Bursa Müzesi'nden yeni yazıtlar

Yıl 2019, Cilt: 17, 239 - 285, 15.05.2019

Nalan Eda Akyürek Şahin , Hüseyin Uzunoğlu

https://doi.org/10.37095/gephyra.556400

Cited By: 7

Öz

Bu makalede Bursa müzesindeki bir grup Eski Yunanca yazıtlı
yeni eser tanıtılmaktadır. Burada yayımlanan 36 eserin ilk 4 tanesi adak,
geriye kalan eserler ise mezar taşıdır. Mezar taşlarından altı tanesinde (no.
26-31) yazıt yoktur, fakat bu eserlerin de bilim dünyasında tanınması için
makaleye onlar da alınmıştır. Bu yazıtsız eserler olasılıkla atölyelerde
üretilmiş ve hiç bir zaman bir müşteriye satılmamış ve mezar taşı olarak
kullanılmamıştır. Mezar yazıtlarından bazıları (no. 21-25) Laflı ve Bru (2016)
tarafından müzede bizim çalışmamıza rağmen ve müzeden izinsiz biçimde da­ha
önce yayımlanmıştır. Bu yazıtların bazıları tarafımızdan burada düzeltilmiştir.
Makalede bazılarının buluntu yerleri bilinmemekle birlikte eserlerin genellikle
Bursa ve çevresinde bulundukları görülmektedir. Buluntu yerleri olarak Bursa’da
Nilüfer, İnegöl, Orhaneli, Harmancık, Keles, Gemlik, Karacabey, Orhangazi ve
Mudanya ilçeleri ile Yalova ili görülmektedir. Adak yazıtları bize Meter
Taurene, Men Tauropoleites, Zeus Kersoullos ve Apollon gibi tanrıların
isimlerini vermektedir. İlk iki tanrı Mysia bölgesinde tapınım gören
tanrılardan değildirler ve kültlerini olasılıkla Küçük Asya’nın güney batı
bölgelerinde aramak gerekmektedir.

Makalede tanıtılan mezar taşlarının ise lahit, prizma
biçimli altar, silindir altar, stel, ölü yemeği sahneli stel ve de altar
üzerinde stel olarak karşımıza çıktığı görülmektedir. Zengin bir mezar taşı
tipolojisi vardır. Buradaki yazıtlar da Mysia bölgesinin onomastiği hakkında
bilgilerimizi zenginleştirmektedir. Basit de olsa mezar yazıtlarından bir
azatlı (no. 5), Protinia isimli bir phyle (no. 10), bir demos’un bir kadın
doktoru onurlandırması (no. 11), bir öğretmen (no. 16) gibi bilgiler de
edinilmektedir. Yazıtlar büyük oranda Roma İmparatorluk Dönemi’nin 2. ve 3. yüzyıllarına
aittir. Ancak olasılıkla Hellenistik Dönem’e ait birkaç yazıt da vardır (no.
13, 19, 24, 25).

Yazıtların çevirileri şöyledir:

1. Epitynkhanon’un
oğlu Metrodoros (bunu) Meter Taurene ve Men Tauropoleites için adak olarak
(sundu).

2. Hayırlı uğurlu
olsun! Asklepiades’in oğlu, Aoriasse köyünden Ankyra vatandaşı Apollonios (bu
sütunu tanrının) emri uyarınca, gizli
ayinlerin başkanı Rufus’un kâhinlik (profetlik) yaptığı sırada Zeus
Kersoullos’a adadı.

3. Hayırlı uğurlu
olsun! Asklepides oğlu Antigenes ve Aphia bu sekos’u (kutsal yeri?)
masraflarını kendileri karşılayarak rahip Aristokrates’in kâhinlik (profetlik)
yaptığı sırada tanrıya adadılar.

3a. Hayırlı uğurlu
olsun! Menios’un oğlu Metrodoros (ve) Euraion Neiketes kötü mevsimler (nede­niyle?)
ve kendileri için adağı - - - - - - - - kâhinlik (profetlik) yaptığı sırada (sundular).

