Validity of the Arbitrage Pricing Theory in Turkey’s economy: An empirical analysis in the context of global economic crisis

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 179 - 195, 15.06.2020

Hüseyin Uslu , Önder Uzkaralar

https://doi.org/10.30855/gjeb.2020.6.2.006

Öz

In this study, validity of the Arbitrage Pricing Theory in Turkey's economy is investigated with two separate analyzes for the period of 2002-2008 and 2008-2019. In the study, gold prices, time deposit interest rates, exchange rate, Central Bank Leading Indicators Index and VIX fear index data which are considered to affect the returns of securities (Stock Exchange) are used. Stationarity of the series is tested by ADF unit root test and the series are determined to be stationary at different levels. The cointegration of the series in the model is examined by Bounds Testing method and it is seen that the series are cointegrated. The regression analysis is performed by ARDL method and it is determined that gold is the substitute of BIST 100 just in the short term between 2002 and 2008, while foreign exchange is substitute of it both in the long and short term in the two periods. Moreover, the time deposit interest rates are substitutes of BIST 100 in the long term between 2002 and 2008. It is also found that the time deposit interest rates during the period of 2008-2019, similar to economic conjuncture in the country in the 2002-2019 periods, have a supportive effect on BIST 100 index in the long term. It is observed that the increases in financial fear level (VIX) negatively influence BIST 100 index returns in the post-2008 period. Error correction mechanisms of the models operate.

Anahtar Kelimeler

Arbitrage Pricing Theory, Global Economic Crisis, ARDL Boundary Test

Arbitraj Fiyatlama Teorisinin Türkiye ekonomisinde geçerliliği: Küresel ekonomik kriz bağlamında ampirik bir analiz

Öz

Bu çalışmada Arbitraj Fiyatlama Teorisinin Türkiye ekonomisinde geçerliliği, 2002-2008; 2008-2019 dönemleri için iki ayrı analizle incelenmiştir. Çalışmada menkul kıymetlerin (Borsanın) getirilerini etkilediği değerlendirilen altın fiyatları, vadeli mevduat faiz oranları, döviz kuru, Merkez Bankası Öncü Göstergeler Endeksi ve VIX korku endeksi verileri kullanılmıştır. Serilerin durağanlıkları ADF birim kök testi ile sınanmış ve serilerin farklı derecelerden durağan oldukları belirlenmiştir. Modelde yer alan serilerin eşbütünleşik olup olmadıkları Sınır Testi yöntemiyle incelenmiş ve serilerin eşbütünleşik olduklarına karar verilmiştir. Regresyon analizleri ARDL yöntemiyle yapılmış ve altının sadece 2002-2008 yılları arasında kısa dönemde, dövizin her iki zaman aralığında da uzun dönemde de kısa dönemde de, mevduat faizlerinin 2002-2008 yılları arasında uzun dönemde BIST 100’ün ikamesi olduğu belirlenmiştir. Ayrıca mevduat faizlerinin 2008-2019 döneminde uzun dönemde, ülkedeki ekonomik konjonktürün 2002-2019 döneminde BIST 100 endeksini destekleyici etkilerinin olduğu belirlenmiştir. Dünyadaki finansal korku düzeyindeki (VIX) artışların ise BIST 100 endeksi getirilerini 2008 sonrası dönemde negatif yönde etkilediği görülmüştür. Modellerin hata düzeltme mekanizmaları çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arbitraj Fiyatlama Teorisi, Küresel Ekonomik Kriz, ARDL Sınır Testi

