Klaudiupolis'ten İki Senatör Ailesi

Yıl 2007, Cilt: 4, 155 - 163, 15.05.2007

Mustafa Adak

Öz

Klaudiupolis'ten İki Senatör Ailesi

Bolu'nun merkezinde bir su kanalı yapımı sırasında bulunan ve oradaki müzede korunan kısa bir onur yazıtı; başka yazıtlarda adı geçen iki soylunun akrabalık derecesine aydınlık ge­tirmektedir. Amcası Ulpius Aristaeus'u onurlandıran Marcus Ulpius Arabianus İ.s. 180'li yıllarda Roma'da konsüllük yapmış ve ardından vali olarak Syria Palaestina; proconsul sıfatı ile ise Africa eyaletlerini yönetmiştir. Bu bilgileri Amastris'te kendisi için oranın bir soylusu tara­fından kaleme alınmış bir onur yazıtı ile Africa Eya­leti'ne bağlı Sicca Valeria kentinde bu­lunan bir mezar yazıtı aktarmaktadır. Söz konusu mezar yazıtı kendisine vali danışmanı olarak Afrika'ya refakat eden ve orada hayatını yitiren Amastris'li başka bir soy­luya aittir. Ön­ceki araştırmacılar bu iki belgeden yola çıkarak Marcus Ulpius Arabianus ve ailesinin Amast­ris kökenli olduğunu varsaymışlardır. Yeni yazıt ise senatörün asıl memleketinin Klau­diu­polis/ Bolu olduğunu kanıtlamaktadır. Bu durumu amcası Ulpius Aristaeus tarafından bir İmparator azatlısı için yine Klaudiupolis'te dikilen başka bir onur yazıtı des­tek­le­mek­tedir.

Kariyerinde oldukça başarılı olan Ulpius Arabianus; Domitius soyundan bir kadınla evlilik yapmış olmalıdır. Bu durumu oğlunun kullandığı isimler kanıtlamaktadır. İ.s. 206–208 ci­va­rında Asia Eyaleti'nde quaestor ve legatusluk yapan bu şahsın isimleri Eumeneia'da (Işıklı) kendisinin onuruna di­ki­len bir yazıt ile Hierapolis'te ele geçen bir inşaat yazıtında Marcus Ulpius Domitius Aristaeus Arabianus olarak verilmiştir. Buradan bu şahısın babasının isimlerine ilaveten büyük amcasının cognomeni ile annesinin soy ismini kul­­lan­dığı anlaşılmaktadır. Aynı legatus'un ismi Asia Eyaleti'nin başka bir kentinde (Prymnes­sos: Afyon'un yak. 10 km güneyindeki Sülün çevresi) ele geçen ikinci bir onur yazıtında sadece Domitius Aris­taeus Arabianus verilmiştir. Burada babasından aldığı soy isim yerine sadece annesinden al­dı­ğı soy isminin geçmesi şaşırtıcıdır. Bu durum Domitius soyunun Ulpius soyundan daha say­gın ve tanınmış olması ile açıklanabilir. Çünkü Bithynialı Domi­tius­ların Roma vatandaşlığını edinmeleri ve bu bağlamda söz konusu ismi almaları daha eskiye, Geç Cumhuriyet Dö­nemi'ne kadar dayanmaktaydı. Buna bağlı olarak Bithynialı Domitiuslar daha erken dönem­lerde tüm İmparatorluk çapında kariyer yapma olanaklarına ulaşmış olmalılar.

Senatör Ulpius Arabianus'un eşit koşullarda evlilik yapmış olduğunu, yani kendi sınıfından birisi ile evlendiğini varsayarsak, akrabalık bağları kurduğu Domitius ailesi kısıtlıdır. Bithy­­nia'dan senatör sınıfına yükselmiş Domitiuslar sadece Klaudiupolis'ten bilinmektedir. Ul­­pius Ara­­bia­nus'un kendi memleketindeki Domitiuslarla akrabalık bağları kurduğunu varsa­yarsak, eşi­nin senatör Marcus Domi­tius Eu­phemus ile yakın akraba olduğunu tahmin ede­bi­liriz. Eu­phe­­mus; kendisine kardeşi tarafından dikilmiş bir onur yazıtında konsül ve Anti­noos Bayramı'nın başkanı olarak tanımlanmaktadır. Geç Antoninler Dö­ne­mi'nde Klaudiu­polis'te bu iki ailenin dışında senatörler sınıfına yükselmeyi başarmış baş­ka bir aile büyük bir olasılıkla bulunmamaktaydı.

Senatör Ulpius Arabianus'un yukarıda Asia legatus'u olarak tanıttığımız oğlu ile İ.s. 221/22 yılında Ati­na'da Arkhonluk yapmış olan Domitius Arabianus büyük bir olasılıkla aynı şahıstır. Bu Atinalı Arkhon da oradaki bir yazıtta senatör olarak tanımlanmaktadır. Bazı Bithy­nialı soylular Roma'da yaptıkları siyasi kariyerden sonra hala bir kültür başkenti konu­munda olan Atina'ya yerleşmiş ve prestijlerini artırmak için oradaki en üst makama atanmışlardır. Aynı yolu Ara­bianus'tan üç nesil önce Niko­me­deialı ünlü yazar ve devlet adamı Fla­vius Arrianus izlemiştir. Arabianus kendisini Atina'nın Marathon Bucağı'na kayıt ettirmiş­tir. Aynı yolu Ara­bianus'tan üç nesil önce Nikomedeialı ünlü yazar ve devlet adamı Fla­vius Arrianus izlemiştir. Arabianus kendisini Atina'nın Marathon Bucağı'na kayıt ettirmiştir.

Anahtar Kelimeler

-

Two Senatorial Families from Klaudiupolis

Öz

Two Senatorial Families from Klaudiupolis

A brief inscription on a pedestal found in the town centre of Bolu refutes the previously dominant view about the provenance of Marcus Ulpius Arabianus, consul suffectus in the late Antoninian period and afterwards governor of Syria Palaestina and Africa proconsularis. He did not hail from Amastris, where he had good, probably inherited connections, but from Klaudiupolis, where according to the new inscription he honoured his uncle M. Ulpius Aristaeus with a statue. Aristaeus in turn also erected a statue in Klaudiupolis in honour of an imperial valet. The consul's son, who is attested to have been legatus Asiae under Septimius Severus, was M. Ulpius Domitius Aristaeus Arabianus. This name clearly shows that he had adopted not only the cognomina of his father and his uncle, but also the name Ulpius and another nomen gentile (Domitius). From this composite name the author concludes that the senator had married a woman from the gens Domitii. He also assumes that this woman stems from a senatorial family, so that the marriage was of appropriate social standing. In Bithynia, this assumption is satisfied only by M. Domitius Euphemus and his family, which also came from Klaudiupolis. There were probably no further senatorial families in this small town in eastern Bithynia in the Antonine-Severian period. As a well-known inscription from the Phrygian town of Pyrmnessos shows, the con­sul's son used only the shortened name of Domitius Aristaeus Arabianus. He seems to have preferred his mother's nomen gentile, probably because the Domitii were more prominent and had had Roman citizenship for a much longer time. Adak also believes that Arabianus is identical with the senator Domitius Arabianus attested as archon in Athens under Severus Alexander. Apart from Flavius Arrianus, this would give us another Bithynian senator who after a successful career in the service of the emperor settled down in Athens, where he took over the office of archon to enhance his prestige.

Anahtar Kelimeler

-

Zwei senatorische Familien aus Klaudiupolis

Öz