SÖNİD BOYU NOYANLARINDAN ÇAĞATAY (SÖNİTEY)

Yıl 2020, , 374 - 379, 30.12.2020

Çetin Kaya

https://doi.org/10.48145/gopsbad.818101

Öz

Cengiz Han kendi ordusundan oğullarının hizmetine, onların yönetim becerilerini artırmak adına birlik tayinleri yapmıştır. Bu tayinlerde bazı mühim komutanlar da onların yönetimi altına girmiştir. Böylece Sönid boyuna mensup olan Çağatay Noyan da Cengiz Han’ın oğlu Çağatay’ın hizmetine geçmiştir. Çağatay Noyan, Cengiz Han’ın Harezmşahlar Seferi sonrasında Ceyhun Nehri’nin batısında kalmıştır. Burada iken Çormagon Noyan’ın komutası altında Çağatay Ulusu adına birtakım görevler üstlenmiştir. Daha sonra ise Hülegü’nün bölgeye gelişi ile birlikte onun hizmetine geçmiştir. Özellikle Halifelik ve Memluklara karşı yürütülen savaşlarda başarılar göstermiştir. Bu başarıları, Hülegü tarafından ödüllendirilerek tümenbaşı rütbesine erişmesini sağlamıştır. Hülegü’nün ölümü sonrasında İlhanlı tahtına geçen Abaka Han zamanında da sözü geçen önemli komutanlardan biri olmayı sürdürmüştür. Hatta Abaka Han’ın tahta geçişinde hazır bulunan ve onu han olmaya ikna eden kadro içerisinde yer almıştır. Abaka Han döneminde Çağatay Ulusu ordularının Ceyhun Nehri’ni geçerek bölgede bulunan şehirlere taarruz ettiği zaman, Çağatay Noyan İlhanlı saflarında onlara karşı savaşmıştır. Onun başta Çağatay Ulusu komutanlarından olup sonrasında onlara karşı savaşacak hale gelmesi İlhanlı iktidarının İran’da ne kadar kuvvetlendiği görmemiz açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sönid Boyu, Çağatay Noyan, Çağatay Hanlığı, İlhanlılar, Hülegü Han

Kaynakça

• Ahmed Tebrizi, Şehinşâhnâme, Haz. Mehşid Guheri Kaheki- Cevad Raşeki Ali Abadi, İntişarat-ı Doktor Muhammed Afşar, Tahran 2019.
• Alâeddin Ata-Melik Cûveyni. (2016), Târîh-i Cihân Gûşâ, Nşr. Muhammed Kazvînî, İntişarat-ı Hermes, Tahran.
• Amitai, R. (2015 ), “The Resolution of the Mongol-Mamluk War”, Mongols, Turks and Others Eurasian Nomads and the Sedentary World, Brill, Leiden, 359-390.
• Anonim. (1990), Mongolun Nigoça Tobçiyan, Trs. B. Sumyabaatar, Ulsin Hevleliin Gazar, Ulaanbaatar.
• Emin Ahmed Razi. (2010), Tezkire-i Heft İklim, C. III, Nşr. Seyyid Muhammed Rıza Tahiri, İntişarat-ı Soruş, Tahran.
• Fesih Hafi. (2009), Mucmel Fesih, C. II, Nşr. Seyid Muhsin Naci Nasrabadi, İntiaşarat-ı Esatir, Tahran.
• Gregory Abu’l Farac. (1999), Abu’l Farac Tarihi, C. II, Tr. Ömer Rıza Doğrul, TTK, Ankara.
• Hamdullah Müstevfî Kazvînî. (2015), Tarih-i Gûzide, Nşr. Abdulhuseyin Nevai, İntişarat-ı Emir Kebir, Tahran.
• Hamdullah Müstevfî Kazvînî. (Yazma Eser), Zafername, Türk İslam Eserleri Müzesi Kütüphanesi, Mikrofilm Arşiv Nu: 1490, Envanter Nu: T 2041.
• Lubsandanzan. (2006), Altan Tovç, Haz. Ş. Çoimaa, Mongol Tüühen Survalç Biçgiin Tsvral, Ulaanbaatar.
• Muhammed Benâketî. (2000), Tarih-i Benâketî, Nşr. Cafer Şear, Encümen-i Asar Mefahir-i Ferhengi, Tahran.
• Muhammed Mirhand. (2006), Târîh-i Ravzat’ûs Safâ, C. VIII, Nşr. Cemşid Keyanfur, İntişarat-ı Esatir, Tahran.
• Muizzu’l Ensâb. (Yazma Eser), Bibliotheque Nationale France, Department des Manuscrits, Persian 67.
• Müverrih Kiragos. (2009), Ermeni Müelliflerine Göre Moğollar, Tr. Gürsoy Solmaz, Elips Kitap, Ankara.
• Müverrih Vardan. (1937), “Türk Fütuhatı Tarihi (889-1269)”, Tarih Semineri Dergisi, Tr. Hrant D. Andreasyan, Milli Mecmua Basımevi, İstanbul, 1: ½ 153-244.
• Oktay, H. (2007), Ermeni Kaynaklarında Türkler ve Moğollar, Selenge Yay., İstanbul.
• Reşidûddin Fazlullah Hemedani. (1995), Cami’ût Tevârîh, C. I-II, Nşr. Muhammed Ruşen- Mustafa Musevi, İntişarat-ı Elburz, Tahran.
• Reşidûddin Fazlullah Hemedani. (Yazma Eser), Kitab-ı Nesebname-i Mûluk, Topkapı Sarayı Müzesi III. Ahmed Kitaplığı, Envanter Nu: 2937.
• Seyfi Herevi. (2005), Tarihname-i Herat, Nşr: Golam Rıza Tebatebayi, İntişarat-i Esatir, Tahran.
• T’ang, C. (1970) “Moğol Sülalesi Devrinde Türk ve İslam Dünyası ile Temaslarda Bulunan Şahsiyetler”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Umumi Türk Tarihi Kürsüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Vassaf. (1968), Tahrir-i Tarih-i Vassaf, Nşr. Abdul Muhammed Ayeti, İntişarat-ı Bonyad-ı Ferheng-i İran, Tahran.
• Yuvalı, A. (2017), İlhanlı Tarihi, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.