Mardin’de Süryani Kumaş Baskı-Boyama Sanatı: Şımmeshındi Ailesi Örnekleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 2, 611 - 624, 30.12.2020

Mehmet Doğan

https://doi.org/10.48145/gopsbad.787851

Öz

Mardin merkez ve ilçelerinde yaşayan Süryanilerin köken ve isimleri hakkında çeşitli görüşler vardır. Süryani kelimesinin ne zaman kullanılmaya başlandığı kesin olarak bilinmemekle birlikte Süryanilerin kökeni konusunda da net bir fikir birliğine varılamamıştır.
Süryani kökenli olan Şımmeshındi ailesi, Mardin’de iki yüz yıldır baskı-boyama ve resim sanatını bir aile geleneği olarak sürdürmektedirler. Baskı-boyama geleneğinde perde ve süs amacı ile de kullanılabilen örtüler görülmektedir. Baskı-boyama geleneğinin son temsilcisi yine Şımmeshındi ailesinden olan Nasra Şımmeshindi hem din dışı desen ve motifleri hem de konusunu İncil’den alan sahneleri betimlemektedir. Din dışı eserlerde genellikle keklik motifi, çiçek, geometrik ve bitkisel bezemelerin yanı sıra girlant desenleri görülür. Konusunu İncil’den alan eserlerde de Mardin’in yerel etkilerini yansıtan bu geleneksel motif ve desenleri görmek mümkündür. Baskı-boyama tekniğiyle süs olarak da kullanılabilen çok amaçlı eserlere ve perdelere “Vaftiz”, “Son Akşam Yemeği”, “Çarmıha Gerilme” ile “Meryem ve Çocuk İsa” resmedilmiştir.
Çalışmadaki amaç Şımmeshındi ailesine ait dini konulu baskı boyama el sanatı geleneğini belgelemektir. Ayrıca bu el sanatı ürünleri üzerine resmedilmiş dînî sahnelerin detaylı ikonografik incelemesinin yanı sıra Mardin’in yerel, etnik ve coğrafi etkilerin, bir Hıristiyan sanatı olan bu el sanatı örneklerinde izlerini ortaya çıkarıp Hıristiyan sanatındaki çağdaş ve yerel üsluptaki özgün değerini saptamaktır.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Süryani Sanatı, Baskı-Boyama Sanatı, Şımmeshındi Ailesi, Geleneksel El Hıristiyan Sanatları

