Ġarḳad Hadisinin Sened Yönünden Tenkidi ve Ġarḳadin Dilbilimsel Açıdan Tahlili

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 22, 590 - 624, 17.07.2022

Recep Bilgin

Öz

Hz. Peygamber, ahir zamanda meydana gelecek bazı gaybî haberleri sahâbîlere anlatarak ümmetini uyarmıştır. Hz. Peygamber’in anlattığı gaybî haberlerden biri de Müslim’in Sahîh’inde geçen Müslümanlarla Yahudiler arasında çıkacak savaşa yöneliktir. Bu savaşta Yahudilerin taş ve ağaçların arkasına saklanacağı, onların dile gelerek arkasındaki Yahudi’yi haber vereceği ancak ġarḳad ismindeki ağacın konuşmayarak onları deşifre etmeyeceği anlatılır. Tarih boyunca hadis yorumcuları ağacın ve taşın konuşması ile ġarḳadin konuşmamasını hakikî/lafzî/literal anlamıyla ele alarak yorumlamışlardır. Ancak hadiste anlatılan olayları günümüz teknolojisi ve gelinen ilim seviyesi açısından lafzî/literal anlamıyla okumanın birçok problemi beraberinde getireceği açıktır. Bu sebeple ġarḳad hadisinin mecâzî/metaforik anlamlarını göz önünde bulundurularak yeniden yorumlanması gerekmektedir. Araştırmada ilk olarak hadis metninin sıhhatini ortaya çıkarabilmek için hadisin sened yönünden tenkidi yapılmış ve sıhhati tespit edilmiştir. Daha sonra ġarḳad hadisinin kaynak merkezli yorum analizi yapılarak hadis metninin benzer rivayetleri tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca ġarḳadin etimolojik ve morfolojik tahlili yapılarak bu kelimenin hangi manalara geldiği ve ne tür bir ağaç olduğu incelenmiştir. İnceleme sonrasında ortaya çıkan bulgular göz önünde bulundurularak hadiste geçen ġarḳadin lafzî ve metaforik anlamları üzerinde mukayese ve değerlendirmeler yapılmıştır. Ortaya çıkan neticeye göre, Yahudilerin arkasında saklandığı ġarḳadin alegorik ve metaforik olarak, sinema/görsel medya ile soyağacı/nüfus kütüğü gibi hususları simgelediği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Yahudi, Savaş, Ġarḳad, Ağaç, Mecâz.

Criticism of Gharqad Ḥadīth in Terms of Sanad and Linguistic Analysis of Gharqad

Öz

The Prophet Mohammed warned his ummah by telling the Companions about some unseen news that would occur in the End Times. One of the unseen pieces of news told by the Prophet is about the war between Muslims and Jews mentioned in Muslim’s al-Sahih. It is told that the Jews will hide behind the stones and trees in the war that will break out, the stones and trees will speak and inform the Jew behind them, but the tree called garḳad will not speak and decipher the Jews. Throughout history, ḥadīth commentators have interpreted the speech of the tree and the stone and the non-speech of Sharjah by taking it literally/literally/literally. However, it is clear that reading the events described in the ḥadīth literally/literally in terms of today's technology and the level of science reached will bring along many problems. For this reason, the ḥadīth of garḳad should be reinterpreted by considering its figurative/metaphorical meanings. In the research, firstly, in order to reveal the authenticity of the ḥadīth text, the ḥadīth was criticized in terms of the hadith, and the authenticity of the ḥadīth was revealed. Afterward, similar narrations of the ḥadīth text were determined by making a source-centered interpretation analysis of the garḳad ḥadīth. In the study, the etymological and morphological analysis of garḳad was made and the meanings of this word, and what kind of tree it was examined. Considering the findings after the examination, comparisons and evaluations were made on the literal and metaphorical meanings of garḳad in the hadith. According to the result, it is understood that gharḳad, which the Jews hide behind, symbolizes, allegorically and metaphorically, cinema/visual media and genealogy/population registry.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Jew, War, Ġarḳad, Tree, Metafor.

