Ansiklopedisi. 10/867-890, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Güler, M. (2010). “Osmanlı Dönemi'nde Hac Yolu ve Hicaz'daki Kutsal Şehirlerin Sosyal Tarihine Ait Önemli bir Kaynak: Surre Defterleri”, Değişen Ortadoğuda Kültür ve Siyaset, (Ed. Yasin Aktay Vd. ), 29-59. Arap-Türk Sosyal Bilimler Kongresi, (ATCOSS,10-12 Aralık 2010) Ankara: Stratejik Düşünce Enstitüsü Yayınları.
• Gürdoğan, N. (2011). “Medeniyetlerin Ruhu Kutsal Şehirler”, Şehirlerimmizin Geleceği Tehditler ve Fırsatlar Sempozyumu, (Yay. Hzl. Mustafa Küçükkural vd. ), İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yayınları.
• Halil Kurt, “Yemen”, Diyanet İslam Vakfı Ansiklopedisi, (Cilt, 43/400-401. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1
• Işık, İ. (2007). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, İstanbul: Elvan Yayınları.
• İnan, A. (1994). Tenha Sözler, Konya: Sanat Yayınları,1994.
• Kalaycı, A. (1996). İslâm Öncessi Mekke Sitesinde Sosyal Yapı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi-Sosyal Bilim Enstitüsü.
• Kandemir, Y. (2009). Fatıma, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt, 12/219-223). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karaman, F. Vd. (2006). Dinî Kavramlar Sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kiraz, S. (2020). İndî’nin Manzum Menâsik-i Hacc’ı (İnceleme Metin Dizin ve Sözlük). Erzurum. Fenomen Yayınları.
• Kiraz, S. (2021). “Nakîb-zâde Refîk-i Tarsûsî ve EzhârYâhud Mecmûʿa-i Eşʿâr’ı, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi Prof. Dr. Metin Akar’a Armağan, 5/4, 1779, 1788.
• Komisyon, (1977). Ahmet Hacı Baba” Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (Cilt,1/62), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Komisyon, (1982). Ansiklopedik İslam Lügatı, (Cilt, 1,2). İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Küçükaşçı, M. S. (2010). Ta’if, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt, 39/443-449). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ortakçı, H. (2020). “Bir İnanç Merkezi ve Tarihî Mekân Olarak Ebukubeys Dağı Hakkındaki Rivayetlerin Tespiti”, İslami İlimler Dergisi, 15/2,243-268
• Öz, M. (2020). Muhammed b. Hanefiyye, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi ( Cilt, 30/534-536). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pala, İ. (2011). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Saltık, E. (2022). “Efsaneyle Gerçeklik Arasında Seylan Adası ve Anonim Hatıralardan Aile Şeceresine Türk Soylu Sri Lankalılar Meselesi”, Türkiyat Mecmuası, 32/,93-115.
• Şatoğlu, A. (1970). Kayserili Şairler (Başlangıçtan Bugüne kadar), Ankara: As Matbaası.
• Şimşek, S. (2008). Türk Edebiyatında ibnü’l-Arabî Methiyeleri Üzerine Bir İnceleme, Tasavvuf | İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1), 9/21,389-425.
• Umurbek, H. (2008). Cahiliye ve Hz. Peygamber Döneminde Ta’if, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yekbaş, Hakan (2015). “Malatyalı Necâtî ve Şehir Methiyeleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15,377-401. Yıldız, E. (2021). “Kilisli Rıfkî’nin Kesdel, Tekfur ve Kızıldağ Methiyeleri”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(4), 2144-2164.
• Yılmaz, A. (2017). Aşere-i Mübeşşere Algısının Tarihsel Gerçeklik Perspektifinde Değerlendirilmesi, İstem 15/29, 79 - 101
• Zavotçu, G. (2013). Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Zengin, F. (2015). Ensar Kitabı, İstanbul: Ensar Yayınları.