KUŞAYRÎ RİSÂSLESİ’NDE TASAVVUF ŞİİRLERİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 20, 445 - 476, 15.07.2021

Shawish Murad

Öz

Şiir; her zaman şairin sözcükleri kafiyeli ve ölçülü bir şekilde dizerek duygularını, düşüncelerini, hislerini, gizliliklerini ve hatta inandığı şeyleri dile getirdiği bir araç olmuştur. Tasavvufçuların şiirlerinde bu şiirleri söyleyen şairleri diğer şairlerden ayıran özelliklerin bulunduğu görülmektedir. Özellikle şiir ve tasavvufun her birinin dünyası aynı pencereden çıkmaktadır. O da bedenin karanlıklarında gizli olan ruhtur. Şiir ve tasavvuf; çıkış yeri, ritim ve dil bakımından birbirlerine yakındırlar. Şiirin nazmı ve tasavvufun maneviyatı birleşmektedir. Böylece bu ikisi en güzel, en tatlı ve en ince şiir türlerini ortaya çıkarmaktadır. Bu da sûfînin kendi zevkine ve etrafındaki bütün dünyalara olan bakışına şiir romantizmini giydirmesiyle olmaktadır. Böylece sûfînin özellikleri ve ayrıcalıkları bulunan çok sayıda şiir ortaya koyduğunu görülmektedir. Sûfî, içinde bulunan vahdaniyet duyguları, nefis terbiyesi, manevi yolun yolcularının takip ettiği yolu takip etme, yaratıcısının rızasını kazanma uğruna nefsin feda edilmesi gibi hususları ifade etmek için şiirlerinde simgecilik, ilah sevgisi ve nefis muhasebesini kullanır. Bu araştırma; “Tasavvufçulara özgü şiir var mı? Tasavvufçuların şiirlerinin en önemli özellikleri nelerdir? Bu özelliklerden maksat nedir?” gibi sorulara cevaplar vermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şiir, Tasavvuf, Kuşeyri Risalesi, Özellikler

Teşekkür

çabalarınız için teşekkürler

خصائص الشعر الصوفي من خلال كتاب الرسالة القشيرية

Öz

كان وما يزال الشعر طريقة لتنفيس الشاعر مشاعره وأفكاره وأحاسيسه وخبايا نفسه، بل حتى معتقداته وما يُؤمن به، من خلال ترتيب كلمات مقفى موزونة؛ لذلك ترى في شعر الصوفية خصائص امتازوا بها وتفردوا بها عن غيرهم، لا سيما وأن عَالَمَ كل مِن الشعر والتصوف يخرجان من مشكاة واحدة، وهي الروح الخفية في غياهب الجسد فهما متقاربان مخرجاً وإيقاعاً ولغة، فالشعر بنظمه والصوفي بروحانيته يمتزجان فينتجان أجمل وأعذب أنواع الشعر وأرقها، وذلك بعد أن يُلبس الصوفي تذوقه ونظرته إلى كل من العوالم حوله بإبداعية الشعر، تراه يصدر كثير من الأشعار لها خصائصها ومميزاتها، ويستعمل في سبيل ذلك الرمزية وحب الإله ومحاسبة النفس، للتعبير عما تكن به نفسه من مشاعر الوحدانية وتربية النفس وتدرجها بمدارج السالكين وإفنائها في سبيل مرضاة خالقه. وهذا قد جاء هذا البحث ليجيب عن بعض التساؤلات كـ" هل للصوفية شعر تخصّهم، وما أهم خصائص شعر الصوفية، وما المراد من تلك الخصائص؟".

Anahtar Kelimeler

خصائص, الشعر, الصوفية, الرسالة القشيرية

Characteristics of Sufi poetry through the book Al-Risalah Al-Qushairy

Öz

Poetry was and still is a way for the poet to give vent to his feelings, thoughts, feelings, and mysteries of himself, even his beliefs and what he believes, by arranging rhymed words are weighted; You see in the poetry of Sufism characteristics that they were distinguished and unique from others. Especially since the worlds of both poetry and mysticism emerge from one niche, it is the hidden soul in the depths of the body, for they are closely related as an outlet, rhythm and language, so poetry with its systems, and the mystic with its spirituality, combine to produce the most beautiful, fresher and thinner types of poetry. After wearing the Sufi, he tasted him and looked at each of the worlds around him with the creativity of poetry, you see him publishing many poems with their own characteristics and advantages, to this end, he uses symbolism, love of God, and self-accountability. To express the feelings of oneness in himself, to raise the soul, to include it in the paths of those who walk, and to weaken it in order to please his Creator. And this research came to answer some questions, such as:" Does Sufism have their own poetry? What are the most important characteristics of Sufi poetry, what is meant by those characteristics? ".

