Ru'yetullah According to Isma'il Haqqi Bursawi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 24, 754 - 779, 15.07.2023

Sıla İskeçeli

Öz

Ru’yetullah (seeing Allah) is among the topics discussed in commentary science. Isma'il Haqqi Bursawi, one of the 18th century scholars of the Ottoman Empire, included this subject in his commentary named Rûh al-bayân, which he compiled with various methods. The exegete, who examined the views put forward by Islamic scholars about Allah’s being seen in this world and in the hereafter, in his commentary, makes important statements about ru’yetullah. In this study, it is aimed to reveal Bursawi’s thoughts on ru’yet (seeing) in his works called Şerh-u Şu'abi'l-Îmân and Kitâbu'n-netice, primarily based on his tafsir Rûh al-bayân. This study, which was created within the framework of the exegete’s perception of ru’yetullah, consists of an introduction section and three other sections. In the introduction section, brief information was given about the subject of ru’yetullah. In the first section, by determining the meanings that Bursawi attributed to the subject of ru’yet, his views on the possibility of ru’yet and when and how it occurs in the world were revealed, and his approach to the subject from a ishari perspective was emphasized. In the second section, the perception of ru’yet was demonstrated by the exegete’s interpretations of verses and hadiths under subheadings such as how ru’yet will occur in paradise and who will reach this level, as well as ru’yet’s levels, time and number. In addition, Bursawi’s approach to the views of the Ahl as-Sunnah, who sees it possible that Allah can be seen, and the Mu’tazila scholars who claim that He cannot be seen in the world or in the hereafter, were also mentioned. In the third section, the thoughts of the exegete on resurrection were briefly mentioned in connection with whether ru’yet was bodily or not.

Anahtar Kelimeler

Commentary, Vision, Hell, Doomsdays, Bursawi, Rûh al-bayân

İsmâil Hakkı Bursevî'ye Göre Rü'yetullah

Öz

Rü’yetullah/Allah’ın görülmesi hususu tefsir ilminde tartışılan konular arasında yer bulmaktadır. Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyıl âlimlerinden sûfî müfessir İsmâil Hakkı Bursevî, çeşitli metotlarla derlediği Rûhu’l-beyân adlı tefsirinde bu konuya yer vermiştir. Allah Teâlâ’nın dünyada ve âhirette görülebilmesi hakkında İslâm âlimlerinin ileri sürdüğü görüşleri tefsirinde detaylıca irdeleyen müfessirin rü’yetullah hakkında önemli açıklamalar yaptığı görülmüştür. Bu çalışmada Bursevî’nin başta Rûhu’l-beyân tefsiri esas alınarak, Şerh-u Şu’abi’l-Îmân ve Kitâbü’n-netice adlı eserlerindeki rü’yete dair düşüncelerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Müfessirin rü’yetullah algısı çerçevesinde oluşturulan bu çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde rü’yetullah konusu hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Bursevî’nin rü’yet kavramına verdiği anlamlar tespit edilerek rü’yetin imkânı, dünyada ne zaman ve nasıl gerçekleştiği hakkındaki görüşleri ortaya çıkarılmış ve işârî açıdan konuya yaklaşımı üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde müfessire göre rü’yetin cennette nasıl gerçekleşeceği, bu mertebeye kimlerin erişeceği, kademeleri, zamanı ve sayısı gibi alt başlıkları altında âyet ve hadislerden yaptığı yorumlarla rü’yet algısı gösterilmeye çalışılmıştır. Ayrıca konu hakkında Bursevî’nin Allah’ın görülebileceğini mümkün gören Ehl-i sünnet’in ve O’nun dünyada ya da âhirette hiçbir şekilde görülemeyeceğini iddia eden Mu’tezile âlimlerinin görüşleri karşısındaki yaklaşımının ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Üçüncü bölümde rü’yetin bedenen olup olmamasıyla bağlantılı olarak müfessirin, haşr/yeniden diriliş konularındaki düşüncelerine kısaca değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Bursevî, Rûhu'l-beyân, Rü'yet, Cennet, Haşr