Kaynakça

• Referans 1 Acara Eser, M. (2010). On İkinci ve On Üçüncü Yüzyıllarda Bizans Liturjisi ve Liturjik Eserlerde Değişimin Tanıkları, 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul: Ofset Yapımevi, 470- 479.
• Referans 2 Acara, M. (1997), Bizans Ortodoks Kilisesinde Liturji ve Liturjik Eserler, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara
• Referans 3 Acara, M. (1998). Bizans Ortodoks kilisesinde liturji ve liturjik eserler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15 (1), 183-201.
• Referans 4 Akyüz, G. (2005), Tüm Yönleriyle Süryaniler, İstanbul, Anadolu Ofset
• Referans 5 Akyüz, G. (2012), Kilise Ataları Tarafından “Kutal Ruhun Kavalı” Olarak Adlandırılan Süryani Mor Efrem’in Şiirleri, Ankara, Kültür Turizm Yayınları
• Referans 6 Albayrak, K. (1997)Keldaniler ve Nesturiler, Konya, Vadi Yayınları
• Referans 7 Albayrak, K. (2010)“Ermeni, Süryani ve Keldani Kiliseleri”, Şinasi Gündüz(ed), Yaşayan Dünya Dinleri, (s. 141-153), Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları
• Referans 8 Ayağ, O. (2014) Süryaniler ve Din, İstanbul, Karma Kitaplar
• Referans 9 Aydın, M. (2010). Yaşayan Dünya Dinleri, (Ed. Şinasi Gündüz), Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları
• Referans 10 Beggiani, S. J. (2014). Early Syriac Theology: With Special Reference to The Maronite Tradition, Washington, D.C.: Catholic University Of America Press
• Referans 11 Bilge, Y. (1991), Süryanilerin Kökeni ve Türkiyeli Süryaniler, İstanbul, Zafer Matbaası
• Referans 12 Bilge, Y. (1996), Süryaniler Anadolu’nun Solan Rengi, İstanbul, Yeryüzü Yayınları
• Referans 13 Carr, A. W. (1991). "Last Supper", The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, 1251, Oxford-New York: Oxford University Press, New York,
• Referans 14 Custer, J. (2007). "Priesthood's pledge: Eucharist and Tradition in the Byzantine rite of Ordination", Gregorianum, 88(2), 373-386.
• Referans 15 Çelik, M. (1996). Ortadoğu Mozaiği Süryaniler-Nasturiler, Elazığ, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları
• Referans 16 Çelik, M. (2010), “Süryaniler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Referans 17 Dinçol, A. M. (2010). “Aramiler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Referans 18 Doğan, M. A. (2017). Mardin'de Kumaş Baskı-Boyama Sanatı: Şımmeshındi Ailesi Örnekleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Isparta
• Referans 19 Doru, N. (2007). Doğudan Batıya Köprü Süryaniler Felsefe ve Çeviri Geleneği, Ankara, Dipnot Yayınları
• Referans 20 Durak, N. (2011). Süryani Ortodoks Kilisesinde İbadet, İstanbul Rağbet Yayınları
• Referans 21 Eliade, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Cilt II, ( Çev. Ali Berktay), İstanbul, Kabalcı Yayınları
• Referans 22 Erkan, N. (1990). Tokat Yazma Baskı Sanatı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara
• Referans 23 Eroğlu, A. (1999). "Ekmek-Şarap Ayini (Evharistiya) Konusunda Katolikler ve Protestanlar Arasındaki Anlayış Farklılıkları", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39 (1), 439-453.
• Referans 24 Rouwhorst. G., (1997). "Jewish Liturgical Traditions in Early Syriac Christianity", Vigiliae Christianae, 51(1), 72-93.
• Referans 25 Gökcan, F. S. (2010). “Gülşehir Karşı Kilise (St Jean Kilise) İkonografisi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir
• Referans 26 Günel, Aziz. (1970). Türk Süryaniler Tarihi, Diyarbakır
• Referans 27 Hellwing, M. L. (2005). Encyclopedia of Religion: 5. (Encyclopedia of religion.), (ed. Jones, L.) USA, Thomson Gale
• Referans 28 Karim, C. A. (2004). Sybmbol of Cross in the Writings of the Early Syriac Fathers, Gorgias Press, Piscataway
• Referans 29 Kaya, R. (1988). Türk Yazmacılık Sanatı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Referans 30 Keser, E. (2002). Tur Abdin Süryani Ortodoks Mimarisi, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul
• Referans 31 Kitabı Mukaddes Eski ve Yeni Ahit, (2011). İstanbul, Kitabı Mukaddes Şirketi,
• Referans 32 Klentos, J. E. (1995). Byzantine liturgy in twelfth-century Constantinople: An analysis of the synaxarion of the monastery of the Theotokos Evergetis. Indiana: Notre Dame University
• Referans 33 Koluman, A. (2002). Ortadoğu’da Süryanilik, Ankara, ASAM Yayınları
• Referans 34 Korhan, İ. (2016). Süryani Kadim Kilisesi’nde Evharistiya Sakramenti, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır
• Referans 35 Küçük, A. Tümer, G., Küçük, M.A. (2011). Dinler Tarihi, Ankara, Birkay Yayınevi
• Referans 36 Mercangöz, Z. (2004). "Ortaçağ Hristiyanlık İnanışında Ökaristi ve Sanattaki Yansımaları: Bizans Sanatında Ökaristi Sembolleri", Sanat ve İnanç, c.2, İstanbul, 43-52.
• Referans 37 Ok, Ç. (2015). Tokat İlinde Gelenksel Yazmacılık, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi, Ankara
• Referans 38 Özcoşar, İ. (2008). 19. Yüzyılda Mardin Süryanileri Bir Yüzyıl Bir Sanacak Bir Cemaat, İstanbul, Beyan Yayınları
• Referans 39 Özcoşar, İ., (2013). Şehir ve Cemaat: Mardin Süryanileri ya da Süryanilerin Mardin’i. İdealkent, 4 (9), 74-93.
• Referans 40 Özdemir, B. (2009). Süryanilerin Dünü Bugünü, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi
• Referans 41 Öztemiz, M. (2012). Süryaniler, İstanbul, Ayrıntı Yayınları
• Referans 42 Schiller, G. (1972). Iconography of Christian Art, Vol I-II, London, New York Graphic Society Ltd.
• Referans 43 Sevcenko, N. P., (1991). “Virgin Hodegetria”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. III, Oxford University Press, New York, 2172- 2173.
• Referans 44 Surma Hanım. (1996). Ninova’nın Yakarışı, (Çev. Meral Barış ), İstanbul, Avesta Yayınları
• Referans 45 Şimşek, M. (2003). Süryaniler ve Diyarbakır, İstanbul, Chiviyazıları Yayınevi
• Referans 46 Taft, R. F., (1991). “Communion”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol., II, Newyork: Oxford Universty Press
• Referans 47 Taft, R.F., (1991). "Liturgy" The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, New York: Oxford University Press, 1240-1241.
• Referans 48 Taft, R. F., (1992). The Byzantine rite: A short history, Collegeville, Minn: The Liturgical Press
• Referans 49 Taft, R. F., (1995). Liturgy in Byzantium and Beyond, Aldershot, Hampshire: Variorum,
• Referans 50 Taft, R.F., (1991). "Eucharist", The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. I, New York: Oxford University Press, 1991, 737-738.
• Referans 51 Tahincioğlu, Yakup. (2011), Tarihleri, kültürleri ve İnançlarıyla Süryaniler, İstanbul, Butik Yayınları
• Referans 52 Ünal, C., (2006). “III. Romanos Argyros Adına Basılan Gümüş Sikke Birimi Miliaresion Örneğinde Meryem Hodegetria Tasviri”, Sanat Tarihi Dergisi, 15 (2),: 73-87
• Referans 53 Yarullina Yıldırım, Ramilya. (2015). Mardin İlinde Yetişmiş Yazarlar, Ramilya Yarullina Yıldırım (Ed.), Fırat’tan Volga’ya Medeniyetler Köprüsü, (s.266-278), Adıyaman, Adıyaman Üniversitesi Yayınları