Z Kuşağı Tüketicilerin Kişilik Özellikleri Ve Bilinçli Tüketim Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 22, 51 - 75, 31.12.2020

Rafet Beyaz

Öz

Bu çalışma, Z Kuşağı olarak adlandırılan genç tüketicilerin kişilik özellikleri ile bilinçli tüketim eğilimleri
arasında bir etkileşim olup olmadığını incelemek amacıyla yapılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda
Erzurum ili Oltu ilçesinde eğitim gören lise, ön lisans ve lisans öğrencilerinden oluşan 332 kişi ile
anket çalışması yapılmıştır. Veri toplama sürecinde katılımcıların Z Kuşağını temsil eden kişilerden
olmasına dikkat edilmiştir. Toplanan verilere açıklayıcı faktör analizi, bağımsız iki örneklem t testi,
tek yönlü varyans analizi, korelasyon analizi ve regresyon analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda,
katılımcıların bilinçli tüketim eğilimlerinin oldukça yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra
katılımcıların kişilik özellikleri dışa dönük, nevrotik (duygusal olarak dengesiz) ve tutarlı olarak
belirlenmiştir. Ayrıca gelir seviyesi arttıkça kişilerin daha az çevre bilinçli olduğu ve yaş ilerledikçe
kişilerin duygusal olarak daha dengeli hareket etmeye başladıkları tespit edilmiştir. Son olarak kişilik
özellikleri ile bilinçli tüketim eğilimleri arasında anlamlı ve pozitif yönlü bir etkileşim görülmüştür.
Veriler SPSS 18 paket programı ile analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilinçli Tüketim, Kişilik, Z Kuşağı, Tüketim

