Enflasyonist ortamda kalkınma ve yatırım bankalarının öz sermaye kârlılığına etki eden faktörlerin belirlenmesi için panel veri analizi uygulaması

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 387 - 400, 30.10.2024

Ersan Özgür

https://doi.org/10.30855/gjeb.2024.10.3.005

Öz

Kalkınma ve yatırım bankaları ülkelerin ekonomik büyümesine katkı sağlamak ve bu doğrultuda yatırımcılara kaynak desteği ve proje katkısı vermek maksadıyla kurulmaktadır. Yatırım bankaları uygulanmasına karar verilen projelerle ilgili olarak verimlilik ve kârlılık açısından analizler yaparak teknik destek vermektedir. Kalkınma bankaları ile yatırım bankaları Türkiye’de aynı banka grubu içinde değerlendirilmektedir. Ülke ekonomisine ve üretimine önemli katkılar sağlayan kalkınma ve yatırım bankaları ile ilgili araştırma çalışması yapılması değerlendirilmiştir. Türkiye’de kalkınma ve yatırım bankalarının 2022 yılı itibariyle ortalama öz sermaye kârlılığı 27.2 seviyesindedir. Enflasyonist ortamda bankaların rasyolarında değişiklikler söz konusu olabilmekte olup, bu doğrultuda örneklem banka grubunda öz sermaye kârlılığına etkide bulunan faktörlerin tespit edilmesi düşünülmüştür. Bu çalışmada, 2005-2022 yılları arasında mevcut 3’ü kamu sermayeli, 5’i özel sermayeli ve 1’i yabancı sermayeli olmak üzere toplam 9 adet kalkınma ve yatırım bankası karar birimi olarak seçilerek panel veri analizi gerçekleştirilmiştir. Bulgulara göre, LİKİT (Likit Varlıklar/Toplam Varlıklar) değişkeninde bir birimlik artış öz sermaye kârlılığını 0.08 birim, GELGİD (Toplam Gelirler/Toplam Giderler) değişkeninde bir birimlik artış öz sermaye kârlılığını 0.01 birim ve AKKAR (Net Kâr/Toplam Aktif) değişkeninde bir birimlik artış ise öz sermaye kârlılığını 1.60 birim arttırmaktadır. Ayrıca, enflasyonist dönemi temsil etmek üzere analize dâhil edilen kukla değişkeninin de öz sermaye kârlılığını %5 anlamlılık düzeyinde istatistiki yönden anlamlı ve pozitif yönde etkilediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Panel Veri Analizi, Kalkınma ve Yatırım Bankaları, Özsermaye Karlılığı

A panel data analysis application to determine the factors affecting the return on equity capital of development and investment banks during times of inflation

Öz

Development and investment banks are established to contribute to the economic growth of countries, provide financial support, and contribute to projects. Investment banks provide technical support by making analyses regarding the efficiency and profitability of prospective projects. Development banks and investment banks are considered within the same bank group in Türkiye. This study considers a research on the development and investment banks, which make significant contributions to the country's economy and production. The average return on equity of development and investment banks in Türkiye is 27.2% as of 2022. In an inflationary environment, there may be changes in banks' ratios, and accordingly, it was considered to determine the factors affecting the return on equity in the sample bank group. In this study, panel data analysis was carried out on selected nine development and investment banks, three of which are public banks, five are domestic private banks, and one is foreign investment, for a time window of 2005 to 2022. According to the findings, a one-unit increase in the LIQUID (Liquid Assets/Total Assets) variable increases the return on equity capital by 0.08 units, a one-unit increase in the GELGID (Total Revenues/Total Expenses) variable increases the return on equity capital by 0.01 units, and a one-unit increase in the AKKAR (Net Profit/Total Assets) variable increases the return on equity by 0.08 units. It increases the return on equity by 1.60 units. In addition, it was determined that the dummy variable included in the analysis to represent the inflationary period positively and significantly (5% significance level) affected the return on equity.

