TÜRKİYE’DEKİ BANKALARIN TÜREV ÜRÜN KULLANIM YOĞUNLUĞU

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 1, 37 - 60, 04.08.2020

Gamze Taştemel

Öz

Gelişen teknoloji ile finans sektörünün neticesinde ekonomi dünyası küreselleşmiş ve küreselleşen dünya hem yatırımcılar hem de bankalar için riskin daha önemli hale gelmesine sebep olmuştur. Bilhassa küreselleşmenin meydana getirdiği döviz kuru ve faiz riskinin kontrol altına alınması gayesi ile de birtakım finansal araçlar yaşamımıza girmiş ve kullanımları her geçen gün artmaya başlamıştır. Bunların içerisinde türev piyasası araçlarından olan future, forward, swap, opsiyon, ve diğer türev piyasa araçları meydana gelebilecek risklerden korunmak, spekülasyon ve bazen de yeteri kadar gelişim sağlamamış piyasalar içinde arbitraj amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Kurumların, bankaların ve yatırımcıların bu araçları kullanmak suretiyle geleceğe dair belirsizliklerini azaltarak risklerini aşağı seviyelere çekmesi sonucunda türev piyasa araçlarına hem dünya çapında hem de ülkemizde ilgi her geçen gün artmaktadır.
Bu çalışmadaki amaç; 2015-2019 yıllarında Türkiye’de finans sektörünün en büyük kurumları olan bankaların, her geçen gün artan türev piyasa araçlarının kullanımlarını analiz etmektir. Çalışmada aktif büyüklüğü en yüksek olan 10 tane banka araştırılmış ve veri analizi ile türev araç kullanımları incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Türkiye’deki bankaların genellikle türev ürün kullanımında alım-satım amaçlı oldukları, her yıl türev kullanım hacimlerini arttırdıkları ve alım-satım amaçlı işlemlerde en büyük payın swapta olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Risk, Riskten Korunma, Banka, Türev Ürünler

