Nikomedeia'dan Soylu Bir Aile

Yıl 2013, Cilt: 10, 146 - 154, 15.05.2013

Mustafa Adak , Konrad Stauner

Öz

Kuruluşundan günümüze dek sürekli iskan gördüğü için her daim tahribata
açık kalan Nikomedeia'dan önemine göre az sayıda olduğu kadar yeterince
tarihsel veri de sunmayan epigrafik belge ele geçmiştir. Buna bağlı olarak da
kentin eşraf tabakası diğer Bitinya kentlerine göre çok daha az tanınmaktadır.
Kocaeli Müzesi'nde korunan yeni bir onur yazıtı bu tabloyu biraz olsun
değiştirmektedir. Severuslar Dönemi'ne tarihlediğimiz bu yazıt, Danışma
Meclisi'nin almış olduğu karara istinaden Ulpia Athenais tarafından oğlu Fl.
Ulpius Demokritos için dikilen bir heykel kaidesinin üzerinde yer almaktadır.
Anısına heykeli dikilen Demokritos genç yaşta, dolayısıyla da zengin zümrenin
mensubu olarak memleketi adına kendisinden beklenenleri gerçekleştiremeden
vefat etmiştir. Babası Fl. Ulpius Arrianos hakkında verilen bilgiler bu ailenin
kent elitleri arasındaki seçkin konumunu açıkça ortaya koymaktadır. Nikomedeia'da
baş yönetici (protos arkhon) ve censor olarak görev
yapan Arrianos üstlenmiş olduğu rahiplik sırasında tüm danışma ve halk meclisi
üyelerine para bağışında bulunmuştur. Memleketi için üstlendiği görevler
arasında bir de parapompe belirtilmiştir. Bu görevden
hareketle Arrianos'un, doğu seferleri sırasında Nikomedeia topraklarından geçen
imparatora ve Roma ordusuna barınma ve iaşe için gerekli altyapıyı sağladığı
anlaşılmaktadır. Nikomedeia dışında da resmi görev üstlenen Arrianos, Roma
merkezi idaresi tarafından Prusa ad Olympum kentinin kamu harcamalarını
denetlemek ve finansal sorunlarını gidermek amacıyla curator rei
publicae olarak atanmıştır. Bu atama Arrianos'un imparator ve valiler
nezdinde de itibar gördüğünü işaret etmektedir. Arrianos ve oğlunun Flavius ve
Ulpius olmak üzere çifte nomina gentilica taşımaları, mensubu
oldukları ailenin fertlerine Roma vadandaşlık hakkının Flaviuslar Dönemi'yle
Traian zamanında verildiğini göstermektedir. Nikomedeia'ya ait bir ağırlıkta
İ.S. 199 yılı agoranomos'u olarak adı geçen Ulpius Athenaios,
yukarıda tanıtılan yazıta göre oğlu Demokritos'un heykelini diktiren ve
Arrianos'un eşi olan Ulpia Athenais'in yakın bir akrabası olmalıdır. Makaleye
konu olan onur yazıtının çevirisi şöyledir:

Son derece seçkin
Ulpia Athenais, rahiplik görevini ifa etmiş, Danışma Meclisi'ne ve de halka
para bağışında bulunmuş, baş arkhonluk ve censor'luk yapmış, Prusalılara
müfettiş (logistes) olarak atanmış ve kendi kesesinden refakatçılık görevini
üstlenmiş olan Flavius Ulpius Arrianos'un oğlu ve kendi pek sevgili evladı,
rahmetli Flavius Ulpius Demokritos'u Yüce Danışma Meclisi'nin kararına
istinaden (dikti).

