Aile işletmelerinde iş-aile dengesinin araştırılmasına yönelik bir alan araştırması

Yıl 2023, , 292 - 306, 28.10.2023

Selçuk Yeke , Hale Eda Akduru

https://doi.org/10.30855/gjeb.2023.9.3.004

Öz

Bu çalışma aile işletmelerinde iş-aile dengesinin araştırılmasına yönelik gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede iş sahiplerinin iş ve aile rollerinin birbirinden ayrılıp ayrılmadığını ve zaman içerisinde iş-aile arasındaki ilişkide değişimlerin meydana gelip gelmediğini ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma amacı doğrultusunda amaçlı örnekleme yoluyla seçilen ve Muğla’da ve Ardahan’da faaliyet göstermekte olan 16 aile işletmesi araştırma kapsamında incelenmiştir. Araştırmada nitel yöntem kullanılmış olup, veri toplama tekniği olarak görüşme yöntemi tercih edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında genel olarak iş sahiplerinin bu zamana kadar işyerinde üstlendikleri roller ile aile yaşamında üstlendikleri roller arasında bir denge kuramadıkları, ancak işe ve işyerine bakış açısındaki değişimlerin meydana gelmesiyle birlikte iş-aile arasında denge kurmak istedikleri görülmektedir. Çalışma olgusunun özellikle ailelerin iyiliği ve refahı için gereklilik olduğuna yönelik sonuç ortaya çıkmış olmasına rağmen, işletme sahiplerinin iş-aile arasında denge kuramadıkları zaman ailevi değerler açısından eksiklik yaşadıkları ve bunu telafi etmek için daha çok yıprandıkları ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte kişilik özellikleri ile işe ve işyerine yönelik algının da iş-aile dengesi üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Eski kuşaklar ile yeni kuşakların çalışma anlayışlarının da irdelendiği bu çalışmada, çağın getirdiği farklılıkların da iş-aile dengesi üzerinde etkin bir rol oynayabileceği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

iş-aile dengesi, aile işletmeleri, iş-aile çatışması, işletme yönetimi.

A field study to investigate the work-family balance in family businesses

Öz

This study was carried out to investigate the work-family balance in family businesses. In this context, it was aimed to reveal whether the work and family roles of business owners are separated from each other and whether there are changes in the relationship between work and family over time. In line with the research aim, 16 family businesses determined through purposive sampling and operating in Muğla and Ardahan were examined within the scope of the research. Qualitative method was used in the research and interview method was preferred as data collection technique. When the results of the research are examined, it was seen that the business owners have not been able to establish a balance between their roles in the workplace and their roles in family life, but they want to balance between work and family with the changes in their perspectives on work and workplace. Although it has been concluded that working is a necessity for the well-being and welfare of families, it has been revealed that when business owners cannot balance between work and family, they lack family values and they are more worn out to compensate for this. In addition, it has been determined that personality traits and perception of work and workplace are also have an effect on work-family balance. In this study, which examines the working understanding of the old and new generations, it has been revealed that the differences brought by the age can play an active role on the work-family balance.

Anahtar Kelimeler

Work-family balance, Family businesses, Work-family conflict, Business management

