ŞEHİRLEŞME, SANAYİLEŞME VE ÇEVRESEL TAHRİBAT İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 2, 77 - 91, 11.01.2023

Muhammet Karanfil

Öz

Çevresel tahribat kavramına yönelik yapılan çalışmalarda genel kapsamlı bir gösterge olmasından dolayı temsilen ekolojik ayak izi değişkeni kullanılmaktadır. Bu çalışma Türkiye’nin 1970-2018 dönemine yönelik şehirleşme, sanayileşme, çevresel tahribat ve yardımcı değişken olarak da kişi başına GSYİH ve ekonomik küreselleşme değişkenlerinin arasındaki ilişkiyi test etmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın amacına yönelik belirlenen bu değişkenlere sırasıyla durağanlık, eşbütünleşme, Granger nedensellik ve varyans ayrıştırması analizi yapılmıştır. Ulaşılan sonuçlara göre şehirleşme, sanayileşme, çevresel tahribat, kişi başına GSYİH ve ekonomik küreselleşme arasında uzun dönemli bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Nedensellik açısından ise çevresel tahribat değişkeni ile şehirleşme ve sanayileşme değişkenleri arasında doğrudan bir Granger nedenselliği bulunamamıştır. Fakat küreselleşme ve gelir değişkenlerinden çevresel tahribat değişkenine doğru tek yönlü bir nedensellik olduğu ortaya çıkmıştır. VAR analizinde şehirleşme ve sanayileşme oranında meydana gelen bir şokun çevresel tahribat üzerindeki etkisi % 0.46 ve % 0.29 gibi çok sınırlı bir oranda dalgalanmaya neden olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çevresel Tahribat, Ekolojik Ayak İzi, Zaman Serisi Analizi.

Teşekkür

Eleştiri ve katkılarından dolayı sayın Emel Yıldırım KARANFİL 'e teşekkür ederim.

