BABIÂLİ’NİN AMERİKAN PETROL ŞİRKETİ STANDARD OIL’E BAKIŞI

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 2, 343 - 363, 26.12.2018

Büşra Karataşer

Öz

Petrol, tarihin en erken
dönemlerinden itibaren kullanılmaktadır. Bilim ve tekniğin gelişmesiyle
birlikte petrol artık ateşleme ile çalışan motorun icat edilmesine sebep
olmuştur. Petrolün bir enerji kaynağı olarak kullanılması ise 20. yüzyıla
uzanmaktadır. Osmanlı Devleti’nde petrol kullanımı 17. yüzyıldan itibaren
yaygınlaşmıştır.   Standart Oil Petrol
Şirketi Osmanlı toprakları dahilinde kurulmuş bir petrol şirketidir. Şirket
Osmanlı topraklarında varlığını çeşitli depolar kurarak göstermek istemiştir.
Gaz ve benzinin zorunlu ihtiyaçlarda kullanılması   dönemin koşulları da eklendiğinde  Babıali’yi ülke topraklarına  gaz ve benzin sağlamak için şirketle
anlaşmalar yapmıştır.Petrolün , temel ihtiyaçlardan  olan, aydınlanma, ısınma gibi konularda
kullanılması sebebiyle zaman geçtikçe önemi artmıştır. Özellikle Birinci Dünya
Savaşı döneminde petrol kullanımı artmıştır. Artan petrol ihtiyacı Amerikan
Petrol şirketi Standard Oil’in Osmanlı topraklarını petrol depolarıyla
kuşatmasına sebep olmuştur. Bu çalışmada, Standard Oil Petrol Şirketi’nin
Osmanlı topraklarında  yayılma ortamı
bulduğu özellikle Birinci Dünya Savaşı koşullarında Osmanlı Devleti’nde  nüfuzunu nasıl artırmaya çalıştığı ve
Babıali’nin bu duruma bakışı incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Petrol, Standart Oil, Osmanlı

WIEW of BABIÂLİ on THE AMERICAN OIL COMPANY STANDARD OIL

Öz

Oil has been used since the
earliest periods of history. Together with the development of science and
technic, oil has led to the invention of motor which operates with ignition. On
the other hand, the use of oil as a source of energy dates back to the 20th
century. Oil had become popular in the Ottoman Empire as from the 17th
century. It had become more and more important in the course of time as it
was used in basic needs such as illumination and heating. The use of oil
increased especially during the period of First World War. The increasing
oil need had caused the American oil company, Standard Oil to
surround the Ottoman territories with oil storages.This study will examine the
expansion struggle of Standard Oil in the Ottoman territories, how the
company tried to increase its dominance over the Ottoman Empire especially
under the conditions of First World War and the view of Babıali on this
issue. 

