Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanlı orman yangını risk analizi: Bartın İli örneği

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 250 - 263, 15.12.2023

Mücahit Coşkun , Ferhat Toprak

https://doi.org/10.29128/geomatik.1192219

Cited By: 4

Öz

Karadeniz Bölgesi nemli bir saha olmasına rağmen son zamanlarda çok sayıda orman yangını yaşanmıştır. Bu bölgede yer alan Bartın ili biyoçeşitlilik açısından zengin ormanlar barındırmaktadır. Ayrıca il, ülkemizin 9 sıcak noktasından biri olan Küre Dağları Milli Parkı’nın uzantısı Batı Küre Dağları’nı da kapsamaktadır. Bu şartlar göz önünde bulundurulduğunda Bartın il sınırları içerisindeki ormanlık sahaların yangın risklerine karşı korunması gerekmektedir. Bu çerçevede çalışmanın amacı, Bartın ilinde orman yangını açısından riskli alanların bulunmasıdır. Bunun için çalışmada, kullanışlı bir araç olan Coğrafi Bilgi Sistemlerinden (CBS) yararlanılmıştır. Verilerin işlenmesi ve görüntülenmesi bakımından gelişmiş bir yaklaşım olan CBS, risk analizlerine olanak sağlamasıyla öne çıkmaktadır. Araştırmada, yangın riskini belirlemek için Gri İlişkisel Analiz (GİA) yöntemi kullanılmıştır. GİA, faktörlerin etki derecesini değerlendirmek için etkili bir formüldür. Hesaplamada yangını etkileyen faktörler ile acil müdahale faktörleri birbirinden ayrı analiz edilerek haritalanmıştır. Daha sonra bu haritalar birleştirilerek yangın risk haritası oluşturulmuştur. Yapılan yangın risk haritası sonucuna göre Bartın ilinin %18’i çok yüksek riskli alan çıkmıştır. Bu alanlarda sıcaklığın fazla, yükseltinin az, iğne yapraklıların bulunması dikkat çeken unsurlar olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Orman Yangını Risk Analizi, Gri İlişkisel Analiz, CBS, Bartın