4. Apollon? [Ak]raios?
için bu altarı (tanrının) emri uyarınca Akylas’ın oğlu Polyainos eşi ile bera­ber
dikti.

5. Artemon’un azatlısı
ey Ekgle(k)tos, elveda!

6. Marcus’un oğlu
Lucius (bu altarı) yaşarken kendisi için ve kendi (eşi) Nennis’in kızı
Asklepiodote için (yaptırdı).

7. Aur(elia) Doris
çocukları Elpidephoros ve Eutykhides ile beraber biricik kocası Eutykhides için
anısı nedeniyle (bu altarı dikti).

8. Menestheus oğlu
Hermas eşi Khreste için onun anısı nedeniyle (bu mezarı) parasını kendisi öde­yerek
(yaptırdı).

9. Papianus’un? oğlu -
- - - - - - - ve onun karısı - - -ia Artemi- - - kocası/karısı - - -des’in
oğlu/kızı S- - - - için anısı nedeniyle (bu mezarı yaptırdı).

10. Ben Asklepiodotos’un
oğlu, Protinia phylesi’nden phylarkhos Aurelius Stakhys hayattayken bu mezarı
kendim için ve biricik eşim Secunda ve biricik çocuklarım için yaptırdım.

11. Demos (insanlar)
mütevazı bir şekilde hayat sürmüş olan kadın doktor (ebe?) Fabia Fabula’yı (ölümünden
sonra onurlandırdı).

12. Bu mezarı,
M(arcus) Domiti(o)s Stertinni(o)s Aristainetos pek tatlı hayat arkadaşı Longus’un
kızı Maxima için (yaptırdı).

13. Diliporis’in oğlu
Torkosinies - - - - - - - yaptırdı. Onun damadı Didipes’in oğlu - - - - - -.
Elveda!

14. Mnaseas’ın kızı,
Menestratos’un ise eşi Ammia. Elveda!

15. Marcus’un kızı, Bassus’un
ise eşi 15 yaşındaki Aleksandris için.

16. Öğretmen Claudius
Phillys’ün oğlu 15 yaşındaki Tiberius Claudius Phillys için.

17. P(ublius) Acilius (veya
Pakilios) bir ismi de Khrysios olan Diogenes’in kızı olan eşi, cömert? Tatia
için hayattayken - - - (bu mezarı yaptırdı).

18. Philargyros’un
oğlu 6 (veya 7) yaşındaki Paideros için. Philargyros ve Astratie? kendi
oğulları Paideros için bu mezarı (yaptırdılar).

19. Poseidonios’un
oğlu Demetrios (ve) eşi Mainia?. Elveda!

20. Aristokrates’in
oğlu - - - - - - onun - - -

21. Selam ey yoldan
geçen! Örnek biçimde 60 yıl yaşam sürmüş olan Diogenes’in oğlu Diogenes; vah ki
ne vah! Teimotheos’un oğlu Diogenes 12 yıl birlikte yaşam sürdüğü kendi eşi
Fabia Rufa için; (ki) o 25 yaşını tamamladı; (bu) steli hatırası nedeniyle
yaptırdı.

22. Henüz hayatta olan
G(aius) Murius Valens ve Muria Prima için ve onların oğulları 22 yıl yaşamış
olan Rufus için. (Bu) steli kızları Marcella yaptırdı.

23. Menekrates’in oğlu
Rhadamanthys. Elveda!

24. Bias’ın oğlu ey
Hipparkhos, elveda!

25. Dionysodoros’un
oğlu Kharmides.

32. Neikias ve
Aphrodite’nin kızları, L(ucius) Orfius Felix’in ise eşi, 23 yaşındaki Lakaina.
Elveda!

33. Tyrannion ve
Aristo yaşarken ve akılları yerindeyken (bu) mezarı çocukları Eia için
yaptırdılar. Elveda!

34. Ben, Deios’un
(veya Deias’ın) kızı Aur(elia) Teimothea henüz hayatta iken kendim için ve 50
sene yaşayan kocam Deios (veya Deias) oğlu Phoibion’un hatırası nedeniyle bu
mezar anıtını ço­cuklarım Eutykhes ve Teimothea ile birlikte yaptırdım.