Kaynakça

• • Altuntuğ, N. (2012). Kuşaktan kuşağa tüketim olgusu ve geleceğin tüketici profili. Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 203-212.
• • Akşit Aşık, N. (2019). X ve Z kuşağı tüketicilerin yiyecek tercihlerini etkileyen faktörler. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(4), 2599-2611.
• • Aydın, A. E., Marangoz, M. & Fırat, A. (2015). Tüketim kültürü çalışmaları üzerine bir literatür taraması. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 23-40.
• • Avcılar, M. Y. & Atalar, S. (2019). Narsistik kişilik özelliklerinin sosyal medya bağımlılık düzeyi ve gösterişçi tüketim eğilimleri üzerine etkisinin tespiti. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 1375-1407.
• • Bal, M. D. & Şahin, N. H. (2011). Cervantes Kişilik Ölçeninin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 8 (1), 39-45.
• • Baudrillard, J. (2011). Nesneler sistemi. Adanır, O. ve Karamollaoğlu, A. (Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• • Baymur, F. (1961). Lise ve dengi okullara devam eden öğrencilerin sorunları. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Dairesi.
• • Bocock, R. (1997). Tüketim. Kutluk, İ. (Çev.). Ankara: Dost Kitapevi.
• • Bozkurt, Ö. & Erdurur K. (2013). Girişimci kişilik özelliklerinin girişimcilik eğilimindeki etkisi: potansiyel girişimciler üzerinde bir araştırma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8(2), 57-78.
• • Buğday, E.B. (2015). Bilinçli tüketici ölçeği geliştirme çalışması. Yayınlanmış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• • Buğday, E.B. & Babaoğul, M. (2016). Bilinçli tüketim kavramının boyutları: bilinçli tüketim davranışının yeniden tanımlanması. Sosyoekonomi, 24(30), 187-206.
• • Casidy, R. (2012). An empirical investigation of the relationship between personality traits, prestige sensitivity, and fashion consciousness of generation Y in Australia. Australasian Marketing Journal, 20(4), 242-249.
• • Cunningham, H. W. & Cunningham, C. M. I. (1976). Consumer protection: More ınformation or more regulation?. Journal of Marketing, 40(2), 63-68.
• • Çelebi, Ş.O. & Bayrakdaroğlu F. (2018). Y Kuşağı tüketicilerinin bilinçli tüketim davranışları üzerine bir araştırma, Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 2(4), 111-124.
• • Çifci, S. & Koçak, A. (2008). Sosyal sorumlu tüketim anlayışının boyutları ve ölçümüne ilişkin Ankara Üniversitesi öğrencilerine yönelik bir araştırma. 13. Ulusal Pazarlama Kongresi, Tam Metin İçinde, 132-141.
• • Doğan, T. (2012). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• • Dülgeroğlu, İ., Başol, O. & Öztürk Başol, R. (2016). Genç tüketicilerin yeşil tüketim davranışı: Uluslararası algı farklılıkları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 1-16.
• • Ecer, F. (2006). Tüketici etiğinin oluşumuna etki eden etmenler ve bir uygulama. Mevzuat Dergisi, 8(103), 1-2.
• • Eroğlu, F. (2011). Davranış bilimleri, Beta Yayınevi: İstanbul.
• • Eryılmaz, A. & Ercan L, (2011). Öznel iyi oluşun cinsiyet, yaş grupları ve kişilik özellikleri açısından incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 139-151.
• • Eskiler, E., Küçükibiş, F. & Soyer, F. (2016). Genç tüketicilerin satın alma davranışları üzerine rol model etkisi: marka duyarlılığı aracılık rolü, ERPA International Congresses on Education 2016, Tam Metin içinde, 2-4.
• • Faber, R.J. & O’Quınn, T. (1989). Compulsive buying: A phenomenological exploration. Journal of Consumer Research. 16(2), 147–157.
• • Featherstone, M. (2013). Postmodernizm ve tüketim kültürü. Küçük, M. (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• • Garver, M.S. & Mentzer, J.T. (1999). Lojistics research methods: Employing structural equation modeling to test for construct validity. Journal of Business Logistics, 20(1), 33-55.
• • Göcen, G. (2013). İbn Haldun’un toplum ve insan yaklaşımının günümüze düşen izdüşümleri: Tüketim toplumu ve narsist insan. Toplum Bilimleri Dergisi, 8, 175-198.
• • Gökçe, B. (1976). Gecekondu gençliği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınlan.
• • Gustavsen, G. W. & Hegnes, A. W. (2019). Individuals’personality and consumption of organic food, Journal of Cleaner Production, 245, 1-9.
• • Güler, M. (1996). Üniversite gençliğinin kişilik özellikleri ve uyum sorunları. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 8, 109-119.
• • Gülmez, M. (2006). Pazarlama yönü itibariyle bilinçli tüketim ve bilinçli tüketiciye ilişkin bir saha araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(1-2), 154-178.
• • Güney, S. (2009). Davranış bilimleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• • Kartal, A. &Tatlı, E. (2020). Yeşil reklamların Z Kuşağı tüketicilerin satın alma kararları üzerine etkisi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 208-224.