Anahtar Kelimeler

Panel Data Analysis, Development and Investment Banks, Return On Equity

Kaynakça

• Alper, D. ve Anbar, A. (2011). Bank specific and macroeconomic determinants of commercial bank profitability: Empirical evidence from Turkey. Business and Economics Research Journal, 2(2), 139-152. SSRN: https://ssrn.com/abstract=1831345
• Aşarkaya, Y. ve Özcan, S. (2007). Determinants of capital structure in financial ınstitutions: The case of Turkey. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 1(1), 91-109
• Ata, A. (2009). Kriz sonrası Türkiye’de mevduat bankaları kârlılığına etki eden faktörler. İşletme Fakültesi Dergisi, 10(2), 137-151
• Ayaydın, H. ve Karakaya, A. (2014). The Effect of bank capital on profitability and risk in Turkish banking. International Journal of Business and Social Science, 5(1), 252-271
• Dizgil, E, (2017) BDDK Bankacılık ve finansal piyasalar, 11(2), 2017
• Doğan, B., Eroğlu, Ö. ve Değer, O. (2016). Enflasyon ve faiz oranı arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 405-425. Doi: https://doi.org/10.18074/cnuiibf.258
• Doğru, C. (2011). Karlılığın belirleyicileri analizi: teori ve orta ölçekli bir banka uygulaması. Maliye ve Finans Yazıları, 1(91), 47-75
• Gökbulut, R. İ. (2009), Hissedar değeri ile finansal performans ölçütleri arasındaki ilişki ve İMKB üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Gujarati, D. N. (2003). Basic Econometrics. New York: McGraw-Hill.
• Güriş, S. (2015). Panel veri modelleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Işık, Ö. (2018). Küresel finansal kriz öncesi ve sonrasında Türkiye’de bankacılık sektörünün performansı. Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 341–368
• Karahan, Ö. ve Gürbüz, Y. E. (2017). Türkiye’de bireysel banka kredileri ve enflasyon ilişkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(5), 410-416. Doi: https://doi.org/10.17130/ijmeb.2017ICMEB1735461
• Kurt, D. (2023) Türkiye’de bankacılık sektöründe karlılığı belirleyen faktörlerin panel veri analizi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Finansal İktisat ve Bankacılık Programı, İzmir.
• Pillai, V., (2016) Panel data analysis with Stata, Erişim, 14 Mayıs 2024, https://www.researchgate.net/publication/316888692_Panel_Data_Analysis_with_Stata_Part_1_Fixed_Effects_and_Random_Effects_Models
• Şenel, C. ve Şekeroğlu, S. (2019). Yatırım ve Kalkınma bankalarının etkinliklerinin VZA yöntemiyle analizi ve Türk bankacılık sektöründe bir uygulama. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(1), 565-580. Doi: https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.03.1101
• Tatoğlu, F. Y. (2013). İleri panel veri analizi stata uygulamalı (2. baskı). İstanbul: Beta Basım.
• Tatoğlu, F. Y. (2016). Panel veri ekonometrisi, (genişletilmiş 3. baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Tatoğlu, F. Y. (2021). Panel veri analizi. İstanbul Üniversitesi açık ve uzaktan eğitim fakültesi ders notları, Erişim, 10 Ocak 2021, http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/ekonometri_ue/panelverianalizi.pdf
• Taysı, K. (2020). Aktif karlılığa etki eden faktörlerin panel veri analizi yöntemiyle belirlenmesi. Journal of Original Studies. 1(1), 15-30. Doi: https://doi.org/10.47243/jos.1.1.02
• Tolulope, A. O., ve Oyeyinka, O. L. (2014). The impact of inflation on financial sector performance: a case study of sub-saharan Africa. Indian Journal of Finance, 8(1), 43-50. Doi: https://doi.org/10.17010/ijf/2014/v8i1/71983
• Türkiye Bankalar Birliği (TBB). (2023). Türkiye'de bankacılık sistemi seçilmiş rasyolar 2002-2012. Rapor Kodu: YT05. İstanbul.
• Türkiye Bankalar Birliği (TBB). (2023). Türkiye'de bankacılık sistemi seçilmiş rasyolar 2012-2022. Rapor Kodu: YT05. İstanbul.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2024) Tüketici Fiyat Endeksi Oranları 2002-2022, https://data.tuik.gov.tr/ Wooldridge, J. M. (2012), Introductory Econometrics: A Modern Approach, Cengage Learning, South-Western.
• Yıldırım, O. (2008). Türk bankacılık sektöründe kârlılığın belirleyicileri (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yüksel, S., Muhtarov, S., Mammadov, E. ve Özsari, M. (2018). Bankacılık sektöründe kârlılığın belirleyicileri: Sovyet sonrası ülkelerin analizi. Ekonomi Dergisi, 6(3). https://dx.doi.org/10.3390/economies6030041 Doi: https://doi.org/10.3390/economies6030041