TÜRKİYE’NİN NEXT-11 ÜLKELERİYLE GERÇEKLEŞTİRDİĞİ DIŞ TİCARETİN GENİŞLETİLMİŞ ÇEKİM MODELİ İLE İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 1, 17 - 26, 25.07.2022

Feyza Arıca , Günay Koyuncu

Öz

Sanayi devrimi ile birlikte ülkelerin üretimde makineleşme ve teknoloji kullanımı, üretim miktarlarının artmasını sağlamıştır. Böylece ülkeler üretim fazlası ürünlerin satışını gerçekleştirmek amacıyla küresel pazarlarda yer arayışına başlamış ve dış ticarette avantaj sağlama hedefleri doğrultusunda bazı ekonomik birliklere üye olmuşlardır. Bu ekonomik birliklerden bir tanesi de Next-11 (Gelecek 11)’dir. Bu örgütün en önemli özelliği, hızlı ekonomik büyümeyi sağlayan ve yüksek nüfusa sahip ülkeler olmasıdır.
Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin de içinde bulunduğu onbir ülkenin, 2005-2019 dönemi kapsamında Türkiye ile gerçekleştirdiği ticaretin belirleyenlerini yerçekimi modeli çerçevesinde panel veri tekniği ile analiz etmektir. Modelde, uzaklık, kişi başı gelir ve Linder etkisi bağımsız değişkenleri, toplam ticaret ise bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. Uygulanan analiz sonucunda, kişi başına düşen gelir arasındaki farklar ve ülkeler arası mesafe azaldıkça ülkeler arasındaki ticaret hacminin arttığı bulgusuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda kişi başı geliri artan ülke ile Türkiye arasındaki dış ticaret hacminin de arttığı ulaşılan bulgulardandır.

Anahtar Kelimeler

N-11, dış ticaret, Linder etkisi, panel veri analizi

Kaynakça

• Alper, Ali Eren; Alper, Fındık Özlem (2015). Çekim Modeli: Türkiye’nin Avrupa Birliğine Sanayi Malı İhracat Potansiyelinin İncelenmesi.
• Eurasian Academy of Sciences Journal, Volume:6, 72-81.
• Alonaizi, Bader Riyad; Gadhoum, Yousr (2017). The Next11: Emerging Investment Market, 1st International Conference on Advanced Research, 978-0-995398-016.
• Altıner, Ali; Bozkurt, Eda (2018). N11 Ülkelerinde Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Analizi, Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 2(2), 197-212.
• Arıca, F. (2014). Türkiye’nin Dış Ticaret Potansiyelinin Genişletilmiş Linder Hipotezi Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Bir Panel Data Analizi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Atabay Baytar, Rana (2012). Türkiye ve BRIC ülkeleri Arasındaki Ticaret hacminin Belirleyicileri: Panel Çekim Modeli Analizi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:11, 403-424.
• Breusch, T.S. ve A.R. Pagan. (1980). “The Lagrange Multiplier Test and its Applications to Model Specification in Econometrics”, Review of Economic Studies, 47.
• Burtan Doğan, Bahar; Özörnek Tunç, Şüheda ( 2015). Türkiye’nin Afrika Ülkeleri İle Olan Dış Ticaretinin Belirleyicileri: Panel Çekim Modeli Yaklaşımı. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Yıl 7, sayı 12.
• Camacho, Murcia Alexander (2017). Amerika Kıtasındaki Ülkeler İle Türkiye Arasındaki Dış Ticaret: Ekonometrik Bir Analiz, Alanya Alaaddin Keykubat Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
• Cinel, Aslı Emek (2021). Yeni Dünya Ekonomik Düzeni. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt- Sayı: 14(3), 961-977.
• Demir, Memduh Alper; Bilik, Mustafa (2018). Türkiye’nin Ticaret Etkinliği: Stotastik Sınır Çekim Modeli Yaklaşımı. Ömer Halisdemir Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:11-1,29-48.
• European Parliament, 10.01.2012, https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-7-2012-0010_EN.html?redirect
• Golovko, Anna (2009). Çekim Modeli: Avrasya Ülkelerinin Dış Ticareti, Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi, Türkiye- Eskişehir, 17-19 Haziran 2009.
• Güloğlu, Bülent; Serdar İspir. “Yeni Gelişmeler Işığında Türkiye'de Satın Alma Gücü Paritesi Hipotezinin Panel Birim Kök Sınaması”, içinde, Makro Ekonomik Zaman Serileri Analizi, Eşbütünleşme ve Modelleme Yöntemleri, DEU Yayınları, İzmir, 2008.
• Head, Keith (2003). Gravity for Beginners, University Of British Columbia, 2053 Main Mall, February 5.
• Im, Kyung So, Pesaran, M. Hashem and Yongcheol Shin. “Testing for Unit Roots in Heterogeneous Panels,” Journal of Econometrics, 115: 53-74, 2003
• Işık, Nalan (2015). Avrupa Birliği- Türkiye Dış Ticaret Akımlarını Genişletilmiş Çekim Modeliyle Tahmini. Marmara Avrupa Araştırmalar Dergisi, Cilt:23, Sayı: 1, 49-67.
• Kangas, Kari (2001). Trade Liberation, Changing Forest Management and Roundwood Trade in Europe, European Forest Institute, Nota Di Lavoro, 53, 2001, s.3.
• Konak, Ali; Demir, Mehduh Alper (2019). Türkiye’nin BRICS Ülkeleri İle Ticaretin Analizi: Çekim Modeli Uygulaması, Uluslararası Bankacılık, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Vol:2, Issue: 2, 45-69.
• Sandalcılar, Ali Rıza (2010). Ekonomik İşbirliği Teşkilatının Ticari Analizi –SITC Sınıflandırması ve Çekim Modeli Üzerine Bir Uygulama, Atatürk Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Saygılı, Fatih; Manavgat, Gökçe (2014). Linder Hipotezi: Türkiye’nin Dış Ticareti için Amprik Bir Analiz. Ege Akademik Bakış, Cilt:14, Sayı:2, 261-262
• Seyidoğlu, Halil (2007). Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama. İstanbul: Güzem Yayınevi.
• Smith, V., Leybourne, S. and Kim, T.-H. (2004). ‘‘More Powerful Panel Unit Root Tests with an Application to the Mean Reversion in Real Exchange Rates.’’ Journal of Applied Econometrics, 19(2), 147–170.
• Şahin, Levent (2016). Tercihlerde Benzerlik Teorisinin Sınanması: Fildişi Sahili Cumhuriyeti’nin Waemu’ya ihracatının Panel Çekim Modeliyle Analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 335-348.
• Tinbergen, Jan (1962). Shaping the World Economy; Suggestions for an International Economic Policy. Books Twentieth Century Fund, New York.(https://repub.eur.nl/pub/16826)
• Tombak, Figen (2010). Türkiye’nin Dış Ticaretinin Çekim Teorisi Çerçevesinde Analizi: Teori ve Uygulama, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Tuna, Yusuf., Halil Tunalı, Onur Şimşek. (2020). Türkiye’nin Seçilmiş Ülkelerle Olan Diş Ticaretinin Genişletilmiş Çekim Modeli Bulgulariyla Analizi Ve Ticaret Potansiyeli, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:19 Temmuz 2020 (Özel Ek) Prof. Dr. Sabri ORMAN Özel Sayısı s.95-119
• Yamarik, Steven; Ghosh, Sucharita (2006). A Sensevıty Analysıs of The Gravıty Model, 2006, 19,1, 83-126