Anahtar Kelimeler

Nikomedeia, Flavii, Ulpii, vatandaşlık, protos arkhon, curator rei publicae, parapompe

Eine Honoratiorenfamilie aus Nikomedeia

Öz

A Dignitary Family from Nikomedeia

Öz

The posthumously erected honorary inscription, which today is housed in
the Museum of Kocaeli/İzmit, acquaints us with a family of notables from the
Bithynian metropolis of Nikomedeia. The monument, which once carried a statue
of the deceased on top, was set up by Ulpia Athenais, the mother of Fl. Ulpius
Demokritos, who had died at an early age. His premature death robbed the city
of a potential leading member of the local elite, as is suggested by the list
of public offices and other services performed by his father Fl. Ulpius
Arrianos: He was priest, perhaps of the city goddess and/or the imperial cult,
and distributed money amongst members of the city council and the people of
Nikomedeia, perhaps in conjunction with his priesthood. He held the offices of
first archon and censor in his home city and performed a parapompê which may
have had to do with the passing of contingents of the Roman army through the
city's territory during the Severan campaigns against the Parthians. The
explicit mention of Arrianos' having paid for this parapompê out of his own
pocket is unique amongst inscriptions mentioning a parapompê. In addition, the
Roman imperial administration appointed him curatur rei publicae in
Prusa ad Olympum. Both the form of the characters and the mention of the
parapompê, which appears in inscriptions particularly from the closing years
of the 2^nd century CE, suggest that Fl. Ulpius Arrianos was
active in the late Antonine/Severan period. The Ulpius Athenaios mentioned as
agoranomos of the year 199 on a market weight from Nikomedeia is presumably a
close relative, perhaps the father, of the dedicatress of this inscription.

Anahtar Kelimeler

Nikomedia, Flavii, Ulpii, Roman Citizenship, Protos Archon, curator rei publicae, parapompé

