Kapadokya'dan İmparator III. Gordianus dönemine ait iki adet yeni Miltaşı

Yıl 2012, Cilt: 9, 74 - 80, 15.05.2012

Ferit Baz

Öz

Bu çalışmada biri Göynük Köyü'nde; diğeri ise Bağdat Yolu üzerinde bulunan ve imparator III. Gordianus'un ismini taşıyan iki adet yeni miltaşı ele alınmaktadır. Her iki yerleşim birimi de Antikçağ'da egemenlik sahasını tam olarak belirleyemediğimiz Hierapolis ismindeki kent devletinin teritoryumu içerisinde kalmaktadır. Her iki yazıtta imparator Gordianus ismine rastlanmış olmakla birlikte; miltaşlarının dikilişleri ondan hemen önce kısa bir süreliğine hüküm sürmüş olan imparatorlar Pupienus ve Balbinus zamanında olmuştur (İ.S. 238 Şubat-Mayıs). Bu iki imparator öldükten sonra damnatio memoriae'ya çarptırılmışlar; bundan ötürü de yazıtların baş tarafında bulunan onlara ait isimler sonradan silinmiş, yerine yeni imparator Gordianus'un isimleri yazılmıştır (en erken İ.S. 238 senesinin Mayıs-Haziran arasında). Buna göre miltaşlarının üzerindeki orijinal yazıların üzerinde değişiklikler ve eklemeler yapılmıştır. Miltaşları üzerindeki ilk metinlerde imparatorlar Pupienus ve Balbinus'un yol üzerinde onarım faaliyetlerinden bahsedilmektedir. Ancak ardılları imparator Gordianus devrinde oluşturulan ikinci metinlerde ise bir onarım faaliyetinden söz edilmemektedir. Bu ikinci yazımda imparator Gordianus'un ismi Dativ halinde yazılmıştır. Bu durumda miltaşlarının orjinal karakterleri değişikliğe uğratılarak imparatora sadakat bildiren birer adak taşına dönüştürülmüşlerdir. Gordianus'un adının bu şekilde yazılmasını sağlayan kimse dönemin Kapadokya valisi Cuspidius Flaminius Severus (İ.S. 238-239/240) olmalıdır. O, Roma'daki taht değişikliğini öğrenir öğrenmez, imparatora sadakatini bu şekilde bildirmek istemiştir. Eyalet başkenti Kaisareia ile askeri garnizon kenti olan Melitene arasındaki yolda bu iki yeni yazıtla birlikte bu türden dokuz adet benzer yazıtın varlığını bilmekteyiz. Bu yol üzerinde Pupienus ve Balbinus'un yoğun onarım faaliyetlerinde bulunmuş olmaları, imparator Pupienus'un, Parthlara karşı sefer hazırlıkları içerisinde olmasındandır (Hist. Aug. Max. et Bal. 13, 4). Diğer taraftan ardılları imparator Gordianus'un Kapadokya'daki yol ağlarıyla ilgilenmesi elimizdeki mevcut bilinen yazıtlara göre ağırlıklı olarak Niğde'nin güneyindeki güzergahlarla ilgilidir.

Yazıtların çevirileri şöyledir:

1. İlk yazım: Dindar ve mesut olan Augustus'lar; Imparator Caesar M. Clodius Pupienus Maximus ve Imperator Caesar D. Caelius Calvinus Balbinus; ve çok soylu olan Caesar M. Antonius Gordianus? (caddeyi) vali Cuspidius Flaminius Severus vasıtasıyla (onarttılar). (Melitene'den) 142 (Roma mili uzaklığındadır).

1. Sonraki yazım: Dindar, mesut olan İmparator Caesar Marcus Antonius Gordianus Augustus'a …

2. İlk yazım: Dindar ve mesut olan Augustus'lar; Imparator Caesar M. Clodius Pupienus Maximus ve Imperator Caesar D. Caelius Calvinus Balbinus; ve çok soylu olan Caesar M. Antonius Gordianus? (caddeyi) vali Cuspidius Flaminius Severus vasıtasıyla (onarttılar). (Kaisareia'dan) 62 ((Roma mili uzaklığındadır).

2. Sonraki yazım: Dindar, mesut ve yenilmez olan İmparator Caesar Marcus Antonius Gordianus Augustus'a ...

Anahtar Kelimeler

miltaşı, Pupienus, Balbinus, Gordian III, Cuspidus Flaminius Severus, Cappadocia, Hierapolis

Zwei neue Meilensteine Gordians III aus Kappadokien

Öz

Two New Milestones of Gordian III from Cappadocia

Öz

This article presents two new inscriptions on Roman milestones from Cappadocia, both of which were raised during the reign of the Emperors Pupienus and Balbinus, and which were then reused during the reign of the Emperor Gordianus. Both of these milestones were erected within the territory of the Cappadocian city of Hieropolis and one marked the distance to Caesarea, the other to Melitene. The first use of these milestones occured between January and the start of May 238 A.D.; while the subsequent use of these milestones seems to have been in the second half of this same year. The revision of the original inscriptions during the reign of Emperor Gordianus, it can be understood, was due to the desire of the Governor Cuspidus Flaminius Severus to register his loyalty to the new Emperor. As soon as he learned of the sole reign of Gordianus, he immediately had the text of these milestones changed.