Kaynakça

• Akdemir, Hikmet. “Taberî’ye Göre Ru’yetullah Meselesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2002), 7-26.
• Apak, Adem. “İsmail Hakkı Bursevî’nin Rûhu’l-Beyân’da İslâm Tarihi İlk Dönem Hadiseleri ve Siyasî-İtikadî Fırkalar Hakkındaki Görüşleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2002), 147-166.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali. Delâilu’n-nübüvve ve ma‘rifetu ahvâli sâhibi’ş-şarîa‘. thk. Abdülmu‘tî Ḳal‘acî. 7 Cilt. Lübnan: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2008.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Kitâbü’n-netice. Bursa: İnebey Yazma Eser Ktp., Genel, 64, 1a-506b. Bursevî, İsmâil Hakkı. Şerh-i Rümuzât-ı Hacı Bayram Velî Çalab’ım Bir Şâr Yaratmış. çev. Suat Ak. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2013.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Îmân Esaslarına Tasavvufî Bir Bakış (Şerh-u Şu’abi’l-Îmân). haz. Yakup Çiçek. İstanbul: Dârülhadis, 2000.
• Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân. thk. Ahmed İzzu İnâye. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, 2001.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbü’t-Ta‘rîfât Arapça-Türkçe Terimler Sözlüğü. çev. Arif Erkan. İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
• Çetin, Taner. İsmâil Hakkî Bursevî Vâridât-ı Kübrâ. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Ebû Zeyd, Nasr Hamid. el-İtticâhü’l-aklî fi’t-tefsîr. Beyrut: el-Merkezü's-Sekâfî el-Arabî, 1996.
• İbn Arabî. Ahadiyyet Risâlesi. çev. Hüseyin Şemsi Ergüneş. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2012.
• İbn Arabi, Muhyiddin. Tefsir-i Kebir Te’vilât. çev. Vahdettin İnce. 2 Cilt. İstanbul: KİTSAN Yayınları, ts. İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî. el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâ ve’n-nihal. thk. Muhammed İbrahim Nasîr - Abdurrahman Umeyre. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-cîl, 1996.
• İmâm Gazâlî. İhyâ-u Ulûmi’d-Dîn, çev. Ahmed Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, ts. İmâm-ı Rabbânî. Mektûbat-ı Rabbânî. 2 Cilt. İstanbul: Merve Yayın-Dağıtım, 1996.
• Karadaş, Cağfer. “İsmail Hakkı Bursevî’nin İtikadî Görüşleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/8 (1999), 265-276.
• Kâşânî, Kemalüddin Abdürrezzak, Te’vilât-ı Kâşâniyye, çev. Ali Rıza Doksanyedi. 3 Cilt. Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1988.
• Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. çev. Hayreddin Karaman vd. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Marifet, Hadi. Kur’an İlimlerine Giriş. çev. Yusuf Tazegün. İstanbul: el-Mustafa Yayınları, 2014.
• Mâtürîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’t-tevhîd. ed. Muhammed Amirûşî. thk. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mektebetü’l-irşad, 2001.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahîh-i Müslim. thk. Ebu’l-Fazl Dimyatî. b.y.: Dâru’l-Beyâni’l-‘Arabî, 2006.
• Özarslan, Selim. “Allah’ın Görülebilmesi/Rü’yetullah Sorunu ve Dirilişle İlişkisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/1 (2001), 275-293.
• Pakiş, Ömer. “Rü’yetullah ile İlişkilendirilen Âyetlerin Mu’tezilî Okuma Biçimi (Kâdî Abdülcebbâr ve Zemahşerî Örneği)”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/2 (2001), 55-79.
• Râzî, Fahruddîn. Tefsîr-i Kebîr Mefâtîhu’l-gayb. çev. Suat Yıldırım vd. 23 Cilt. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2002.
• Söğüt, Engin. İsmail Hakkı Bursevi’nin Kenz-i Mahfi Risalesi Muhteva ve Tahlili. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Şahin, İskender. “İsmail Hakkı Bursevî’nin Rûhu’l-Beyân’ında Mu’tezile’ye Yönelttiği İtirazlar”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/26 (2021), 181-205.
• Teftâzânî, Sa‘deddîn. el-Makâsıd Kelam İlminin Maksatları. çev. İrfan Eyibil. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019. Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. el-Câmi’ul-Kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996. Uludağ, Süleyman. “Rü’yet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/310-311. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.