Instagram Kullanan ve Kullanmayan Ergenlerde Beden Algısı ve Öz-yeterliğin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı, 48 - 74, 31.12.2020

Zöhre Kaya , Abdullah Dalkıç

Öz

Teknolojinin ve internetin yaygınlaşmasıyla birlikte sosyal medya ağlarının da kullanımı giderek
artmaya başlamıştır. Instagram, Facebook, Twitter gibi yaygın olarak kullanılan sosyal medya ağlarının
gençlerin tutumları ve duygulanımları üzerinde önemli etkileri olduğu bilinmektedir. Bu araştırmada,
Instagram kullanan ve kullanmayan ergenlerin beden algıları ve öz-yeterlik inançları arasında bazı
değişkenlere göre anlamlı bir farklılık olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. İlişkisel tarama
modeline göre tasarlanan bu çalışmanın katılımcılarını %63,7’si kadın ve %36,3’ü erkek olmak
üzere toplam 790 lise öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmanın verileri; Beden Algısı Ölçeği, Genel Özyeterlik
Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu aracılığıyla toplanmıştır. Analizlerde frekans dağılımı, aritmetik
ortalama, bağımsız örneklemler için t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Elde
edilen bulgulara göre; genel öz-yeterlik ve alt boyutlarının Instagram kullanma durumuna göre anlamlı
farklılık göstermediği; ancak beden algısının anlamlı farklılık gösterdiği saptanmıştır. Buna göre,
Instagram kullanan ergenlerin beden algısı puanı daha yüksektir. Instagram kullanan ve kullanmayan
ergenler kendi aralarında cinsiyete göre karşılaştırıldığında; her iki grupta da erkeklerin ortalamaları
kadınlardan anlamlı olarak daha yüksek çıkmıştır. Facebook kullanma durumuna göre ise hem
beden algısı puanının hem de genel öz-yeterlik alt boyut puanlarının anlamlı farklılıklar gösterdiği
sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular alanyazın eşliğinde tartışılmış ve önerilerde
bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Beden Algısı, Öz-yeterlik, Sosyal Medya, Instagram, Facebook, Ergenlik