35. Philotas’ın oğlu
Philotas - - - - - -

36. Fragman.

Anahtar Kelimeler

Bursa Müzesi, adak yazıtları, mezar yazıtlrı, Meter Taurene, Men Tauropeleites, Zeus Kersoullos, prophetes, kadın doktor, paideutes

New inscriptions from the Museum of Bursa

Öz

In
this contribution we introduce some new ancient Greek inscriptions from the
Bursa Museum. Of the 36 artefacts, the first four are dedications, while the
remaining are funerary stones. Six funerary stelai do not bear any
inscriptions. The provenance of some artefacts unfortunately remain unknown,
but in general they were brought to the museum from Bursa province and its
environs such as the districts of Nilüfer, İnegöl, Orhaneli, Harmancık, Keles,
Gemlik, Karacabey and Orhangazi, as well as from the province of Yalova. The
ex-votos are offered to Meter Taurene, Men Tauropoleites, Zeus Kersoullos and
Apollon. The funerary inscriptions are humble, but apart from contributing to
the already rich onomastics of Bithynia Mysia, they also provide some
interesting information, such as concerning a freedman (no. 5), a new phyle
called Protinia (no. 10), the posthumous honouring of a woman doctor (no. 11), and,
a teacher (no. 16). The inscriptions mostly date to the Roman Imperial Period,
but there are also a few Hellenistic examples (nos. 13, 19, 24, 25).

Anahtar Kelimeler

Bursa Museum, ex-votos and funerary inscriptions, Meter Taurene, Men Tauropeleites, Zeus Kersoullos, prophetes, female doctor, paideutes

