Ergen Suçluluğu ve Dindarlık Lise Örneklemi Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 16, 185 - 217, 15.07.2019

Saffet Kartopu , Leyla Başkonuş

Öz

Bu çalışmada lise öğrencilerinin dindarlık
eğilimlerine göre suçluluk hissetme düzeylerinde farklılaşma olup olmadığı
temel problemimizi oluşturmaktadır. Kendisini dindar olarak tanımlayan kişiler
açısından suçluluk duygusu, davranışlarında bir takım farklılıklar meydana
getirmektedir. Dolayısıyla suçluluk ve günahkârlık duygusunun dindarlıkla
ilişkisinin psikolojik olarak açıklanması önem kazanmaktadır. Ayrıca insanın
yanlış yaptığına dair inancının psikolojik dünyasına etkilerini, dindarlık
üzerinden açıklamak araştırmayı önemli kılmaktadır. Bu çerçevede çalışmamız,
suçluluk ve günahkârlık duygusunun dindarlık eğilimine göre ortaya çıkan
farklılaşmalarını Kahramanmaraş il merkezinde bulunan
orta öğretim örneğinde araştırmayı amaçlamaktadır. Çalışmada, Hacı
Mehmet Kalay İmam Hatip Lisesi (n=105), Kahramanmaraş İmam Hatip Lisesi
(n=107), Simya Koleji (n=96), İbrahim Çalık Anadolu Lisesi ve (n=89) Süleyman
Demirel Fen Lisesi öğrencilerinden tesadüfî yöntemle belirlenen örneklem
grubunun (n=500) suçluluk ve günahkârlık düzeyleri ortaya konularak dindarlık
eğilimine göre oluşan farklılaşmalar ortaya çıkarılmıştır. Uygulama Ekim
2018’de gerçekleştirilmiştir ve araştırmada, Frekans, kikare, T Test ve Tek
Yönlü Anova testleri kullanılmış olup, verilerin değerlendirilmesinde ve
hesaplanmış değerlerin bulunmasında SPSS 24.0 istatistik paket programından
yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre kendisini ‘dindar’ olarak
görenlerin suçluluk ve günahkârlık düzeyinin kendisini ‘dindar’ olarak
görmeyenlere göre daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ergenlik Dönemi, Dindarlık, Suçluluk–Utanç