Anahtar Kelimeler

milestones, Pupienus, Balbinus, Gordian III, Cuspidus Flaminius Severus, Cappadocia, Hierapolis

Kaynakça

• H. Bender, Römische Straßen und Straßenstationen, Stuttgart 1975.
• S. Boybeyi – P. Probst, Ein neuer Meilenstein aus Keklikoluk (Kappadokien), EA 41, 2008, 135–138.
• A. Demandt, Geschichte der Spätantike. Das Römische Reich von Diocletian bis Justinian 284–565 n. Chr, München 2008.
• T. Drew-Bear – W. Eck, Kaiser-, Militär- und Steinbruchinschriften aus Phrygien, Chiron 6, 1976, 289–318.
• J. Drinkwater, Maximinus to Diocletian and the Crisis, CAH 12, 2007, 28–66.
• W. Eck, Lateinische Epigraphik, in: F. Graf (Hrsg.), Einleitung in die lateinische Philologie, Stuttgart – Leipzig 1997, 92–111.
• W. Eck, Verwaltung des römischen Reiches in der hohen Kaiserzeit. Ausgewählte und erweiterte Beiträge, Band II, Basel 1998.
• D. French, Roman roads and milestones of Asia Minor, 1: The pilgrim's road, Oxford 1981.
• E. Gibbon, The History of Decline I, New York 2008.
• H. Grothe, Meine Vorderasienexpedition I, Leipzig 1911.
• W. E. Gwatkin, Cappadocia as a Roman procuratorial province, Columbia 1930.
• R.Haensch. Capita Provinciarum. Statthaltersitze und Provinzialverwaltung in der römischen Kaiserzeit, Mainz 1997.
• R. P. Harper, Inscriptions of Roman Cappadocia, TTK 7, 1972, 160–165.
• H. E. Herzig, Probleme des römischen Straßenwesens: Untersuchungen zu Geschichte und Recht, ANRW II 1b, 1974, 593–648.
• F. Hild, Das byzantinische Straßensystem in Kappadokien, TIB 2, Wien 1977.
• F. Hild – M. Restle, Kappadokien. Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykan¬dos. Tabula Imperii Byzantini. Band 2, Wien 1981.
• D. G. Hogarth – J. A. R. Munro, Modern and Ancient Roads in Eastern Asia Minor, London 1893.
• F. Baz (Hrsg.), Die Inschriften von Komana (Hierapolis) in Kappadokien, İstanbul 1997.
• B. Isaac, The Limits of Empire. The Roman Army in the East, Oxford 1990.
• D. Berges – J. Nollé (Hrsgg.), Tyana. Archäologisch-historische Untersuchungen zum südwestlichen Kappadokien I, Bonn 2000.
• D. Kienast, Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, Darmstadt 32004.
• T. K. Kissel, Untersuchungen zur Logistik des römischen Heeres in den Provinzen des griechischen Ostens (27 v. Chr.–235 n. Chr.), St. Katherinen 1995.
• I. König, Zur Dedikation römischer Meilensteine, Chiron 3, 1973, 419–427.
• E. Meyer, Einführung in die lateinische Epigraphik, Darmstadt 1973.
• St. Mitchell, Anatolia. Land, Men and Gods in Asia Minor Anatolia 1. The Celts in Anatolia and the Impact of Roman Rule, Oxford 1993.
• T. B. Mitford, Some Inscriptions from the Cappadocian Limes, JRS 64, 1974, 160–175.
• T. B. Mitford, Euphrates Frontier in Cappadocia, in: D. Haupt – H. Horn (Hrsgg.), Studien zu den Militärgrenzen Roms II: Vorträge des 10. Internationalen Limeskongress in den Germania Inferior, Bonn 1977, 501–514.
• T. B. Mitford, Cappadocia and Armenia Minor: Historical Setting of the Limes, ANRW II 7 2, 1980, 1169–1228.
• M. Peachin, Roman Imperial Titulature and Chronology, A.D. 235–284, Amsterdam 1990.
• Th. Pekáry, Untersuchungen zu den römischen Reichsstraßen, Bonn 1968.
• M. Rathmann, Untersuchungen zu den Reichsstraßen in den westlichen Provinzen des Imperium Romanum, Mainz 2003.
• B. Rémy, Les carrières sénatoriales dans les provinces romaines ďAnatolie au haut-empire (31 av. J. C.–284 ap. J. C.) (Pont-Bithynie, Galatie, Cappadoce, Lycie-Pamphylie et Cilicie), Istanbul–Paris 1989.
• B. Rémy, Les fastes sénatoriaux des provinces romaines ďAnatolie au haut-empire (31 Avant J. C.– 284 Après J. C.) (Pont-Bithynie, Galatie, Cappadoce, Lycie-Pamphylie et Cilicie), Paris 1988.
• M. Sartre, L'Asie Mineure et l'Anatolie. D'Alexandre à Dioclétien IV siècle av. J.- C. / III siècle ap. J.C., Paris 1995.
• K. Schneider, Miliarium, RE Suppl. VI, 1924, 395–431.
• R. K. Sherk, Roman Galatia: The Governors from 25 B. C., to A.D. 114, ANRW II 7 2, 1980, 954–1052.
• E. Varinlioğlu, Milestone, REA 113, 2011, 3–6.
• Chr. Witschel, Meilensteine als historische Quelle? Das Beispiel Aquileia, Chiron 32, 2002, 325–393.