Kaynakça

• L’Année épigraphique.
• Y. Akın, Küçük Asya’da Dağ ve Mağara Tanrıları. Meter Oreia Kültü ve İlgili Yazıtlar, in: N. Eda Akyürek Şahin – M. E. Yıldız – H. Uzunoğlu (ed.), Eskiçağ Yazıları 8 [Akron 10], 143-203, İstanbul 2016.
• N. E. Akyürek Şahin, Zwei neue Inschriften für Hosios kai Dikaios, Olba 18, 2010, 267-280.
• N. E. Akyürek Şahin – F. Onur, Neue Grabinschriften im Museum von Bursa, Gephyra 7, 2010, 23-39.
• J. G. C. Anderson – F. Cumont – H. Grégoire, Studia Pontica: Recueil des inscriptions grecques et latines du Pont et de l’Arménie III, Brussels 1910.
• N. Asgari, Die Halbfabrikate kleinasiatischer Girlandensarko¬phage und ihre Herkunft, Archäologischer Anzeiger, 1977, 329–380.
• F. Battistoni – P. Rothenhöfer, Inschriften aus dem Raum Keles und Orhaneli (Provinz Bursa, Türkei), EA 46, 2013, 101-165.
• F. Baz – S. Seçkin, Neue Grabinschriften aus Pylai in Bithynien, Olba 21, 2013, 387-404.
• G. E. Bean, Notes and Inscriptions from Pisidia. Part I, Anatolian Studies 9, 1959, 67-117.
• C. Brixhe, Essai sur le grec anatolien au début de notre ère, nouvelle édition, Nancy 1987.
• C. Brixhe, Corpus des inscriptions dialectales de Pamphylie. Supplément III, in: P. Goukovsky – C. Brixhe (ed.), Hellènika Symmikta. Histoire, archéologie, épigraphie, Nancy 1991, 15-27.
• T. Callan, Prophecy and Oracles, in: M. Gagarin – E. Fantham (ed.), The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome, Vol. I, Oxford 2010, 39-41.
• Corpus Inscriptionum Graecarum.
• L. Cilliers – F. P. Retief, Die helende hand: die rol van die vrou in die antieke geneeskunde, Acta Classica 42,1, 1999, 47-65.
• M. Cremer, Hellenistisch-römische Grabstelen im nordwestlichen Kleinasien 1. Mysien (Asia Minor Studien 4,1), Bonn 1991.
• A. Çaçu, Zeus Kersoullos. 1. Burza Turizm Sempozyumu, 30 Eylül - 2 Ekim, Bursa 2005, 453-468.
• G. Dagron – D. Feissel, Inscriptions de Cilicie, Paris 1987.
• D. Dana, Onomasticon Thracicum (OnomThrac): Répertoire des noms indigènes de Thrace, Macédoine Orientale, Mésies, Dacie et Bithynie, Athens 2014.
• L. Del Corso, Le pratiche scolastiche nelle testimonianze epigra¬fiche di età ellenistica, in: J. A. Fernández Delgado – F. Pordo¬mingo – A. Stramaglia (eds.), Escuela y literatura en Grecia anti¬gua. Actas del simposio internacional Universidad de Salamanca, 17-19 noviembre de 2004, Cassino 2007, 141-190.
• D. Detschew, Die thrakischen Sprachreste, Wien 1957.
• K. Dieterich, Untersuchungen zur Geschichte der griechischen Sprache, Leipzig 1898.
• Th. Drew-Bear, Nouvelles Inscriptions de Phrygie, Zutphen 1978.
• G. Dunst, Κερσης, Chiron 1, 1971, 107-109.
• R. Flemming, Women, Writing and Medicine in the Classical World, Classical Quarterly 57, 2007, 257-279.
• J. Fontenrose, Didyma. Apollo’s Oracles, Cults and Companions, Berkeley-Los Angeles-London 1988.
• R. Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l’architecture grecque et romaine. Tome III. Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Roma 1998.
• R. Heberdey – E. Kalinka, Bericht über zwei Reisen im südwestlichen Kleinasien, Vienna 1897.
• P. Herrmann – H. Malay, New Documents from Lydia (Österr. Akad. Wiss., Phil.-hist. Kl., Denkschr. 340, Erg. zu den TAM 24), Vienna 2007.
• O. Höfer, s.v. Tauropoleites, in: W. H. Roscher (ed.), Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie V: T, Leipzig 1916-1924, 137.
• Th. Corsten, Die Inschriften von Apameia (Bithynien) und Pylai (IK 32), Bonn 1987.