Kaynakça

• Akay, A. E., & Erdoğan, A. (2017). GIS-Based Multi-criteria Decision Analysis for Forest Fire Risk Mapping. ISPRS Annals of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 4(IV-4/W4), 25–30. https://doi.org/10.5194/isprs-annals-IV-4-W4-25-2017
• Akay, A. E., & Şahin, H. (2019). Forest fire risk mapping by using GIS techniques and AHP method: A case study in Bodrum (Turkey). European Journal of Forest Engineering, 5(1), 25-35. https://doi.org/10.33904/ejfe.579075
• Akbulak, C., Tatlı, H., Aygün, G., & Sağlam, B. (2018). Forest fire risk analysis via integration of GIS, RS and AHP: The Case of Çanakkale, Turkey. Journal of Human Sciences, 15(4), 2127. https://doi.org/10.14687/jhs.v15i4.5491
• Aktaş, U. (2006). Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkının, Bartın İli Sınırları İçerisinde Kalan Bölümünün Odunsu Florası. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak.
• Ali, E. (2020). Geographic information system (GIS): definition, development, applications & components. Department of Geography, Ananda Chandra College. India.
• Aricak, B., Küçük, O., & Enez, K. (2014). Determining a fire potential map based on stand age, stand closure and tree species, using satellite imagery (Kastamonu Central Forest directorate sample). Croatian Journal of Forest Engineering, 35(1), 101–108.
• Arslantürk, N. (2007). Yangının vejetasyon üzerine etkisi. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 29, 141–153.
• Atalay, İ., & Efe, R. (2015). Türkiye Biyocoğrafyası (1. baskı). İzmir: META Basım Maatbaacılık Hizmetleri.
• Atesoğlu, A. (2014). Forest Fire Hazard Identifying. Mapping Using Satellite Imagery-Geographic Information System and Analytic Hierarchy Process: Bartin, Turkey. Journal of Environmental Protection and Ecology, 725(2), 715–725.
• Atmiş, E. (2020). Türkiye Ormancılar Derneği’nin 95. Kuruluş Yıldönümünde: Orman Varlığımız ve Ormancılık Üretim Faaliyetleri Editör: K. Ok), ISBN: 978-975-93478-8-8, 82 sayfa, Ankara.
• Avcı, M., & Korkmaz, M. (2021). Türkiye’de orman yangını sorunu: Güncel bazı konular üzerine değerlendirmeler. Türkiye Ormancılık Dergisi, 22(3), 229–240. https://doi.org/10.18182/tjf.942706
• Barnwell, C., & Rodman, S. (2005). Urban Wildfire Exposure Modeling in the Municipality of Anchorage , Alaska. ESRI User Conference.
• Başaran, M., Sarıbaşak, H., & Cengiz, Y. (2003). Yangın Söndürme Planı Temel Esaslarının Belirlenmesi (Manavgat Örneği). Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Teknik Bülten, (225), 1–96.
• Başaran, N., Matcı, D. K., & Avdan, U. (2022). Using Multiple Linear Regression To Analyze Changes in Forest Area: The case study of Akdeniz Region. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(3), 247–263. https://doi.org/10.26833/ijeg.976418
• Bingöl, B. (2017). Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanarak Burdur İli Orman Yangını Risk Alanlarının Belirlenmesi. Turkish Journal of Forest Science, 1(2), 169–182. https://doi.org/10.32328/turkjforsci.319155
• Bowman, D. M. J. S., Balch, J. K., Artaxo, P., Bond, W. J., Carlson, J. M., Cochrane, M. A., … Pyne, S. J. (2009). Fire in the earth system. Science, 324(5926), 481–484. https://doi.org/10.1126/science.1163886
• Chuvieco, E., & Salas, J. (1996). Mapping the spatial distribution of forest fire danger using GIS. Geographical Information Systems, 10(3), 333–345. https://doi.org/10.1080/026937996138070
• Dilekçi, S., Marangoz, A. M., & Ateşoğlu, A. (2021). Zonguldak ve Ereğli Orman İşletme Müdürlükleri Orman Yangını Risk Alanlarının Belirlenmesi. Geomatik, 6(1), 44–53. https://doi.org/10.29128/geomatik.660623
• DKMP. (2012). Küre Dağları Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü.
• Doğanay, H., & Doğanay, S. (2004). Türki̇ye’de Orman Yangınları ve Alınması Gereken Önlemler. Doğu Coğrafya Dergisi, 9(11), 31–48.
• Gai, C., Weng, W., & Yuan, H. (2011). GIS-based forest fire risk assessment and mapping. Proceedings- 4th International Joint Conference on Computational Sciences and Optimization, CSO 2011, (May), 1240–1244. https://doi.org/10.1109/CSO.2011.140
• Gheshlaghi, A. H., Feizizadeh, B., & Blaschke, T. (2020). GIS-based forest fire risk mapping using the analytical network process and fuzzy logic. Journal of Environmental Planning and Management, 63(3), 481–499. https://doi.org/10.1080/09640568.2019.1594726
• Gigović, L., Jakovljević, G., Sekulović, D., & Regodić, M. (2018). GIS multi-criteria analysis for identifying and mapping forest fire hazard: Nevesinje, Bosnia and Herzegovina. Tehnicki Vjesnik, 25(3), 891–897. https://doi.org/10.17559/TV-20151230211722
• Gülçin, D., & Deniz, B. (2020). Remote sensing and GIS-based forest fire risk zone mapping: The case of Manisa, Turkey. Türkiye Ormancılık Dergisi, 21(1), 15–24. https://doi.org/10.18182/tjf.649747
• Jaiswal, R. K., Mukherjee, S., Raju, K. D., & Saxena, R. (2002). Forest fire risk zone mapping from satellite imagery and GIS. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 4(1), 1–10. https://doi.org/10.1016/S0303-2434(02)00006-5
• Kalbani, K. Al, & Rahman, A. A. (2022). 3D city model for monitoring flash flood risks in Salalah, Oman. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(1), 17–23. https://doi.org/10.26833/ijeg.857971
• Kavlak, M. Ö., Kurtipek, A., & Çabuk, S. N. (2020). Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Orman Yangını Risk Haritası Oluşturulması: Ören Örneği. Resilience, 4(1), 33–54. https://doi.org/10.32569/resilience.597887
• Kaya, Z., & Başaran, S. (2006). Bartın Florasına Katkılar. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 6(1303–2399), 40–62.
• Kırış, R., & Toprak, S. (2007). İklim Değişikliğinde Ormanların Rolü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, 379–384.