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

SYL-2018-7231

Kaynakça

• Abakay, U., Alıncak, F., & Ay, S. (2017). Üniversite öğrencilerinin beden algısı ve atılganlık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Türk eğitim Bilimleri Dergisi, 9, 12-18.
• Abbott, B. D., & Barber, B. L. (2010). Embodied image: Gender differences in functional and aesthetic body image among Australian adolescents. Body Image, 7(1), 22-31. doi.org/10.1016/j.bodyim.2009.10.004
• Ahadzadeh, A. S., Sahrif P. S., & Ong F. S. (2017). Self-schema and self-discrepancy mediate the influence of Instagram usage on body image satisfaction among youth. Computers in Human Behavior, 68, 8-16. doi.org/10.1016/j.chb.2016.11.011
• Akbaş, A., & Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2(1), 98-110.
• Anbar, H. (2013). Lise öğrencilerinde vücut algısı değişkeninin çeşitli değişkenlerle ilişkisinin incelenmesi ve vücut algısı ölçeğinin geçerlik-güvenirlik çalışması.Ankara Üniversitesi: Lisanstezi.
• Arslan, G. (2012). Ortaöğretimde öğrenim gören ergenlerde görülen problem davranışların aile sorunları ve aile yapısı açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi: Yüksek lisans tezi.
• Arslan, H. S., İşigüzel, İ., Hacıyakupoğlu, G., & Avcı, A. (1996). Gözlük takan ergenlerde beden imajı doyumu ve depresyon: Karşılaştırmalı bir çalışma. Düşünen Adam 9(1), 4-7. Arslangiray, N. (2013). Üniversite öğrencilerinde beden imajının yordayıcıları olarak bağlanma stilleri ve toplumsal cinsiyet rolleri. Ankara Üniversitesi: Yüksek lisans tezi.
• Ayan, G. (2016). Tüketim kültürü bağlamında kimlik inşasının sosyal medyada kullanımı: Instagram örneği. Başkent Üniversitesi : Yükseklisans tezi.
• Babacan Gümüş, A., Çevik, N., Hataf Hyusni, S., Biçen, Ş., Keskin, G., & Tuna Malak, A. (2011). Gebelikte benlik saygısı ve beden imajı ile ilişkili özellikler. Anadolu Tıbbi Araştırmalar Dergisi 5(1), 7-14.
• Bandura, A. (1989). Social cognitive theory. Annals of Child Development 6, 1-60.
• Bektaş, D. Y. (2004). Ergenlerde beden imgesi üzerine bir çalışma. Türk Psikolojik Danışma Ve Rehberlik Dergisi 3(22), 67-75.
• Brown, Z., & Tiggemann, M. (2016). Attractive celebrity and peer images on Instagram: Effect on women's mood and body image. Body Image, 19, 37-43.
• Canatan, K. (Editör) (2011). Beden Sosyolojisi, İstanbul: Açılım Kitap, sayfa no 371-393.
• Cohen, L. H. (2016). The relationship between Instagram usage and young women’s body image satisfaction and appearance concerns.William James University: Doctoral dissertation.
• Çelen, N. (2008), Ergenlik ve genç yetişkinlik. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Çepikkurt, F., & Çoşkun, F. (2010). Social physıque anxiety and body image satisfaction levels of collegian dancers. Pamukkale Journal Of Sport Sciences 1(2), 17-24.
• Çok, F. (1990). Body image satisfaction in Turkish adolescents. Adolescence 25(98), 409-413.
• Dion, N. A. (2015). The effect of Instagram on self-esteem and life satisfaction. Salem State University: Honor dissertation.
• Ercan D. M. (2018). Geç ergenlik döneminde sosyal medya maruziyetinin beden algısı ile ilişkisi. Üsküdar Üniversitesi: Yüksek lisans tezi.
• Esnola, I., Rodrigues, A., & Goni, A. (2010). Body dissatisfaction and perceived sociocultural pressures: gender and age differences. Salud Mental 33(1), 21-29.
• Eşiyok Sönmez, E. ve Özgen, Ö. (2017). Medya kullanımı ve beden imajı: Türkiye ve İngiltere örneği. Akdeniz İletişim Dergisi 27, 78-95. doi.org/10.31123/akil.436747
• Gerçek, C., Yılmaz, M., Köseoğlu, P., & Soran, H. (2006). Biyoloji eğitimi öğretmen adaylarının öğretiminde öz-yeterlik inançları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 39(1), 57-73.
• Gomez, K., Villalobos, S., & Fausto, M. (2015, Haziran). Instagram's relationship to body dissatisfaction. California State University: Research dissertation.
• Göksan, B. (2007). Ergenlerde beden imajı ve beden dismorfik bozukluğu. Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği:Uzmanlık Tezi
• Güvenen, G. (2017). Sosyal medya ve kitle iletişim araçlarının lise öğrencilerinin beden algısı ve sosyal görünüş kaygısı üzerine etkisinin belirlenmesi. Haliç Üniversitesi: Yüksek lisans tezi.
• Hacıoğlu, M. (2017). Üniversite öğrencilerinin beden imgesi hoşnutluğu ve iletişim becerilerinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi 2(2), 1-16.
• Hazar, M. (2011). Sosyal medya bağımlılığı-bir alan çalışması. Gazi Üniversitesi İletişim Kuram Ve Araştırma Dergisi 32, 151-176.
• Hovardaoğlu, S. (1993). Body Cathexis Scale (BCS) Türkiye geçerlilik ve Güvenilirliği. Psikiyatri, Psikoloji ve Psikofarmakoloji Dergisi, 1, 26.
• Hu S., Liu H., & Gu J. (2018). What role does self efficacy play in developing cultural intelligence from social media usage? Electronic Commerce Research and Applications, 28, 172-180. https://doi.org/10.1016/j.elerap.2018.01.009
• Huang, H. (2016). Media use, environmental beliefs, self-efficacy, and pro-environmental behavior. Journal of Business Research, 69(6), 2206-2212.
• Karagöz, N., & Karagün, E. (2015). Profesyonel sporcuların beden imajı üzerine betimsel bir çalışma. Sport Sciences 10(4), 34-43.
• Kırcaburun, K. (2017). Üniversite öğrencilerinde ınstagram bağımlılığı, kişilik özellikleri ve kendini sevme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sakarya Üniversitesi: Yüksek lisans tezi.
• Koçak, E. (2017). The relatıonshıp between personalıty traıts and behavıors of ınstagram users vs. non-users. Boğaziçi Üniversitesi: Yüksek lisans tezi.
• Linaschke, J. (2011). Getting The Most From Instagram, [Çevrim-içi:https://books.google.com.tr/books?id=zI3Km4v6kqQC&pg=PT19&hl=tr&source=gbs_selected_pages&cad=2#v=onepage&q&f=false], Erişim tarihi: 30 Temmuz 2018
• Morgil, İ., Seçken, N., & Yücel, A. S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 6(1), 62-72.
• Sepetci, N. (2017). Sosyal medyada mahremiyet algısının çöküşü: Instagram örneği. Marmara Üniversitesi:Yüksek lisans tezi.
• Telef, B. B., & Karaca, R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik semptomlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8(16), 499-518.
• Uğurlu, N., & Akın, H. (2008). Muğla Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin beden benlik algısı ve psikolojik sıkıntı belirtileri ile ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 11(4), 38-47.
• Uğurlu, Ö. (2015). Kadının Benlik Sunumunun Güncel Bir Aracı Olarak Sosyal Ağlar Bir Tasarım Unsuru: ‘Kusursuzlaştırma’. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 1, 231- 248.
• Uşkun, E., & Şabaplı, A. (2013). Lise öğrencilerinin beden algıları ile yeme tutumları arasındaki ilişki. TAF Preventive Medicine Bulletine 12(5), 519-528.
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M., & Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 17, 1-16.
• Yıldırım, F., & İlhan, İ.Ö. (2010). Genel özyeterlilik ölçeği türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301-308.