Kaynakça

• AĞCA, M. (2019). Türkiye Bankacılık Sektöründe, Türev Araçların Finansal Riskten Korunma Aracı Olarak Kullanımının Etkisi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• AKBULUT, Ş. (2018). Türev Ürünler Ve Türk Bankacılık Sektörü Uygulamaları. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• AKİŞ, H. (2014). Türk Bankacılık Sektöründe Türev Araç Kullanımı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• AKKAYNAK, B. (2019). Türev Finansal Araçların Sermaye Yapısına Etkisi: Türkiye’deki Bankalar Örneği. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzincan.
• ANBAR, A.; DEĞER, A. (2011). "Bankaların Türev Ürün Kullanım Yoğunluğunu Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi", Muhasebe ve Finansman Dergisi, 50: 78-79.
• BARAN, Ö. (2007). Türev Ürünlerin Bankacılık Sektöründeki Yeri ve Türkiye’deki Uygulamaları. İzmir Ekonomi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• BAYINDIR, S. M. (2016). Bankacılık Sektöründe Türev Araçlarının Yeri Ve Türk Bankacılık Sektörüne Etkileri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• CANBAŞ, S.; DOĞUKANLI, H. (2012). Finansal Pazarlar, Finansal Kurumlar ve Sermaye Pazarı Analizleri. Karahan Kitabevi, Adana.
• CİNSKIZAN, K. (2014). Türk Bankacılık Sisteminde Türev Araç Kullanımına Dair Bir Alan Çalışması. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• COŞKUN, M. (2010). Para ve Sermaye Piyasaları Kurumlar, Araçlar, Analiz. Detay Yayıncılık, Ankara.
• ÇEVİK, M. E. (2019). Döviz Kuru Riskinin Riske Maruz Değer (RMD) Yöntemiyle Ölçümü Ve Bu Riske Karşı Finansal Türev Enstrümanların Kullanılması: Örnek Bir Uygulama. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• GÜRBÜZ, M. A. (2019). Hizmet Kalitesinin Ölçümü Ve Algılanan Hizmet Kalitesinin Yatırımcı Memnuniyeti İle Sadakatine Etkisi: Türev Ürün Hizmeti Sağlayan Bir Yatırım Kuruluşu Üzerine Ampirik Çalışma. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• KAYA, H. (2020). Spekülasyon Ve Hedging Amaçlı Türev Araç Kullanımının Bankaların Faiz Oranı Ve Döviz Kuru Riskine Etkisi: Borsa İstanbul’da İşlem Gören Bankalar Üzerine Bir Uygulama. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• KELEŞ, H. (2018). Türev Ürün Kullanımının Türk Bankacılık Sektörü’nün Etkinliği İle İlişkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• KÜÇÜKSEREN, K. (2019). Bankacılık Sektöründe Türev Araçların Kullanımı Ve Türk Bankacılık Sektörüne Etkisinin Analiz Edilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• ÖZEL, Ö. (2010). Türev Ürünlerin Bankalarda Risk Yönetimi Amacıyla Kullanımı Ve Muhasebeleştirilmesi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• ÖZGÜR, S. (2019). Bankacılık Sektöründe Kredi Riski Ve Kredi Türevleri: Ampirik Bir Uygulama. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• SAVAŞMAN, S. A. (2010). Kredi Türevlerinin Bankacılık Sektöründeki Kredi Riskine Etkisi Üzerine Bir Analiz. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
• ŞİMŞEK, K. Ç. (2014). Bankacılıkta Kur Riski ve Kur Riski Yönetiminde Türev Ürünler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• ŞİRVAN, N. (2017). Türk Bankacılık Sektöründe Türev Piyasa Araçlarının Riske Etkileri. Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• TEZE, D. (2018). Bankacılıkta Türev Ürünler Ve Döviz Kuru Riski Arasındaki İlişki, 2008 Krizi Örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.
• VURUCU, M.; ARI, M. U. (2017). Güncel Gelişmeler Işığında Uluslararası Bankacılık ve Finans. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• YALÇIN, C. Ç. (2015). Türk Bankacılık Sektöründe Türev Ürünler Ve Türev Ürünlerin Kullanımını Etkileyen Faktörlerin Analizi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• YALVAÇ, M. (2016). Türkiye Finansal Raporlama Standartları Kapsamında Türev Finansal Araçların Raporlanması Ve Türev Finansal Araçların Bankaların Aktif-Pasif Yönetimi Ve Risk Yönetimi Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi: Türk Bankacılık Sektörü Uygulamaları. Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• YILDIRIM, S. (2011). Türk Bankacılık Sektöründe Kullanılan Finansal Türev Araçlar Ve 2008 Küresel Krizinde Türev Araçların Rolü. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Akbank T.A.Ş., “Faaliyet Raporu“, https://www.akbankinvestorrelations.com/tr/yayinlar/yil-liste/Faaliyet-raporlari/317/0/0, 16.04.2020.
• Denizbank A.Ş., “Faaliyet Raporu“, https://www.denizbank.com/yatirimci-iliskileri/faaliyet-raporlari/, 16.04.2020.
• QNB Finansbank A.Ş., “Faaliyet Raporu“, https://www.qnbfinansbank.com/yatirimci-iliskileri/finansal-raporlar, 16.04.2020.
• TBB, Türkiye Bankalar Birliği, “Aktif Büyüklüklerine Göre Bankalar“, https://www.tbb.org.tr/tr/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/Aktif_Buyukluklerine_Gore_Banka_Siralamasi/3800, 16.04.2020.
• Türk Eximbank, “Faaliyet Raporu“, https://www.eximbank.gov.tr/tr/finansal-bilgiler/faaliyet-raporlari, 16.04.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş., “Faaliyet Raporu“, https://www.ziraatbank.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/finansal-bilgiler/yillik-faaliyet-raporlari, 16.04.2020.
• Türkiye Garanti Bankası A.Ş., “Faaliyet Raporu“, https://www.garantibbvainvestorrelations.com/tr/kutuphane/faaliyet-raporlari/Faaliyet-Raporlari/666/0/0, 16.04.2020.
• Türkiye Halk Bankası A.Ş., “Faaliyet Raporu“, https://www.halkbank.com.tr/16954-faaliyet_raporlari, 16.04.2020.
• Türkiye İş Bankası A.Ş., “Faaliyet Raporu“, https://www.isbank.com.tr/bankamizi-taniyin/finansal-bilgiler, 16.04.2020.
• Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. , “Faaliyet Raporu“, https://www.vakifbank.com.tr/faaliyet-raporlari.aspx?pageID=2532, 16.04.2020.
• Yapı ve Kredi Bankası A.Ş, “Faaliyet Raporu“, https://www.yapikredi.com.tr/yatirimci-iliskileri/finansal-raporlar, 16.04.2020.