Kaynakça

• Acar, A. C. (2013). İnsan kaynakları planlaması ve iş gören seçimi. İ. Ü. İşletme Fakültesi, İK Yönetimi Anabilim Dalı Öğretim Üyeleri (Editör), İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Akdoğan, A. (2000). Aile işletmelerinin özellikleri ve aile işletmelerinde kurumsallaşma ihtiyacı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16, 31-47.
• Allen, T. D., Greenhaus, J. H. ve Edwards, J. R. (2010). The meaning of work–family balance: an empirical investigation. Academy of Management Symposium, Montreal, CN.
• Arslan, M., (2012). İş-aile ve aile-iş çatışmalarının kadın çalışanların iş doyumları üzerindeki etkisi. Birey ve Toplum, 2(3), 99-113.
• Arslantaş, C. C. (2012). Kurumsal Yönetimin Yönetim Kuruluna Yansımaları. İstanbul: Beta Yayınları.
• Baykal, B., (2014). Çalışma saatleri iş–aile çatışması açısından belirleyici midir? Erkek çalışanlar açısından bir inceleme. Çalışma İlişkileri Dergisi, 5(2), 10-23.
• Clark, S. C. (2000). Work/family border theory: a new theory of work/family balance. Human Relations, 53(6), 747–770.
• Çarıkçı, İ. H. ve Çelikkol, Ö. (2009). İş aile çatışmasının örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(9), 153-170.
• Çeçen, V. G. ve Güney, S. (2019). Kurumsallaşmaya etki eden faktörler: İstanbul iosb'deki aile işletmelerindeki bir uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 20-40.
• Çetinkaya, F. F., Şener, E. ve Korkmaz, F. (2017). Aile işletmeleri ve kayırmacılık: nitel bir araştırma. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4), 119-133.
• Doğrul, B. Ş. ve Tekeli, S. (2010). İş-yaşam dengesinin sağlanmasında esnek çalışma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(2), 11-18.
• Greenhaus, J. H., Collins K. M ve Shaw, J. D. (2003). The relation between work- family balance and quality of life. Journal of Vocational Behavior, 63, 510-531.
• Guba, E. G. (1981). Criteria for assessing the trustworthiness of naturalistic inquiries. Educational Communication and Technology, 29(2), 75-91.
• Gudmunson, C. G., Danes, S. M., Werbel, J. D. ve Teik-Cheok Loy, J. (2009). Spousal support and work-family balance in launching a family business. Journal of Family Issues, 30(8), 1098-1121.
• Haddock, S. A., Zimmerman, T. S., Ziemba, S. J. ve Current, L. R. (2001). Ten adaptive strategies for family and work balance: advice from successful families. Journal of Marital and Family Therapy, 27(4), 445-458.
• Johnson, J. L., Adkins, D. ve Chauvin, S. (2020). Qualitative research in pharmacy education: a review of the quality indicators of rigor in qualitative research. American Journal of Pharmaceutical Education, 84(1), 138-146.
• Kablay, S. ve Elma, Y. (2018). İş-aile yaşamı dengesini sağlamaya yönelik Türkiye uygulamaları. Politik Ekonomik Kuram Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 77-94.
• Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. California: SAGE Publications.
• Marshall, B., Cardon, P., Poddar, A. ve Fontenot, R. (2013) Does sample size matter in qualitative research?: a review of qualitative interviews in is research. Journal of Computer Information Systems, 54(1), 11-22.
• Mays, N. ve Pope, C. (2000). Qualitative research in health care: assessing quality in qualitative research. BMJ, 320, 50-52.
• Michael-Tsabari, N., Houshmand, M., Strike, V. M. ve Treister, D. E. (2020). Uncovering implicit assumptions: reviewing the work-family interface in family business and offering opportunities for future research. Family Business Review, 33(1), 64-89.
• Naktiyok, A. (2007). Yenilik yönelimi ve örgütsel faktörler. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 211-230.
• Özcan, D. (2021). Aile kurumsallaşmasında örnek olaylar. Osman Yılmaz, Gözde Mert (Editör), Aile işletmelerinde kurumsallaşma ve aile anayasası. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Özkoç, A. G. ve Katlav, E. Ö. (2015). Konaklama işletmelerinde örgüt kültürünü etkileyen ulusal kültür boyutlarının belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 115-130.
• Özler, H., Özler, D. H. ve Gümüştekin, G. E. (2007). Aile işletmelerinde nepotizmin gelişim evreleri ve kurumsallaşma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 437-450.
• Rahman, M. M., Uddin, M. J., Abdul, M., Mansor, Z., Ali, N. A., Khairuddin, I., Samuel, A. B. ve Rahaman, M. S. (2017). Factors of work-family balance and its outcomes: a synthesis of literature review. Journal of Advanced Research in Business and Management Studies, 8(1), 1-9.
• Ruizalba, J., Soares, A., Arán, M. V. ve Porras, J. L. G. (2016). Internal market orientation and work-family balance in family businesses. European Journal of Family Business, 6(1), 46-53.
• Ryan, F., Coughlan, M. ve Cronin, P. (2009). Interviewing in qualitative research: the one-to-one interview. International Journal of Therapy and Rehabilitation, 16(6), 309-314.
• Sarıtaş, M. (1997). Yönetimde kişilik faktörü. Eğitim Yönetimi, 3(4), 527-548.
• Smyrinos, K., Tanewski, G. ve Romano, C. (1998). Development of a measure of the characteristics of family business. Family Business Review, 11(1), 49-60.
• Stafford, K. ve Tews, M. J. (2009). Enhancing work-family balance research in family businesses. Family Business Review, 22(3), 235-238.
• Şakar, N. (2008). Kurumsallaşmada aile anayasasının stratejik rolü: Eskişehir’de bir araştırma. 3. Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı, 18-19 Nisan, 357-366.
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A. ve Öksüz, S. (2015). İş-aile yaşam çatışması, iş tatmini ve iş stresi arasındaki ilişkiler. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 27-42.
• Temizel, H., Turan, E. ve Temizel, M. (2008). Küresel işletmecilikte ülkelerin sosyo-kültürel yapılarından kaynaklanan sorunlar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 459-474.
• Topgül, S. (2016). İş ve aile yaşamı dengesi(zliği)nin kadın çalışanlar üzerindeki etkileri. Yönetim ve Ekonomi, 23(1), 217-231.
• Tutar, H. (2017). Büro yönetimi ve iletişim teknikleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Uyargil, C. (2013). İş analizi ve iş dizaynı. İ. Ü. İşletme Fakültesi, İK Yönetimi Anabilim Dalı Öğretim Üyeleri (Editör), İnsan Kaynakları Yönetimi, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Yıldız, G., Tutar, H. ve Yılmazer, A. (2012). Aile işletmelerinde aile değerleri kurumsallaşmayı engeller mi? Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 119-134.
• Yücel, İ. ve Özkalan, S. (2012). Aile işletmeleri, kurumsallaşma ve nepotizm. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 247-276.