Kaynakça

• AKBAĞ M, İMAMOĞLU, S. Cinsiyet Ve Bağlanma Stillerinin Utanç, Suçluluk Ve Yalnızlık Duygularını Yordama Gücünün Araştırılması, Kuram Ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 2010;10 (2): 651-682.ALBAYRAK, A. (2007). “Dindarlık Tipleri Açısından Dua Formları”, Marife Dergisi, S.2. ss. 189-201.APAYDIN, Y., 1998. Namaz ve Oruç, İlmihal -I- İman ve İbadetler, (İlmi Heyet. H. Karaman & A. Bardakoğlu & Y. Apaydın). Divantaş, Ankara. 584s.AYDIN, A.,R., (1996), “Çocuğun Dini Şahsiyet Kazanmasında Ailenin Önemi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 8, 211-220.AYTEN, A., 2013. Din Psikolojisi, İz Yayıncılık, İstanbul. 237s.BAYRAKTAR, F., 2007. “Dua-Kader İlişkisi”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. BİLMEN, Ö, N., 2004. Büyük İslam İlmihali (Sadeleştiren: Ali Fikri Yavuz), Başak Ofset Yayıncılık, İstanbul, 496s.BUDAK, S., 2009, Psikoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara. 975s.BÜYÜKKAYA, H., 2018. “İlahi Dinlerde Oruç”, Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.CERTEL, H., "Psikolojik bir yaklaşımla sözlü ve fiilî şart ve rükûnlarıyla namaz". Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0 / 13 (Haziran 1997): -.329-345CERTEL, H., 2016. Din Psikolojisi, Berikan Yayınevi, Ankara, 239s. CİRHİNLİOĞLU, F. G., 2010, Din Psikolojisi, Nobel Yayınları, Ankara. 224s.CİRHİNLİOĞLU, F. G., & GÜVENÇ, G. 2011, Utanç Eğilimi, Suçluluk Eğilimi Ve Psikopatoloji. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 248-267.CÜCELOĞLU, D., (2000), İçimizdeki Çocuk, 27.. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul. 254s.DİLBER, Y., 2013. “Ergenlerde Görülen Siber Zorba/Mağdur Yaşantılarının Utanç/Suçluluk Ve İntikam Duyguları Çerçevesinde İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.DOST, A. YAĞMURLU, B., “Suçluluk ile Utanç Duygularının Kavramsallaştırılmasına İlişkin Sorunlar”, Türk Psikoloji Yazıları, 9 (17), 2006, 37-52. DÖNMEZ, İ. K., 2007. İslam’da Oruç. DİA, Cilt: XXXIII. İstanbul: TDV Yayınları.GEREDELİ, M., 2008. “Namazın Sosyo – Psikolojik Tahlili Ve Kişilik Gelişimine Etkisi”, Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. GÖCEN, G., 2012. “Şükür ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Alan Araştırması”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.GÜLER, İ., 2003. İman Ahlak İlişkisi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara. 143s.GÜLER, Ö., 2007. “Tanrı’ya Yönelik Atıflar, Benlik Algısı Ve Günahkârlık Duygusu”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.GÜRSES, İ., (2006), “Dindarlik Ile Ilgili Tutumlar Ve Otoriteryen Kişilik Ilişkisi”, Hökelekli (Edt.), Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi içinde, İstanbul: Dem Yayınları.HARMAN, Ö. F., 1998. İlmihal I İman ve İbadetler, Türkiye Diyanet Vakfı (İSAM) DİVANTAŞ, İstanbul, 584s.HAYTA, A., 2006. ‘’İbadetler ve Ruh Sağlığı’’,Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi (içinde), Der.Hayati Hökelekli, Ankara Okulu Yay.,Ankara, ss.117-153.HORNEY, K., 2017. Psikanalizde Yeni Yollar (Çev: Selçuk Budak), Totem Yayınları, İstanbul, 240s.HOROZCU, Ü., 2015. Din Psikolojisi, Rağbet Yayınları, İstanbul, 292s.HÖKELEKLİ, H., “Ergenlik Çağı Davranışlarına Din Eğitiminin Etkisi”, U.Ü.İ.F.D., Bursa 1986, c. 1, sayı: 1, ss. 35-51.HÖKELEKLİ, H., (1998). Din Psikolojisi, T.D.V. Yayınları, Ankara. 368s.HÖKELEKLİ, H., (2006), “Gençlik ve Din”, Hökelekli (Edt.), Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi içinde, İstanbul: Dem Yayınları.HÖKELEKLİ, H., "Çocuk ve Gençlerde Şiddet Olgusu ve Önlenmesine Yönelik Öneriler". Değerler Eğitimi Dergisi 5 / 14 (Aralık 2007): 61-78.HÖKELEKLİ, H., (2016). Din Psikolojisine Giriş, Dem Yayınları, İstanbul.KARACA, F., (2016), Dinî Gelişim Psikolojisi, Eser Ofset Matbaacılık, Trabzon.KARATAŞ, Z. (2008). Lise Öğrencilerinin Suçluluk ve Utanç Puanlarının Disiplin Cezası Alıp Almama ve Cinsiyetleri Açısından İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 103 – 114.KARTOPU, S., 2013. Kaygının kader algıları ile ilişkisi – Kahramanmaraş örneği- , Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane, 256s.KARTOPU, S., 2015. Özyeterlilik , Kimlik Duygusu ve Dindarlık Eğilimi, Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane, 332s.KARTOPU, S., AKTAŞ, H. ve HACIKELEŞOĞLU, H., 2016. “Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık Eğilimlerine Göre Suçluluk Düzeylerinin İncelenmesi: Gümüşhane Üniversitesi Örneği”, I.Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu 13-14-15 Ekim 2016, s. 1765-1786 Elazığ.KARTOPU, S. ve TANRIVERDİ, H., 2013. “Dini Kavramlarla İlgili Algıların Oluşumunda Çocukluk Döneminin Etkisi: Gümüşhane Üniversitesi Örneği” The Journal of Academic Social Science Studies Dergisi, 6 (7), ss. 621-656.KASAPOĞLU, A., Kişilik Gelişimi Açısından “Namaz”, Hikmet Yurdu, 2015, cilt: VIII, sayı: 16, s. 11-54.KAYIKLIK, H., 2003. Allport’a Göre Dini Yaşayışa Gelişimsel Bir Açılım, Dinî Araştırmalar, cilt: 5, sayı: 15, s. 121-138.KHOSRAVİ, Z,.2018, Din Eğitiminde Suçluluk ve Utanç, Talim: Journal Of Educatıon In Muslım Socıetıes And Communıtıes : Cilt: 2 Sayı: 1, s. 5-22.KIMTER, N., "Oruç ve Öfke Kontrolü Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma". Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0 / 7 (Ekim 2015): 7-54.KIMTER, N., Namaz ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme, EKEV Akademi Dergisi Sosyal Bilimler -, 2016, cilt: XX, sayı: 68, s. 299-332.KÖSE, A., 2012. Frued Ve Din, İz Yayıncılık, İstanbul, 182s.KULA, T., 2012. “Ergenlerde Öfke Duygusu; Benlik Algısı, Tanrı Algısı, Suçluluk Ve Utanç Duyguları Açısından Bir Değerlendirme (Diyarbakır Örneklemi)”, Doktora Tezi, A.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.MASLOW, A., 2018, İnsan Olmanın Psikolojisi (Çev: Okhan Gündüz), İstanbul, Kuraldışı Yayıncılık. 245s.MEHMEDOĞLU, A. U., 2004. Kişilik ve Din, Dem Yayınları, İstanbul, 228s. ÖZER, M., 2011. “Suçluluk-Utanç, Bağlanma, Algılanan Ebeveynlik (Anne) Tarzı ve Psikolojik Belirtiler Arasındaki İlişkiler”, Yüksek Lisans Tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.PAZARLI, O., (1968), Din Psikolojisi, İstanbul: Remzi Kitabevi. 248s.PEKER, H., 2011. Din Psikolojisi, Çamlıca Yayınları, İstanbul, 256s.SIĞRI, Ü, TABAK, A, SAĞIR, A., (2010), “Çalışanlarda Suçluluk ve Utanç Duygusunun Cinsiyet-Yaş Durumuna Göre Mukayesesi ve Örgütlerde Utanç Yönetiminin Kullanılması”, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11/1, 71-85.ŞENTÜRK,H., Namaz İbadetinin Uyandırdığı Duygu ve Düşünceler Üzerine Pilot Bir Araştırma: SDÜ İlahiyat Fakültesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2004/2, sayı: 13, s. 37-62.ŞENTÜRK, H., 2013, Din Psikolojisine Giriş, İz Yayıncılık, İstanbul. 228s.TARHAN, N., 2010 İnanç Psikolojisi, Timaş Yayınları, İstanbul, 288s.UYSAL, V., 2007. “Kentsel Hayatta Dindarlık ve Oruç İbadetinin Bireysel-Toplumsal Yansımaları”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 32(1):19-44.UZUN, G., 2018. “Ergenlerde İntikam, Affetme Ve Suçluluk Düzeylerinin İncelenmesi”, Doktora Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Lefkoşa. VERGOTE, A., 1986. "Çocuklukta Din", çev. Erdoğan Fırat, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: VII, s. 315-316.VERGOTE, A., 1999, Dini İnanç ve İnançsızlık (çev. Veysel Uysal), MÜİFY, İstanbul. 296s.YAPICI, A., 2007. Ruh Sağlığı ve Din, Karahan Yayınları, Adana, 369s.YAPICI, A., "Yeni Bir Dindarlık Ölçeği ve Üniversiteli Gençlerin Dinin Etkisini Hissetme Düzeyi: Çukurova Üniversitesi Örneği". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 6 / 1 (Mart 2006): 66-116.YAŞA, Zeliha 2012. “Üniversite Öğrencilerinde Ana Baba Tutumlarının Suçluluk ve Utanç Duyguları Üzerine Etkisi”, Uzmanlık Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Manisa.YAVUZER, H., 2017, Çocuk Psikolojisi (40.Baskı), Remzi Kitabevi, İstanbul. 319s.YAZIR, E, M, H., 2004, Hak Dini Kur’ân Dili, (VI), Azim Dağıtım, İstanbul.