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hemmâm b. Nâfiʿ es-Sanʿânî el-Himyerî. Tefsîru Abdirrezzâk. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1419/1998.
• Abîd b. el-Ebras, Ebû Ziyâd el-Esedî. Divân-u Abîd b. el-Ebras. thk. Hüseyin Nassâr. b.y.: Mekebetü Mustafa el-Halebî, 1377/1957.
• Ahmed b. Hanbel, eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. nşr. Şuayb el-Arnavûd. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1421/2001.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî. Mirḳâtü’l-mefâtîḥ şerh mişkâtü’l-meṣâbîḥ. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1423/2002.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. et-Telḫîṣ fî maʿrifeti esmâʾi’l-eşyâ. thk. İzzet Hasan. Dımaşk: Dâru Talâs, 1417/1996.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. ʿUmdetü’l-ḳârî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, ts.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Hatîb. Târîḫu Baġdâd. thk. Beşşâr Avvâd Marûf. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1422/2002.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. el-Baʿs̱ ve’n-nüşûr. thk. Ebû Âsım eş-Şevâmî el-Eserî. Riyad: Mektebetü dâru’l-Hicâz, 1436/2015.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. B.y.: Dâru tavki’n-necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Çalışkan, Necmettin. Habenneke ve Nüzûl Sıralı Tefsiri. İstanbul: Şule Yayınları, 2017.
• Çalışkan, Necmettin & Sıcak, Ahmet Sait. “Âl-i İmrân Sûresi 110. Âyetinin Hakikat Mecaz İkilemi Bağlamında Tahlili ve Otantik Anlamının Türkçe Meallere Yansıması Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım -II-”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (Aralık 2019), 1-28.
• Dictionary of Contemporary English: The Living Dictionary. Pearson: Longman, 2006.
• Durmuş, İsmail. “Mecaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/217-220. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Ebû Bişr, Yemân b. Ebi’l-Yemân el-Bendenîcî. et-Taḳfiyye fi’l-luġa. thk. Halil İbrâhîm el-Atıyye. Irak: Vizâretu’l-evkâf, 1397/1976.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Maʿrifetü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyad: Dâru’l-vatan li’n-neşr, 1419/1998.
• Elbânî, Muhammed Nâsiruddîn. Ṣaḥîḥu’l-câmiʿi’ṣ-ṣaġîr ve ziyâdâtüh. b.y.: el- Mektebetu’l-İslâmî, ts.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-Heravî. Tehẕîbu’l-luġa. thk. Muhammed Ivaz Merʿab. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, 1421/2001.
• Ferâhidî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ʿayn. Beyrut: Dâru mektebeti’l-hilâl, ts.
• Ferezdak, Ebû Firâs Hemmâm b. Gâlib b. Sa‘saa et-Temîmî. Dîvanü’l-Ferazdaḳ. thk. Ali Fâûr. Lübnan: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1407/1987.
• Fettenî, Cemâlüddîn Muhammed Tâhir b. Alî. Mecmaʿu biḥâri’l-envâr fî ġarâʾibi’t-tenzîl ve leṭâʾifi’l-aḫbâr. b.y.: Dâiretü’l-meârifi’l-Osmâniyye, 1387/1967.
• Güllük, İsmail. İslâm ve Sinema: Sinemanın Fıkıh Dili. İstanbul: Siyer Yayınları, 2016.
• Gürkan, Salime Leyla. “Yahudilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/187-198. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣahîhayn. thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1411/1990.
• Halel, Râşid b. Alî Hasen. “er-Ruvât elleẕine ḳâle ʿanhüm İbn Saʿd kes̱îra’l-hadîs”. Mecelletü’l-ihyâ 20/24 (2020), 91-128.
• Hatipoğlu, İbrahim. “İsrâililyat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/195-199. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Herarî, Muhammed Emin b. Abdullah b. Yusuf b. Hasan el-Urammî el-Alevî el-Esyûbî. Mürşidu ẕevi’l-ḥecâ ve’l-ḥâce ilâ sünen-i İbn Mâce. Cidde: Dâru’l-minhâc, 1439/2018.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir b. Muhammed b. Muhammed et-Tûnusî. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye, 1404/1984.
• İbn Ebî Hâtim, Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, 1271/1952.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî Ebü’l-Fazl. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrut: Dâru’l-maʿrife, 1379/1960.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-İṣâbe fî temyîzi’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd & Ali Muhammed Muavvad. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1415/1994.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Tehẕîbü’t-tehẕîb. b.y.: Dâru’l-fikr, 1404/1984.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es̱-S̱iḳât. Haydarâbâd: Dâiretü’l-meârifi’l-Osmâniyye, 1393/1973.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim ed-Dîneverî. Ġarîbü’l-ḥadîs̱. thk. Abdullah el-Cebûrî. Bağdad: Matbaʿatü’l-ʿânî, 1397/1976.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah. Sünenu İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, 1395/1975.
• İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Maîn b. Avn el-Mürrî el-Bağdâdî. Târîḫu İbn Maʿîn. thk. Ahmed M. Nûrseyf. Mekke: Merkezü’l-buhûs, 1399/1979.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim b. ʿAlî Ebu’l-Fadl Cemâluddîn el-Ensârî er-Ruveyfi’î el-İfrîkî. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414/1993.
• İbn Mâsûm, Sadrüddîn Alî Hân b. Nizâmiddîn Ahmed b. Muhammed Masûm el-Hüseynî el-Medenî. eṭ-Ṭırâzü’l-evvel ve’l-kinâzu limâ ʿaleyhi mil lügati’l-ʿArabî’l-muʿavvel. thk. Müessesetü âli’l-beyt. b.y.: Müessesetü âli’l-beyt li ihyâi’t türâs, ts.
• İbn Saʿd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Saʿd b. Menîʿ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. eṭ-Ṭabaḳâtü’l-kübrâ. hk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1410/1990.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Ali b. İsmail el-Mursî. el-Muḥkem ve’l-muḥîṭu’l-aʿẓam. thk. Abülhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1421/2000.
• İbnü’l-Baytâr, Ebû Muhammed Ziyâüddîn Abdullâh b. Ahmed el-Aşşâb el-Mâlekî. el-Câmiʿ li-müfredâti’l-edviye ve’l-aġẕiye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1412/1992.
• İbnü’l-Cevzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Ferec Abdurrahmân. Telḳîḥu fühûmi ehli’l-es̱er fî ʿuyûni’t-târîḫ ve’s-siyer. Beyrut: Şirketu Dâru’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkâm, 1997.
• İbnü’l-Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el-Mısrî. et-Tavżîḥ li-şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. Dımaşk: Dâru’n-nevâdir, 1429/2008.
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî. Meşâriḳu’l-envâr ʿalâ ṣıḥâḥi’l-âs̱âr. b.y.: el-Mektebetü’l-ʿatîka ve dâru’t-turâs, ts.
• Kâlî, Ebû Alî İsmâîl b. el-Kâsım b. Ayzûn. el-Bâriʿ fi’l-luġa. thk. Hişâm et-Taʿʿân. Bağdat: Mektebetü’n-nahda, 1395/1975.
• Kâlî, Ebû Alî İsmâîl b. Kâsım b. Ayzûn. el-Maḳṣûr ve’l-memdûd. thk. Ahmed Abdülmecîd Herîdî. Kahire: Mektebetü’l-hancî, 1419/1999.
• Karaman, M. Lutfullah. “Siyonizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/329-335. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Küçük, Abdurrahman. “Arz-ı Mevʿûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/442-444. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Kürâunneml, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Hasen b. el-Hüseyn el-Hünâî el-Ezdî. el-Münteḫab min ġarîbi kelâmi’l-ʿArab. thk. Muhammed b. Ahmed el-Ömerî. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, 1409/1989.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehẕîbü’l-kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Maruf. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1400/1980.
• Mustafa, İbrahim vd.. el-Muʾcemu’l-vasîṭ. Kahire: Dâru’d-daʾve, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Minhâc fî şerḥi ṣaḥîḥi Müslim b. Ḥaccâc. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, 1392/1972.
• Safedî, Salâhuddin Halil b. Aybek b. Abdillah. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed Arnavut & Türkî Mustafa. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, 2000.
• Ṣâḥib b. ʿAbbâd. el-Muḥîṭ fî’l-luġa. thk. eş-Şeyḥ Muḥammed Ḥasan Âli Yâsîn. Beyrut: ʿÂlemü’l-kütüb, 1994.
• Sükkerî, Ebûl Hasan Ali b. Ömer el-Harbî. Nüsḫatü Abdülazîz b. el-Muhtâr el-Basrî ʿan Süheyl b. Ebî Sâlih ʿan Ebîhi ʿan Ebî Hureyre. el-Mektebetü’ş-Şâmiletü’z-Zehebiyye.
• Şeybânî, Ebû Amr İshâk b. Mirâr. Cîm. thk. İbrâhim el-Ebyârî. Kahire: el-Hey’etü’l-ʿâmme li’ş-şuûni’l-metâbiʿi’l-emîriyye, 1394/1974.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdi b. Abdülmecîd es-Selefî. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım,1414/1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-ʿİlelü’ṣ-ṣaġîr. thk. Ahmet Muhammed Şâkir vd.. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, ts.
• Ukaylî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Amr b. Mûsâ. eḍ-Ḍuʿafâʾü’l-kebîr. Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1404/1984.
• Vikipedi, “Soyağacı”. (Erişim: 09 Eylül 2021). https://tr.wikipedia.org/wiki/Soya%C4%9Fac%C4%B1
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Vahiy”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/440-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Yıldızeli, Fahriye Begüm. “A Comparative Analysis On Sultan Abdülhamid II and William E. Gladstone”. Tarih Okulu Dergisi (TOD) 37 (2018), 316-336.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. ʿUsman b. Kaymaz. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnâût. b.y.: Müessesetü’r-risâle, 1405/1985.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. ʿUsman b. Kaymaz. Teẕkiretü’l-ḥuffâz. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1419/1998.
• Zeydânî, Muzhirüddin Hüseyin b. Mahmûd. el-Mefâtîḥ fî şerḥi’l-meṣâbîḥ. ed. Nureddîn Tâlib. Küveyt: Dâru’n-nevâdir, 1433/2012.