• • Kaynak, R. & Ekşi, S. (2014). Effects of personality, environmental and health consciousness on understanding the anti-consumptional attitudes. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 114, 771–776.
• • Kılıç, S. (2006). Modern topluma ekolojik bir yaklaşım. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 108-127.
• • Kinnear, T. C., Taylor, J. C. & Ahmed, S. A. (1974). Ecologically concerned consumers: who are they?. Journal of Marketing, 38, 20-24.
• • Lu, L. C., Chang, H. H. & Chang, A. (2015). Consumer personality and green buying intention: the mediate role of consumer ethical beliefs. Journal of Business Ethics, 127, 205–219.
• • Marcuse, H. (1986). Tek boyutlu insan, Yardımlı, A. (Çev.). İstanbul: İdea Yay.
• • Mulyanegara, R. (2011). The effects of consumer personality on fashion consciousness and prestige sensitivity. Asia-Pacific Advances in Consumer Research, 9, 336-339.
• • Odabaşı, Y. (1999). Tüketim kültürü: Yetinen toplumun tüketen topluma dönüşümü. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• • Orçan, M. (2014). Osmanlı'dan günümüze modern Türk tüketim kültürü. Ankara: Harf Eğitim Yayıncılık.
• • Özüşen, B. & Yıldız Z. (2012). Buzul Çağı’ndan İlk Çağ’a tüketimin tarihi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4(7), 1-6.
• • Paço, A., Alves A., Shiel, C. & Filho, W. L. (2013). A multi-country level analysis of the environmental attitudes and behaviours among young consumers. Journal of Environmental Planning and Management, 56(10), 1-17.
• • Quintelier, E. (2015). The influence of the big 5 personality traits on young people's political consumer behavior. Young Consumers Insight and Ideas for Responsible Marketers, 15(4), 1-22.
• • Rey, P.J. & Ritzer, G. (2012). The sociology of consumption, The Wiley-Blackwell companion to sociology, 1/17, 444- 468
• • Roux, C. & Nantel, J. (2009). Conscious consumption and ıts components: an exploratory study. Advances in consumer research. Association for Consumer Research (U.S.), 36, 903-905•
• • Sarı, E. & Harta, G. (2018). Kuşakların tüketim ve satın alma davranışları üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(61), 967-980.
• • Sarı, S. & Topçuoğlu, F. (2019). Kişilik tiplerinin sürdürülebilir tüketim davranışları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 159-169.
• • Semiz, B. B. (2017). A ve B tipi kişilik özelliklerine göre tüketicilerin plansız, kompülsif ve hedonik satın alma davranışlarının araştırılması. Pazarlama İçgörüsü Üzerine Çalışmalar, 1(1-2), 13-22.
• • Shether L., Stackman, R.W. & Moore L.F. (1991). Business environment attitudes and th new environmental paradigm: a comparative analysis of Canada and United States. Journal of Environmental, 22, 14-21.
• • Singh, N. (2009). Exploring socially responsible behaviour of ındian consumers: An empirical investgation. Social Responsibility Journal, 5 (9), 200-211.
• • Şanlı, T. (1991). Hemşirelikte kişilerarası ilişkilerin boyutları, içinde hemşirelikte kişilerarası ilişkiler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• • Takkin, T. (2020). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet tutumlarının özgüven, kişilik özellikleri ve sosyodemografik değişkenler ile ilişkisinin incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• • Tarhan, N. (2012). Kapitalizm önce hasta ediyor sonra tedavi ediyor. Marmara Üniversitesi Gazetesi, 22.12.2012.
• • Terzi, H. & Altunışık, R. (2016). Müslüman tüketicilerin israf kavramına bakışı: Türkiye, Katar ve Endonezya ölçeğinde kültürlerarası bir mukayese. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 5(2), 86-104.
• • Tolan, B. (1991). Toplum bilimlerine giriş. Ankara: Adım Yayınları.
• • Veiga, R. T. & Ribeiro, J. (2010). Personality and sustainable consumption: An application of the 3M Model. Advances in consumer research. Association for Consumer Research (U.S.) 38, 430-436.
• • Yanıklar, C. (2006). Tüketimin sosyolojisi. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• • Ünal, H. & Babaoğlu, A. (2014). Spor tüketicilerinin bilinçli tüketicilik düzeyleri üzerine bir araştırma. International Journal of Human Sciences, 11(1), 992-1003.
• • Ünüvar, Ş., Kılınç C., Sarı Gök H. & Şalvarcı S. (2018). Turizm öğrencilerinin yeşil ürün tercihinin satın alma niyeti üzerine etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(1), 20-40.
• • Üzüm, B. & Şenol, L. (2019). X-Y-Z Kuşağı üniversite öğrencilerinin girişimcilik eğilimleri üzerine bir araştırma. Conference: V. European Congress on Economic Issues, At Bakü, Tam Metini içinde, (174-186).
• • Zorlu, A. (2016). Üretim ve tüketim teorileri. Ankara: Altınordu Yayınları.
• • https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.06.2020)