Kaynakça

• M. Adak, Zwei neue Archontenlisten aus Prusias ad Hypium, Chiron 37, 2007, 1–10.
• M. Adak, Korrekturen zur postumen Ehrung des neos heros Gn. Domitius Ponticus Iulianus aus Bithynion/Klaudiupolis, Gephyra 6, 2009, 169–174.
• M. Adak – N. E. Akyürek-Şahin, Katalog der Inschriften im Museum von Adapazarı, Gephyra 2, 2005, 133–172.
• W. Ameling, Das Archontat in Bithynien und die Lex Provinciae des Pompeius, EA 3, 1984, 19–31.
• W. Ameling, L. Flavius Arrianus neos Xenophon, EA 4, 1984, 119–122.
• A. Arjava, Zum Gebrauch der griechischen Rangprädikate des Senatoren¬standes in den Papyri und Inschriften, Tyche 6, 1991, 17–35.
• F. M. Ausbüttel, Die Verwaltung des Römischen Kaiserreiches. Von der Herrschaft des Augustus bis zum Niedergang des Weströmischen Reiches. Darmstadt 1998.
• C. Bosch, Die kleinasiatischen Münzen der römischen Kaiserzeit. Teil II: Einzeluntersuchungen, Bd. 1: Bithynien, 1. Hälfte, Stuttgart 1935.
• B. Burrell, Neokoroi. Greek Cities and Roman Emperors, Leiden 2004.
• G. P. Burton, The Curator Rei Publicae: Towards a Reappraisal, Chiron 9, 1979, 465–487.
• M. Christol, Caracalla en 214: de Nicomédie à Nicomédie, in: A. Hostein – S. Lalanne (Hrsg.), Les voyages des empereurs dans l'orient romain. Époques antonine et sévérienne, Arles 2012, 115–167.
• T. Corsten, A Lexicon of Greek Personal Names VA. Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, Oxford 2010.
• S. Dmitriev, City Government in Hellenistic and Roman Asia Minor, Oxford 2005.
• F. Dönmez-Öztürk – R. Haensch – H.S. Öztürk – P. Weiß, Aus dem Pera Museum (Istanbul): Weitere Gewichte mit Nennung von Statthaltern von Pontus et Bithynia, Chiron 38, 2008, 243–259.
• F. Dönmez-Öztürk – R. Haensch – H.S. Öztürk – P. Weiß, Aus dem Halûk Perk Museum (Istanbul): Ein weiteres Gewicht mit Nennung eines Statthalters von Pontus et Bithynia, Chiron 38, 2008, 261–265.
• H.-W. Drexhage, Wirtschaftspolitik und Wirtschaft in der römischen Provinz Asia in der Zeit von Augustus bis zum Regierungsantritt Diokletians, Bonn 2007.
• W. Eck, Die Verwaltung des Römischen Reiches in der Hohen Kaiserzeit. Ausgewählte und erweiterte Beiträge, 2. Band, hrsg. v. R. Frei-Stolba – M. A. Speidel, Basel 1998.
• H.-L. Fernoux, Notables et élites des cités de Bithynie aux époques hellénistique et romaine (IIIe siècle av. J.-C. - IIIe siècle ap. J.-C.). Essai d'histoire sociale, Lyon 2004 (Collection de la Maison de l'Orient et de la Méditerranée 31. Série épigraphique et historique 5).
• R. Haensch – P. Weiß, Gewichte mit Nennung von Statthaltern von Pontus et Bithynia, Chiron 35, 2005, 443–498.
• R. Haensch – P. Weiß, ‹Statthaltergewichte› aus Pontus et Bithynia. Neue Exemplare und neue Erkenntnisse, Chiron 37, 2007, 183–218.
• C. Marek, Die Inschriften von Kaunos, München 2006 (Vestigia 55).
• Katalog der antiken Inschriften des Museums von Iznik (Nikaia) II.1 (701–1210): Entfernte Umgebung der Stadt (IK 10.1); II.2 (Nr. 1230–1597): Entfernte Umgebung der Stadt (IK 10.2), hrsg. v. S. Şahin, Bonn 1981–1982.
• Die Inschriften von Prusias ad Hypium (IK 27), hrsg. v. W. Ameling, Bonn 1985.
• U. Kunnert, Bürger unter sich. Phylen in den Städten des kaiserzeitlichen Ostens, Basel 2012.
• W. Liebenam, Curator Rei Publicae, Philologus 56, 1897, 290–325.
• Chr. Marek, Pontus et Bithynia. Die römischen Provinzen im Norden Kleinasiens, Mainz 2003.
• Chr. Marek, Geschichte Kleinasiens in der Antike, München 2010.
• Recueil général des monnaies grecques d'Asie mineure, commencé par feu W.- H. Waddington, continué et complété par E. Babelon et Th. Reinach, Bd. 1.3, Paris 1910.
• T. Ritti, Un decreto onorario di Hierapolis per Tiberius Iulius Myndios, Med. Ant. 4/2, 2001, 489–555.
• S. Şahin, Neufunde von antiken Inschriften in Nikomedeia (Izmit) und in der Umgebung der Stadt, Diss. Münster 1973.
• O. Salomies, Adoptive and Polyonymous Nomenclature in the Roman Empire, Helsinki 1992.
• H. Schwarz – K. Stauner, Die Parapompé des Kaisers und seines Heeres im nordwestlichen Kleinasien, Gephyra 4, 2007, 1–35.
• P. A. Stadter, Arrian of Nicomedia, Chapel Hill 1980.
• K. Stauner, Militär und Wirtschaft: Überlegungen zu den wirtschaftlichen Vor- und Nachteilen römischer Heereszüge durch Kleinasien von Septimius Severus bis Tacitus, Gephyra 2, 2005, 21–46.
• R. Syme, The career of Arrian, HSPh 86, 1982, 181–211.
• M. Vitale, Eparchie und Koinon in Kleinasien von der ausgehenden Republik bis ins 3. Jh. n. Chr., Bonn 2012.
• P. Weiß, Kaiser und Statthalter auf griechischen Marktgewichten, in: R. Günther – S. Rebenich (Hrsg.), E fontibus haurire. Beiträge zur römischen Geschichte und zu ihren Hilfswissenschaften, Paderborn 1994, 351–389.
• G. Wesch-Klein, Provincia. Okkupation und Verwaltung der Provinzen des Imperium Romanum von der Inbesitznahme Siziliens bis auf Diokletian. Ein Abriß, Zürich 2008.