Anahtar Kelimeler

Oil, Standart Oil, Ottoman

Kaynakça

• Acar, Necmettin, (2013) “Petrolün Stratejik Önemi ve Mezopotamya Petrol Kaynaklarının Paylaşımında Calouste Sarkis Gülbenkyan’ın Rolü” (1890-1928) , The Journal Of Academic Social Science Studies, Volume 6, Isue 4 April,
• Alkin, Kerem, Atman, Sabit,(2006), Küresel Petrol Stratejilerinin Jeopolitik Açıdan Dünya ve Türkiye Üzerindeki Etkileri, İstanbul Ticaret Odası Yayın No:2006-48, İstanbul.
• Acun, Niyazi, (1949), Dünya Petrol Tarihi ve Türk Petrolü,İstanbul:Saka Matbaası.
• Çebi, Hakan Yılmaz, (2004),Bu Topraklarda Petrol Var, İstanbul: Okul Yayıncılık.
• Doğanay, Hayati, (1998). Enerji Kaynakları, Ekonomik Coğrafya 2, Erzurum:Şafak Yayınevi.
• Ediger, Volkan, Ş, Osmanlı’da Neft ve Petrol :Enerji Ekonomi Politiği,Ankara:ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıcılık,2007.
• Engdahl, William, (2008).Petrol, Para, İktidar, Anglo Amerikan Politikası ve Yeni Dünya Düzeni, 1. Baskı, Çev. Ertuğrul Bilal, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Karal, Enver Ziya, 8.C Osmanlı Tarihi, Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907),Ankara:TTK,1962,
• Mantran, Robert, (1990), 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, Ankara: Türk Tarih Kurumu, C:2 .
• Okumuş, Ali, Osmanlı Coğrafyası’nda Petrol Mücadelesi Klaust S. Gülbenkyan ve Türk Petrol Şirketi, İstanbul:Taş Mektep Yayınları, 2015.
• Parlar, Suat, (2003), Barbarlığın Kaynağı Petrol, İstanbul: Anka Kitabevi.
• Tabakoğlu, Ahmet , ‘ Sultan II.Abdülhamid Dönemi İktisadi Yapı’ Devr-i Hamid : Sultan II. Abdülhamid. hazırlayanlar Mehmet Metin
• Hülagü, Şakir Batmaz, Gülbadi Alan. Kayseri : Erciyes Üniversitesi, 2011. 1. c.
• Terzi, Arzu, Bağdat-Musul’da Abdülhamid’in Mirası Petrol ve Arazi, İstanbul : Timaş Yayınları, 2014.
• Yergin, Daniel, (1995) Petrol Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü, Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akkaya, Ayşe, (2016). Geçmişten Günümüze, Ortadoğu’da Petro Savaşları ve Devlet Sistemlerine Etkileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi,Konya.
• Başa, Derviş, (2013). Uluslararası Petrol Politikasının Osmanlı Devletinin Yıkılmasına Etkisi, KSÜ SBE Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bayat, Murat,(2002), Petrol Krizlerinin Türkiye ile Ortadoğu Ülkeleri Arasındaki Ekonomik İlişkilere Etkisi, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çark Ferah, (2016), 19. Yüzyıl Osmanlı Devletinde Neft ve Petrol Üretimi ve İmtiyazları, Marmara Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Mut, Ramazan, (2010) ,Ortadoğu’da Ekonomi- Politik Bir Kırılma Noktası: 1973 Petrol Krizi, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Taşpınar, Hakan,(2009), Amerika Birleşik Devletlerinin Petrol Politikası Ortadoğu Örneği’ Pamukkale Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Acar, Necmettin, (2013), “Petrolün Stratejik Önemi ve Mezopotamya Petrol Kaynaklarının Paylaşımında Calouste Sarkis Gülbenkyan’ın Rolü” (1890-1928) , The Journal Of Academic Social Science Studies, Volume 6, Isue 4 April, 8-16
• Avcı, Erkan, Türkiye ve Irak İçin Petrol ile Doğalgazın anlamı ve Bu iki Devletin Fosil Yakıt Politikaları, http://www.usbed.org/yayinlar/T%C3%BCrkiye_ve_Irak_Icin_Petrol_Ile_Dogalgazin_Anlami_ve_Bu_Iki_Devletin_Fosil_Yakit_Politikalari.pdf, 4-6,Ocak (2014).
• Bostan, İdris, (1990)“ Osmanlı Topraklarında Petrolün Bulunuşu ve İskenderun’da İlk Petrol İşletme Çabaları”,Coğrafya Araştırmaları, C.1S.2, 130-140.
• Karataşer, Büşra,”II.Abdülhamid Döneminde Petrol Yatakları İçin Verilen Mücadele” Internatıonal Congress of Energy,Economy and Policy Congress, 2017,İstanbul.
• Quataert,,Donald, “ 19.yy Osmanlı Devletinde Madencilik” Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi,C:4, İstanbul:İletişim Yayınları,1985.