• E. Schwertheim, Die Inschriften von Hadrianoi und Hadrianeia (IK 33), Bonn 1987.
• R. Merkelbach, Die Inschriften von Kalchedon (IK 20), Bonn 1980.
• F. Becker-Bertau, Die Inschriften von Klaudiu Polis (IK 31), Bonn 1986.
• Th. Corsten, Die Inschriften von Kios (IK 29), Bonn 1985.
• Th. Corsten, Die Inschriften von Laodikeia am Lykos, Teil I (IK 49), Bonn 1997.
• Th. Corsten, Die Inschriften von Prusa ad Olympum, Teil I (IK 39), Bonn 1991.
• Th. Corsten, Die Inschriften von Prusa ad Olympum II (IK 40), Bonn 1993.
• J. Krauss, Die Inschriften von Sestos und der thrakischen Chersones (IK 19), Bonn 1980.
• G. Petzl, Die Inschriften von Smyrna, Teil II.1 (IK 24,1), Bonn 1987.
• M. Çetin Şahin, Die Inschriften von Stratonikeia, Teil I: Panamara (IK 21), Bonn 1981.
• B. İplikçioğlu – G. Çelgin – A. V. Çelgin, Epigraphische Forschungen in Termessos und seinem Territorium IV, Vienna 2007.
• C. P. Jones, Zeus Anabatênos and Zeus Kersoullos, ZPE 180, 2012, 233-236.
• I. Kajanto, The Latin Cognomina, Helsinki 1965.
• G. Koch – H. Sichtermann, Römische Sarkophage (Handbuch der Archäologie), München 1982.
• J. Kubińska, Les monuments funéraires dans les inscriptions grec¬ques de l’Asie Mineure, Warsaw 1968.
• U. Kunnert, Bürger unter sich. Phylen in den Städten des kaiserzeitlichen Ostens, Basel 2012.
• C. Laes, Midwives in Greek inscriptions in Hellenistic and Roman Antiquity, ZPE 2011, 154-162.
• E. Laflı – H. Bru, Inscriptions et monuments funéraires gréco-romains d’Anatolie occidentale, Anatolia Antiqua 24, 2016, 103-116.
• E. L. Lane, Corpus Monumentorum Religionis Dei Menis. Vol. III: Interpretations and Testimonia, Leiden 1976.
• C. Lehmler – M. Wörrle, Neue Inschriften aus Aizanoi IV: Aizanitica Minora II, Chiron 36, 2006, 45-111.
• M. J. Osborne – S. G. Byrne, A Lexicon of Greek Personal Names II. Attica, Oxford 1994.
• P. M. Fraser – E. Matthews, A Lexicon of Greek Personal Names III A. The Peloponnese, Western Greece, Sicily and Magna Graecia, Oxford 1997.
• Th. Corsten – R. W. V. Catling – M. Ricl, A Lexicon of Greek Personal Names VA. Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, Oxford 2010.
• J. -S. Balzat – R. W. V. Catling – É. Chiricat – F. Marchand, A Lexicon of Greek Personal Names, Vol. V.B. Coastal Asia Minor: Caria to Cilicia, Oxford 2013.
• J. -S. Balzat – R. W. V. Catling – É. Chiricat – Th. Corsten, A Lexicon of Greek Personal Names, Vol. VC: Inland Asia Minor, Oxford 2018.
• H. G. Lolling, Inschrift aus Kyzikos, MDAI 13, 1888, 304-309.
• W. M. Calder, Monuments from Eastern Phrygia (MAMA VII), Manchester 1956.
• B. Levick – St. Mitchell – J. Potter – M. Waelkens, Inscriptions from Aezani and the Aezanitis (MAMA IX), London 1988.
• A. M. Mansel, Yalova’da Bulunan İki Mezar Taşı, Türk Arkeoloji Dergisi 1, 1933, 113-120.
• Ch. Marek, Die Inschriften von Kaunos (Vestigia. Beiträge zur Alten Geschichte 65), Munich 1965.
• N. P. Milner, An Epigraphical Survey in the Kibyra-Olbasa Region Conducted by A. S. Hall (Regional Epigraphic Catalogues of Asia Minor 3), Ankara 1998.
• St. Mitchell, R.E.C.A.M. Notes and Studies No.1: Inscriptions of Ancyra, AS 27, 1977, 63-103.
• St. Mitchell, Onomastic survey of Mysia and the Asiatic shore of the Propontis, in: Pulpudeva. Semaines philippopolitaines de l’histoire et de la culture thrace 2, Plovdiv, 4-19 octobre 1976, Sofia 1978, 119-127.
• J. H. Mordtmann, Zur Epigraphik von Kyzikos, MDAI 6, 1881, 40-55.