• Kucuk, O., Topaloglu, O., Altunel, A. O., & Cetin, M. (2017). Visibility analysis of fire lookout towers in the Boyabat State Forest Enterprise in Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 189, 1–18. https://doi.org/10.1007/s10661-017-6008-1
• Kuo, Y., Yang, T., & Huang, G. W. (2008). The use of grey relational analysis in solving multiple attribute decision-making problems. Computers and Industrial Engineering, 55(1), 80–93. https://doi.org/10.1016/j.cie.2007.12.002
• Küçük, Ö., & Bilgili, E. (2006). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Yardımıyla Yangın Davranışının Uygulamaya Aktarılması: Kastamonu Örneği. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 6(2), 262–273.
• Küçük, O., Bilgili, E., Bulut, S., & Fernandes, P. M. (2012). Rates of surface fire spread in a young calabrian pine (Pinus brutia Ten.) plantation. Environmental Engineering and Management Journal, 11(8), 1475–1480. https://doi.org/10.30638/eemj.2012.184
• Küçük, Ö., Kalaycık, H., & Kapukran, İ. (2008). Batı Karadeniz Ormanlarında Orman Yangını Gerçeği. VI. Ulusal Orman Fakülteleri Öğrenci Kongresi, 69–75.
• Lamat, R., Kumar, M., Kundu, A., & Lal, D. (2021). Forest fire risk mapping using analytical hierarchy process (AHP) and earth observation datasets: a case study in the mountainous terrain of Northeast India. SN Applied Sciences, 3(4), 1–15. https://doi.org/10.1007/s42452-021-04391-0
• Linn, R., Winterkamp, J., Edminster, C., Colman, J. J., & Smith, W. S. (2007). Coupled influences of topography and wind on wildland fire behaviour. International Journal of Wildland Fire, 16(2), 183–195. https://doi.org/10.1071/WF06078
• Morán, J., Granada, E., Míguez, J. L., & Porteiro, J. (2006). Use of grey relational analysis to assess and optimize small biomass boilers. Fuel Processing Technology, 87(2), 123–127. https://doi.org/10.1016/j.fuproc.2005.08.008
• Nikhil, S., Danumah, J. H., Saha, S., Prasad, M. K., Rajaneesh, A., Mammen, P. C., … Kuriakose, S. L. (2021). Application of GIS and AHP Method in Forest Fire Risk Zone Mapping: a Study of the Parambikulam Tiger Reserve, Kerala, India. Journal of Geovisualization and Spatial Analysis, 5(1). https://doi.org/10.1007/s41651-021-00082-x
• O’Brien, J. J., Hiers, J. K., Callaham, M. A., Mitchell, R. J., & Jack, S. B. (2008). Interactions among overstory structure, seedling life-history traits, and fire in frequently burned neotropical pine forests. Ambio, 37(7–8), 542–547. https://doi.org/10.1579/0044-7447-37.7.542
• Pausas, J. G., & Ribeiro, E. (2013). The global fire-productivity relationship. Global Ecology and Biogeography, 22(6), 728–736. https://doi.org/10.1111/geb.12043
• Said, S. N. B. M., Zahran, E.-S. M. M., & Shams, S. (2017). Forest Fire Risk Assessment Using Hotspot Analysis in GIS. The Open Civil Engineering Journal, 11(1), 786–801. https://doi.org/10.2174/1874149501711010786
• Scott, A. C., & Glasspool, I. J. (2006). The diversification of Paleozoic fire systems and fluctuations in atmospheric oxygen concentration. Proceedings of the National Academy of Sciences, 103(29), 10861–10865. https://doi.org/10.1073/pnas.0604090103
• Selim, S., & Demir, N. (2019). Detection of Ecological Networks and Connectivity With Analyzing Their Effects on Sustainable Urban Development. International Journal of Engineering and Geosciences, 4(2), 63–70. https://doi.org/10.26833/ijeg.443114
• Sivrikaya, F., & Küçük, Ö. (2022). Modeling forest fire risk based on GIS-based analytical hierarchy process and statistical analysis in Mediterranean region. Ecological Informatics, 68, 101537. https://doi.org/10.1016/j.ecoinf.2021.101537
• Tarhan, Ç., & Saygın, Ö. (2006). Gis Based Risk Assessment : a Case Study of İzmir Metropolitan Area. 1st International CIB Endorsed METU Postgraduate Conference Built Environment & Information Technologies, 601–607.
• Tien Bui, D., Le, H. Van, & Hoang, N. D. (2018). GIS-based spatial prediction of tropical forest fire danger using a new hybrid machine learning method. Ecological Informatics, 48, 104–116. https://doi.org/10.1016/j.ecoinf.2018.08.008
• TOD. (2020). İtfaiyeciler İçin Orman Yangınları. Kuban Matbaacılık Yayıncılık, Ankara, 53.
• Toprak, F. (2020). Batı Karadeniz Bölümü’nde Kurucaşile-Arıt Çayı Arası Vejetasyon Ekolojisi. Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Karabük.
• Tunçkol, B., & Aksoy, N. (2018). Flora of Küre Mountains National Park (Bartın Section). Journal of Forestry, 14(2), 84–117.
• Yavuz, M., Sağlam, B., Küçük, Ö., & Tüfekçioğlu, A. (2018). Assessing forest fire behavior simulation using FlamMap software and remote sensing techniques in Western Black Sea Region, Turkey. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 18(2), 171–188. https://doi.org/10.17475/kastorman.459698
• Yin, H. W., Kong, F. H., & Li, X. Z. (2004). RS and GIS-based forest fire risk zone mapping in Da Hinggan Mountains. Chinese Geographical Science, 14(3), 251–257. https://doi.org/10.1007/s11769-003-0055-y
• Yılmaz, O. S., Oruç, M. S., Ateş, A. M., & Gülgen, F. (2021). Orman Yangın Şiddetinin Google Earth Engine ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanarak Analizi: Hatay-Belen Örneği. Journal of the Institute of Science and Technology, 11(2), 1519–1532. https://doi.org/10.21597/jist.817900
• Zhai, L. Y., Khoo, L. P., & Zhong, Z. W. (2009). Design concept evaluation in product development using rough sets and grey relation analysis. Expert Systems with Applications, 36, 7072–7079. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2008.08.068
• Zhang, J., Wu, D., & Olson, D. L. (2005). The method of grey related analysis to multiple attribute decision making problems with interval numbers. Mathematical and Computer Modelling, 42(9–10), 991–998. https://doi.org/10.1016/j.mcm.2005.03.003