Kaynakça

• Akkum, T. ve Vuran, B. (2005). Türkiye Sermaye Piyasasındaki Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makro Ekonomik Faktörlerin Arbitraj Fiyatlama Modeli ile Analizi. İktisat İşletme ve Finans, 20(233), 28-45.
• Alshomaly, I. and Masa’deh, R. (2018). The Capital Assets Pricing Model & Arbitrage Pricing Theory: Properties and Applications in Jordan. Published by Canadian Center of Science and Education, Modern Applied Science, 12(11), 330-337.
• Atabek Demirhan, Aslıhan (2014). Ekonomik Faaliyet için Bileşik Öncü Göstergeler Endeksi’nde (MBÖNCÜ-SÜE) Yöntemsel Değişim. TCMB Ekonomi Notları, No: 2014-04. http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/cc731ed7-3cd9-40d4-a264-0866a4bd0b09/ EN1404.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=cc731ed7-3cd9-40d4-a264-0866a4bd0b09, [Erişim Tarihi: 15.03.2019].
• Atan, M., Kayacan, M. ve Boztosun, D. (2005). Arbitraj Fiyatlama Modeli Yaklaşımın İMKB'de Test Edilmesi. 9. Ulusal Finans Sempozyumu, Kapadokya / Nevşehir, Türkiye.
• Atıcı, S., Demir, N. ve Ural, M. (2019). Arbitraj Fiyatlama Modeli ile Türkiye’de Pay Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Göstergelerin Analizi. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4(1), 106-120.
• BIST (2019). Tarihsel Gelişmeler. https://www.borsaistanbul.com/kurumsal/borsa-istanbul-hakkinda/tarihsel-gelismeler, [Erişim Tarihi: 23.03.2019].
• Cagnetti, A. (2002). Capital Asset Pricing Model and Arbitrage Pricing Theory in the Italian Stock Market: an Empirical Study. Management School and Economics. The University of Edinburgh Working Papers, CFMR. https://www.era.lib.ed.ac.uk/bitstream/handle/1842/1821 /CFMR_021.pdf?sequence=1&isAllowed=y, [Erişim Tarihi: 22.03.2019].
• Cihangir, M. ve Kandemir, T. (2010). Finansal Kriz Dönemlerinde Hisse Senetleri Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Faktörlerin Arbitraj Fiyatlandırma Modeli Aracılığıyla Saptanmasına Yönelik Bir Çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 257-296.
• Connor, G. and Korajczyk, R. A. (1993). The Arbitrage Pricing Theory and Multifactor Models of Asset Returns. Handbooks in Operations Research and Management Science, 9, 1-88.
• Çetin, A. C. ve Bıtırak, İ. A. (2015). Türkiye Ekonomisinde Makro Ekonomik Değişkenlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Arbitraj Fiyatlama Modeli Ekseninde Bir Analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi, Vizyoner Dergisi, 6(12), 1-19.
• Demir, Y. ve Yağcılar, G. G. (2009). İMKB’de İşlem Gören Banka Hisse Senetlerinin Getirilerini Etkileyen Faktörlerin Arbitraj Fiyatlama Modeli ile Belirlenmesi. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 1(2), 36-51.
• Diebold, F. X. and Kilian, L. (2000). Unit Root Tests are Useful for Selecting Forecasting Models. Journal of Business and Economic Statistics, 18, 265-273.
• EVDS (2019a). BIST Endeksi ve Günlük İşlem Hacmi (İş Günü). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 22.03.2019].
• EVDS (2019b). Altın Fiyatları (Ortalama) - Serbest Piyasa (TL)(Aylık). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 22.03.2019].
• EVDS (2019c). Kurlar-Döviz Kurları(*)(Günlük). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/ serieMarket, [Erişim Tarihi: 22.03.2019].
• EVDS (2019d). Bankalarca Açılan Mevduatlara Uygulanan Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (Akım %)(Haftalık). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 22.03.2019].
• EVDS (2019e). Bileşik Öncü Göstergeler Endeksi(MBÖNCÜ-SÜE)(TCMB)(Aylık). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 24.03.2019].
• Feyrer, J. and Shambaugh, J. (2012).Global Savings and Global Investment: The Transmission of Identified Fiscal Shocks. American Economic Journal: Economic Policy, American Economic Association, 4(2), 95-114.
• KAP (2019). Kamuoyu Aydınlatma Platformu, BIST Şirketler. https://www.kap.org.tr/tr/bist-sirketler, [Erişim Tarihi: 19.03.2019].
• Muzır, E., Bulut, N. ve Şengül, S. (2010). Varlık Fiyatlandırma Modellerinin Tahmin Performansı ve Ekonomik Krizlerin Etkilerini Yansıtma Güçleri: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(3), 3-24.
• Mynet Finans (2019). BIST100, http://finans.mynet.com/borsa/endeks/xu100-bist-100/, [Erişim Tarihi: 21.03.2019].
• Nguyen, T., Stalin, O., Diagne, D., and Aukea, L. (2017). The Capital Asset Pricing Model and The Arbitrage Pricing Theory. Gothenburg University, Financial Risk, MSA400.
• Oyetayo, O. J. and Olufemi, A. P. (2017). A Robust Application of the Arbitrage Pricing Theory: Evidence from Nigeria. Journal of Economics and Behavioral Studies, 9(1), 141-151.
• Roll, R. and Ross, S. A. (1995). The Arbitrage Pricing Theory Approach to Strategic Portfolio Planning. Financial Analysis Journal, Januray-February, 122-131.
• Roy, R. and Shijin, S. (2018). A Six-Factor Asset Pricing Model. Borsa Istanbul Review, 18(3), 205 -217.
• Sadeghzadeh, K. ve Elmas, B. (2018). Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkilerinin BIST’de Araştırılması. Muhasebe ve Finansman Dergisi (MUFAD), Ekim, 205-230.
• Sørensen, B. E. (2005). Economics 266. http://www.uh.edu/~bsorense/coint.pdf, [Erişim Tarihi: 25.03.2019].
• Tabak, B. M. (2006). The Dynamic Relationship between Stock Prices and Exchange Rates: Evidence for Brazil. Banco Central Do Brasil, Working Paper, N. 124.
• Telçeken, N., Kadıoğlu, E. ve Küçüksözen, C. (2018). Arbitraj Fiyatlama Teorisi: Banka Payları İçin Türkiye Uygulaması. 1. Uluslararası Bankacılık Kongresi, 4-5 Mayıs, Ankara.
• Uslu, H. (2018). Ekonomik Büyüme ve İşsizlik İlişkisinin Türkiye Ekonomisindeki Yeni Gelişmeler Çerçevesinde İncelenmesi. Social Sciences Studies Journal, 4(17), 1515-1531.
• Yahoo Finance (2019). CBOE Volatility Index (^VIX). https://finance.yahoo.com/quote/%5EVIX/history?period1=1009836000&period2=1553288400&interval=1mo&filter=history&frequency=1mo, [Erişim Tarihi: 23.03.2019].
• Yıldırım, K., Karaman, D. ve Taşdemir, S. (2009). Makroekonomi. (8. Baskı). Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Yiğiter, Ş. Y., Karabulut, T. ve Sarı, S. S. (2018). Sınai Endeksini Etkileyen Makroekonomik Faktörler ve Arbitraj Fiyatlama Modeli: Borsa İstanbul Örneği. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 21-28.
• Yunita, I. (2018). Analysis and Accuracy Level Comparison Between Capital Asset Pricing Model (CAPM) and Arbitrage Pricing Theory (APT) In Determining the Expected Return. International Journal of Scientific and Research Publications, 8(5), 468-473.
• Yükseler, Z. (2013). Yatırım – Tasarruf Dengesi: Türkiye Uygulaması ve Sorunlar. TCMB Yayınları, No: 2013/03/01.