• A. D. Nock, Studies in the Graeco-Roman Beliefs of the Empire, JHS 45, 1925, 84-101.
• J. Nollé, Die taurische Artemis im Tauros: Zeugnisse und Überlegungen zum Artemiskult von Termessos in Pisidien, in: O. Tekin (Hrsg.), Ancient History, Numismatics and Epigraphy in the Mediterranean World. Studies in memory of Clemens E. Bosch and Sabahat Atlan and in honour of Nezahat Baydur, İstanbul 2009, 275-289.
• L. Nordgren, Greek Interjections. Syntax, Semantics and Pragma¬tics, Berlin-Boston 2015.
• F. Onur, New inscriptions from Hadrianoi pros Olympon (Mysia), Olba 19, 2011, 331-348.
• P. Özlem-Aytaçlar, An Onomastic Survey of the Indigenous Population of North-western Asia Minor, in: R. W. V. Catling – F. Marchand (edd.), Onomatologos. Studies in Greek Personal names presented to Elaine Matthews, Oxford 2010, 506-529.
• P. Özlem-Aytaçlar, Kuzeybatı Küçük Asya’nın Yerel Halklarının Onomastiği Üzerine Bir Araştırma, in: N. E. Akyürek Şahin – B. Takmer – F. Onur (edd.), Akron 1. Eskiçağ Yazıları 1, Antalya 2012, 63-113.
• B. Özdilek, Neapolis Nekropolleri Üzerine Bir Ön-Rapor, in: II.-IV. Ulusal Arkeoloji Araştırmalar Sempozyumu, Anadolu/ Anatolia, Ek Dizi No. 2/Supplement Series Nr. 2, Ankara 2008, 235-252.
• B. Özdilek – N. Çevik, New Discoveries in Rural North East Lycia: Scenes of Daily Life on Roman Rural Sarcophagi, in: Ç. Özkan Aygün (ed.), SOMA 2007. Proceedings of the XI Symposium on Mediterranean Archaeology, Istanbul Technical University, 24-29 April 2007 (BAR International Series 1900), 2009, 284-290.
• W. Pape - G. E. Benseler, Wörterbuch der griechischen Eigennamen, Vol. 2, Braunschweig 1884.
• M. Paz de Hoz, Testimonios epigráficos sobre la educación griega de época imperial, in: J. A. Fernández Delgado – F. Pordomingo – A. Stramaglia (eds.), Escuela y literatura en Grecia antigua. Actas del simposio internacional Universidad de Salamanca, 17-19 noviembre de 2004, Cassino 2007, 307-332.
• M. Paz de Hoz, Associations of Physicians and Teachers in Asia Minor: Between Private and Public, in: V. Gabrielsen- Ch. A. Thomsen (eds.), Private Associations and the Public Sphere: Proceedings of a Symposium held at the Royal Danish Academy of Sciences and Letters, 9-11 September 2010, Copenhagen 2015, 92-121.
• E. Pfuhl – H. Möbius, Die ostgriechischen Grabreliefs II, Mainz 1979.
• H. W. Pleket, Religious history as the history of mentality: the ‹believer› as servant of the deity in the Greek World, in: H. S. Versnel (ed.), Faith, Hope and Worship, Leiden 1981, 152-192.
• P. P. Ripollès – A. Burnett – M. Amandry – I. Carradice – M. S. Butcher, Roman Provincial Coinage. Consolidated Supplement III, 2015 (https://rpc.ashmus.ox.ac.uk/supp/rpc_cons_supp_1-3.pdf- Access: 08.03.2019).
• L. Robert, Hellenica V, Paris 1948.
• L. Robert – J. Robert, Hellenica, Recueil d'épigraphie, de numismatique et d'antiquités grecques publié par L. Robert. Vol. VI. Inscriptions grecques de Lydie, Paris 1948.
• L. Robert, L’édition et l’index commenté des épitaphes, in: N. Fıratlı, Les stèles funéraires de Byzance gréco-romaine, Paris 1964, 131-189.
• L. Robert, Opera Minora Selecta. Épigraphie et antiquités grec¬ques, Tome I, Amsterdam 1969.
• L. Robert, Opera Minora Selecta. Épigraphie et antiquités grec¬ques, Tome VI, Amsterdam 1989.
• D. Rodríguez Pérez, Contextualizing Symbols: «the Eagle and the Snake» in the Ancient Greek World, Boreas 33, 2010, 1-18.
