Ankara-Yozgat Hattında Mühendislik ve CBS Amaçlı YaklaşıkJeoit Hesabı

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 92 - 100, 01.08.2019

Muzaffer Kahveci , Ekrem Tuşat , Ferruh Yıldız Fatih Sarı , Fariz Mikailsoy

https://doi.org/10.29128/geomatik.487924

Cited By: 1

Öz

Global Konum Belirleme Sistemlerinin (GNSS) çok yüksek doğruluklar sağlamaya başlamasıyla birlikte, uygulamada kısa sürede yüksek doğruluklu jeoit yüksekliklerinin elde edilmesi gereksinimi de önemli ölçüde artmıştır. Örneğin, mühendislik uygulamalarında ve CBS çalışmalarında ortometrik yükseklikler kullanıldığı için yerel jeoit belirleme çalışmaları daha da önem kazanmıştır.

Bilindiği gibi Türkiye tektonik olarak aktif bir bölgede olup, farklı zamanlarda meydana gelen depremler ülke nivelman ağındaki noktaların düşey konumlarında deformasyonlara/değişimlere neden olmaktadır. Diğer taraftan Ülke Temel Jeodezik Ağlarının kurulması ve yaşatılmasından sorumlu olan Harita Genel Müdürlüğü (HGM; eski adıyla Harita Genel Komutanlığı), 1999 yılından bu yana GNSS ölçülerinden yararlanarak farklı yıllarda güncel Türkiye Jeoidi modelleri hesaplayarak, kullanıcıların hizmetine sunmaktadır. HGM tarafından bu güne kadar hesaplanmış olan jeoit modellerinin dış doğrulukların genel olarak 10 cm’den daha iyi olmadığı değerlendirilmektedir. Oysa kullanıcıların ihtiyacı olan bu doğrulukların 10 cm’den daha iyi olması arzu edilen bir durumdur. Söz konusu doğruluklara ulaşılıp ulaşılamayacağının araştırılması için Selçuk Üniversitesi olanakları ile pilot bir uygulama yapılması hedeflenmiş ve bu amaçla sadece İç Anadolu’nun belirli bir kesimini kapsayacak yerel gravimetrik jeoit ve geometrik yaklaşımla yaklaşık(quasi)-jeoit hesaplanması için Konya Selçuk Üniversitesi kaynakları kullanılarak bir bilimsel araştırma projesi başlatılmıştır.

Söz konusu proje bölgesine ilişkin mevcut GNSS ve nivelman verilerine ilaveten gravite verileri arazide ölçülmüş ve mutlak gravite değerleri, TG-03 kestirim değerleri gibi bazı diğer veriler de HGM’den temin edilmiştir. Yerel quasi-jeoit hesabında Karlsruhe Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Enstitüsü tarafından geliştirilmiş ve proje kapsamında temin edilmiş olan DFHRS (Sonlu Elemanlı Yükseklik Referans Sistemi) yazılımı kullanılmıştır. Söz konusu yazılım sürekli polinomsal yükseklik referans sistemi ve GNSS ile elde edilen elipsoidal yüksekliklere dayalı olarak jeoit yüksekliklerinin N(φ, λ, h) parametrik modellenmesi prensibine dayanmaktadır. Bu yazılım ile yapılan hesaplama sonucunda 10 cm’den daha iyi doğruluklu yerel quasi-jeoit elde edilmesi sağlanmıştır. Aynı noktalardaki GPS/Nivelman jeoidi, DFHRS hesap ve TG-03 kestirim değerleri birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Netice olarak, bu makalede proje kapsamında sadece geometrik yaklaşımla hesaplanmış olan quasi-jeoit modeline ilişkin yapılmış olan çalışmalar ile ulaşılmış olan ara sonuçlar sunulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

GNSS, Gravitmerik jeoit, yaklaşık (quasi) jeoit, elipsoit yüksekliği, ortometrik yükseklik

Kaynakça

• Agren J., Barzaghi R., Carrion D., Denker H., Grigoriados V. N., KIamehr R., Sona G., Tscherning C. C., Tziavos I. N. (2009). Different geoid computation methods applied on a test data set: results and considerations. Poster presented at HotineMarrussi Symp., Rome, 6–12 July, 2009.
• Akiz E., M. Yerci (2009). Jeoit Kullanarak Elipsoit Yüksekliklerinden Ortometrik Yükseklik Belirleme Yöntemlerinin Doğruluk Araştırması. Harita Dergisi;S.141;13-25;01/2009.
• Jäger, R. (1998). Ein Konzept zur selektiven Höhenbestimmung für SAPOS. Beitrag zum 1. SAPOS-Symposium. Hamburg 11./12. Mai 1998. Arbeitsgemeinschaft der Vermessungsverwaltungen der Länder der Bundesrepublik Deutschland (Hrsg.). Amt für Geoinformation und Vermessung, Hamburg. S. 131-142.
• Jäger R., Kälber, S. (2006). Precise Transformation of Classical Networks to ITRF by CoPaG and Precise Vertical Reference Surface Representation by DFHRS - General Concepts and Realisation of Databases for GIS, GNSS and Navigation Applications. Proceedings to GeoSiberia 2006. Volume 1. S. 3-31. Novosibirsk, Russia. ISBN 5- 87693-199-3.
• Jekeli, C. (2000). Heights, the Geopotential and Vertical Datums. Dept.of Civil and Environmental Engineering and Geodetic Science, OSU, 2000.
• Kahveci M. (2018). Kinematik GNSS ve RTK CORS Ağları. Nobel Yayın, Ankara.
• Kahveci M., F. Yıldız (2018). Uydularla Konum Belirleme Sistemleri (GNSS): teoriUygulama. Nobel Yayınları, Ankara.
• Kahveci M., E. Tuşat, F.Yıldız, F.Sarı, F.Mikailsoy (2018). Determination of Local QuasiGeoid in Central Anatolia for Engineering and GIS Purposes. EURASIAN GIS 2018 Congress 04-07 September 2018 Baku/AZERBAIJAN.
• Schwarz K-P., Sideris M.G., Forsberg R. (1990). Use of FFT methods in Physical Geodesy. Geophysical Journal International, 100:485-514.
• Sjöberg L.E. (2003). A computational scheme to model the geoid by the modified Stokes’ formula without gravity reductions. J. Geod., 77, 423–432.
• Sjöberg L.E. (2005). A discussion on the approximations made in the practical implementation of the remove-computerestore technique in regional geoid modeling. J.of Geod.78:645-653.
• Yildiz, H., Forsberg, R., Ågren, J., Tscherning, C.C., Sjöberg, L.E. (2011). Comparison of Remove-Compute-Restore and Least Squares Modification of Stokes’ Formula Techniques to Quasi-geoid Determination over the Auvergne Testarea. Journal of Geodetic Science, 2:53–64, 2011.
• Yilmaz, M , Turgut, B , Gullu, M , Yilmaz, I . (2016). Evaluation of recent global geopotential models by gnss/levellıng data: internal aegean region. International Journal of Engineering and Geosciences, 1(1), 15-19. DOI: 10.26833/ijeg.285221, 2016.