Anahtar Kelimeler

The properties, poetry, Sufism, The crustal message

Kaynakça

• ‘Avâdî, Adnan Hüseyin, eş-Şi‘ru’s-sûfî hattâ üfûli medreseti Bağdâd ve zuhûri’l-Gazzâlî, Dârü’r-reşîd li’n-neşr, Vizâretü’s-sekâfe ve’l-a‘lâmi’l-Irâkiyye, Bağdâd, 1979.
• Câmi’atü’l-medîneti’l-‘âlemiyye, el-Edebü’l-mukâren, Malezya, ts.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali, et-Ta‘rifât, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, 1. Baskı, 1983.
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali, el-Misbâhü’l-münîr fî garîbi’ş-Şerhi’l-kebîr, el-Mektebetü’l-ilmiyye, Beyrut, ts.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, İhyâ ‘ulûmüddîn, Dârü’l-ma’rife, Beyrut, ts.
• Hârâz, Hâldi b. Cum‘a b. Osman, Mevsû‘atü’l-ahlâk, Mektebetü Ehli’l-eser, Kuveyt, 1. Baskı, 2009.
• Herevî, Abdullah b. Muhammed b. Ali el-Ensârî, Menâzilü’s-sâ’irîn, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, ts.
• Heykel, Ahemd Abdülmaksûd, Tetavvürü’l-edebi’l-hadîs fî Mısır, Dârü’l-ma‘ârif, Mısır, 6. Baskı, 1994.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebibekir b. Eyyûb b. Sa‘d, İğâsetü’l-lehfân min mesâyidi’ş-şeytân, thk: Muhammed Hâmid el-Fekî, Mektebetü’l-ma’ârif, Riyâd, ts.
• İbn Kudâme, Necmüddin Ahmed b. Abdirrahman, Muhtasarü’l-minhâci’l-kâsıdîn, Mektebetü dârü’l-beyân, Dımaşk, 1978.
• İbn Münkız, Üsâme b. Mürşîd b. Ali b. Mukalled, el-Bedî‘ fi nakdi’ş-şi‘r, thk: Ahmed Bedevî ve Hâmid Abdülmecîd, Vizâretü’s-sekâfe ve’l-irşâdi’l-kavmî, el-Cumhûriyyetü’l-Arabiyye el-Müttahide, ts.
• İbrahim Mustafa vd., el-Mucemü’l-vesît, Dârü’d-da‘ve, Beyrut, ts.
• Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin b. Abdilmelik, er-Risâletü’l-kuşeyriyye, thk: Abdülhalim Mahmûd ve Mahmûd b. eş-Şerîf, Dârü’l-ma’ârif, Kahire, ts.
• Muhtâr, Ahmed Muhtâr Abdülhamîd Ömer, Mu‘cemü’l-lüğati’l-Arabiyyeti’l-mu‘âsara, ‘Âlemü’l-kütüb, Beyrut, 1. Baskı, 2008.
• Münâvî, Abdürra’ûf b. Tâcü’l-Ârifîn b. Ali, et-Tevkîf ‘alâ mühimmâti’t-ta‘ârîf, ‘Âlemü’l-kütüb, Kahire, 1. Baskı, 1990.
• Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebîbekir, Muhtârü’s-sihâh, thk: Yûsuf eş-Şeyh Muhammed, el-Mektebetü’l-asriyye, Beyrut, 5. Baskı, 1999.
• Şerîf, Ahmed İbrahim, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye hikayetü 80 sûfiyyen ma‘a ma‘rifetillah, https://www.youm7.com/story/2015/7/4 E. T. 20.01.2021.
• Tüveycirî, Muhammed b. İbrahim b. Abdillah, Mevsû‘atü fıkhi’l-kulûb, Beytü’l-rfkâri’d-düveliyye, Suud, ts.
• Yâkûtü’l-Hâmevî, Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillah er-Rûmî, Mu ‘cemü’l-üdebâ’, Dârü’l-garbi’l-İslâmî, Beyrut, 1. Baskı, 1993.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Hüseynî, Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs, Dârü’l-hidâye, Mısır, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Omsan, Siyer a‘lâmü’n-nübelâ’, thk: Şu’ayb Arnavut vd., Müessetü’r-risâle, Dımaşk, 3. Baskı, 1985.
• Zehrâ’, Hüdâ Fâtimetü’z-Zehrâ’, Cemâliyyetü’r-remziyye fi’ş-şi‘ri’s-sûfî Muhyiddin Arabî nümûzecen, Vizâretü’t-ta‘lîmü’l-‘âlî ve’l-bahsi’l-ilmî, Cezayir, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Zuher Zaza, er-Risâletü’l-kuşeyriyye,http://www.alwaraq.net/Core/waraq/coverpage?bookid=20 E. T. 13.02.2021.