• W. Ruge, s.v. Tauropolis (3), in: RE VA, 1, 1934, 33-34.
• R. P. Saller, Patriarchy, Property and Death in the Roman Family, Cambridge 1994.
• E. Samama, Les médecins dans le monde grec: sources épigra¬phiques sur la naissance d’un corps médical, Geneva 2003.
• W. Scheidel, Roman Funerary Commemoration and the Age at First Marriage, Classical Philology 102,4, 2007, 389-402.
• W. Schulze, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen, mit einer Berichtigungsliste zur Neuausgabe von Olli Salomies, Hildesheim 1991.
• H. Schwabl, Zum Kult des Zeus in Kleinasien, in: G. Dobesch – G. Rehrenböck (Hrsg.), Die epigraphische und altertumskundliche Erforschung Kleinasiens: Hundert Jahre Kleinasiatische Kommission der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Akten des Symposiums vom 23. bis 25. Oktober 1990, Vienna 1993, 329-338.
• E. Schwertheim, Die Heimat des Aelius Aristides, in: H. -J. Drex¬hage – J. Sünske (ed.), Migratio et commutatio: Studien zur alten Geschichte und deren Nachleben: Thomas Pekáry zum 60. Geburtstag am 13. September 1989 dargebracht von Freunden, Kollegen und Schülern, St. Katharinen 1989, 249-257.
• R. Merkelbach – J. Stauber, Steinepigramme aus dem griechischen Osten II. Die Nordküste Kleinasiens (Marmarameer und Pontos), München-Leipzig 2001.
• R. Merkelbach – J. Stauber, Steinepigramme aus dem griechischen Osten III. Der ferne Osten und das Landesinnere bis zum Tauros, München-Leipzig 2001.
• H. Solin, Analecta epigraphica CCXVI-CCXXII, Arctos XXXVIII, 2004, 163-205.
• S. Şahin, Neufunde von antiken Inschriften in Nikomedeia (İzmit) und in der Umgebung der Stadt, Münster 1974.
• P. Talloen, Cult in Pisidia. Religious Practice in Southwestern Asia Minor from Alexander the Great to the Rise of Christianity, Turnhout 2015.
• P. Herrmann, Tituli Asiae Minoris V: Tituli Lydiae linguis Graeca et Latina conscripti, Fasc. 1: nos. 1-825, Regio septentrionalis ad occidentem vergens, Vienna 1981.
• P. Herrmann, Tituli Asiae Minoris V: Tituli Lydiae linguis Graeca et Latina conscripti, Fasc. 2: nos. 826-1414, Regio septentrionalis ad occidentem vergens, Vienna 1989.
• C. Tanrıver, Mysia’dan Yeni Epigrafik Buluntular, İzmir 2013.
• H. Tauber, Zu einer Grabstele aus İnegöl (Bursa), in: Adnotationes Epigraphicae VII, Tyche 31, 2016, 285-290.
• P. Thonemann, Households and families in Roman Phrygia, in: P. Thonemann (ed.), Roman Phrygia. Culture and Society, Cam¬bridge 2013, 124-142.
• P. Thonemann, Close-Kin Marriage in Roman Anatolia, The Cambridge Classical Journal 63, 2017, 143-166.
• H. Uzunoğlu, Bursa Müzesi’nden Ölü Ziyafeti Sahneli Yeni Mezar Stelleri, Olba 23, 397-415.
• H. Uzunoğlu, Phrygia’dan Bir Grup Yeni Mezar Steli, Mediterra¬nean Journal of Humanities IX/1, 2019, in print.
• H. Waldmann, Ein Archimystes in Sagalassos, in: M. de Boer - T. A. Edridge (ed.), Hommages à Maarten J. Vermaseren, Volume 3, Leiden 1978, 1309-1315.
• M. E. Yıldız, Tlos’tan İki Yeni Mezar Yazıtı, Olba XXVI, 2018, 405-414.
• M. E. Yıldız, Epigramm auf die verstorbene Moschion. Eine neue Grabstele aus dem Territorium von Miletupolis in Mysien, in: M. Nollé – P. M. Rothenhöfer – G. Schmied-Kowarzik – H. Schwarz – H. Ch. von Mosch (eds.), Panegyrikoi Logoi. Festschrift für Johannes Nollé zum 65. Geburtstag, Bonn 2019, 583-590.
• J. Zahle, Lykische Felsgräber mit Reliefs aus dem 4. Jahrhundert v. Chr. JbDAI 94, 1979, 245-346.
• L. Zgusta, Kleinasiatische Personennamen, Prag 1964.