Kaynakça

• Acheampong A. O. (2018). ‘’Economic Growth, CO2 Emissions and Energy Consumption: What Causes What and Where?’’. Energy Economics, 74, 677-692.
• Adebayo, T. and Acheampong A. O. (2021). ‘’Modelling The Globalization-CO2 Emission Nexus: Evidence From Quantile on Quantile Approach’’. Environmental Science and Pollution Research, 29, 9867-9882.
• Altınöz, B. (2022). ‘’The Nexus Among Agriculture Sector Development and Environmental Degradation in Emerging Economies’’. Etikonomi, 21 (2), 239-250.
• Apaydın, Ş. (2020). ‘’Küreselleşmenin Ekolojik Ayak İzi Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği’’. Ekonomi, Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5 (1), 23-42.
• Boutabba, M. A. (2014). ‘’The Impact of Financial Development, Income, Energy and Trade on Carbon Emissions: Evidence From The Indian Economy’’. Economic Modelling, 40, 33-41.
• Ewing B., Reed A., Galli A., Kitzes J. and Wackernagel M. (2010). Calculation Methodology fort the National FootprintAccounts, 2010 Edition. Global Footprint Network, Oakland.
• Galli, A., Wiedmann T., Ercin E., Knoblauch D., Ewing B. and Giljum S. (2012). ‘’Integrating Ecological, Carbon and Water Footprint Into a ‘Footprint Family’ of Indicators: Definition and Role in Tracking Human Pressure on The Planet’’. Ecological Indicators, 6, 100-112.
• Galli, A., Wiedmann T., Ercin E., Knoblauch D., Ewing B. and Giljum S. (2011). ‘’Integrating Ecological, Carbon and Water Footprint Into a ‘Footprint Family’ of Indicators: Definition and Role in Tracking Human Pressure on The Planet’’. 7th Framework Programme for Research and Technological Development, OPEN: EU, 227065.
• Granger W. J. C. (1969). ‘’Investigating Causal Relations by Econometric Models Cross-Spectral Methods’’. Econometrica, 37 (3), 424-438.
• Gujarati, N. D. (2011). Temel Ekonometri. Çev: Ümit Şenesen ve Gülay G. Şenesen. Sekizinci Baskı. Literatür Yayıncılık: İstanbul.
• Karasoy, A. (2020). ‘’Küreselleşme, Sanayileşme ve Şehirleşmenin Türkiye’nin Ekolojik Ayak İzine Etkisinin Genişletilmiş ARDL Yöntemiyle İncelenmesi’’. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 208-231.
• Kılıç, F. ve Torun M. (2018). ‘’Bireysel Kredilerin Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği’’, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16 (1), 18-40.
• Kurt, Ü. ve Kılıç F. (2018). Askeri Harcamalar ve Çevre Tahribatı İlişkisi. Sürdürülebilir Kalkınma Teknoloji ve İnovasyon Alanında Güncel Araştırmalar. Ekin Yayınevi: Bursa. 132-141.
• Kurt Ü., Can G. ve Kılıç F. (2022). Türkiye’de Küreselleşmenin Çevresel Tahribat Üzerindeki Etkisi. Çevre. Enerji ve Sürdürülebilirlik Ekonomik Bir Değerlendirme. Gazi Kitapevi: Ankara. 53-68.
• Pata K. U. (2017). ‘’The Effect of Urbanization and Industrialization on Carbon Emissions in Turkey: Evidence From ARDL Bounds Testing Procedure’’. Environmental Science and Pollution Research, 25, 7740-
• Phong, L. H. (2019). ‘’Globalization, Financial Development and Enviromental Degradation in the Presence of Enviromental Kuznets Curve: Evidence From ASEAN-5 Countries’’. International Journal of Energy Economics and Policy, 9 (2), 40-50.
• Shahbaz, M., Shahzad S. J. H. and Mahalik M. K. (2018a). ‘’Is Globalization Detrimental to CO2 Emissions in Japan? New Threshold Analysis’’. Environmental Modeling and Assessment, 23(5), 557-568.
• Shahbaz, M., Shahzad S. J. H., Mahalik M. K. and Shawkat H. (2018b). ‘’Does Globalization Worsen Enviromental Quality in Developed Economies?’’. Environmental Modeling and Assessment, 23(2), 141-156.
• Sevüktekin, M. ve Nargeleçekenler M. (2010). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi Eviews Uygulamalı. Geliştirilmiş 3. Baskı. Nobel Yayın Dağıtım: Ankara.
• Sims A. C. (1980). ‘’Macroeconomics Reality’’. Econometrica, 48 (1), 1-48.
• Solarin, A. S., Tiwari A. K. and Bello M. O. (2019). ‘’A Multi-Country Convergence Analysis of Ecological Footprint and Its Components’’. Sustainable Cites and Society, 46, 101422.
• Tamazian, A., Chousa J. P. and Vadlamannati K. C. (2009). ‘’Does Higher Economic and Financial Development Lead to Environmental Degradation: Evidence From BRIC Countries’’. Energy Policy, 37 (1), 246-253.
• Tarı, R. (2002). Ekonometri. Güncellenmiş 2. Baskı. Alfa Yayınları: İstanbul.
• Torun, M. ve Karanfil M. (2016). ‘’1980-2013 Dönemi Türkiye Ekonomisinde Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki İlişki’’. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14 (27), 473-490.
• Varkey, A. M. (1984). ‘’Industrialisation and Environmental Problems’’. Cochin University Law Review, 8, 83-93.
• Wackernagel, M. and Rees W. E. (1996). Our Ecological Footprint Reducing Human Impact On The Earth. New Society Publishers: Canada.
• Wackernagel, M., Onisto L., Bello P., Linares A. C., Falfan I. S. L., Garcia J. M. Guerrero A. I. S. and Guerrero M. G. S. (1999). ‘’National Natural Capital Accounting With The Ecological Footprint Concept’’. Ecological Economics, 29, 375-390.
• Wang, L., Vo X. V., Şahbaz M. ve Ak A. (2020). ‘’Globalization and Carbon Emissions: Is There Any Role of Agriculture Value-Added, Financial Development and Naturel Resource Rent in The Aftermath of COP21?’’. Journal of Environmental Management, 268 (30).
• Yılancı, V., Görüş M. S. ve Aydın M. (2019). ‘’Are Shocks to Ecological Footprint in OECD Countries Permanent or temporary?’’. Journal of Cleaner Pruduction, 212, 270-301.
• Yılancı, V., Pata U. K. and Cutcu İ. (2022). ‘’Testing The Persistence of Shocks on Ecological Footprint nd Subaccounts:Evidence From The Big Ten Emerging Markets’’. International Journal of Environmental Research, 10, 1-13.
• Yıldız T. ve Göktürk T. B. (2019). ‘’Sanayileşme, Şehirleşme ve Çevre Kirliliği Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı’’. International Journal of Academic Value Studies, 5 (2), 217-229.