COVID-19 Süreci ve Sürdürülebilirlikte Sosyal Boyutun Önemi: Türkiye’de Faaliyet Gösteren Gıda Perakendecilerinin Finansal Olmayan Raporları Üzerine Bir İçerik Analizi

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 2, 536 - 547, 30.12.2020

Erdem Akkan , Mustafa Bozkurt

https://doi.org/10.48145/gopsbad.792236

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmanın amacı gıda perakendecilerinin finansal olmayan raporlarının GRI G4 standardı sosyal boyut bileşenlerine göre incelenmesidir. COVID-19 sürecinde #evdekal kampanyasıyla nitelik ve nicelik bakımından tüketicilerin artan ihtiyaçlarını yüzyüze ve dijital kanallarla karşılamaya çalışan gıda perakendecileri, diğer sektörlerdeki bazı işletmelerin aksine bu süreci kârlı hale getirebilmiş; ancak işgücü-yönetim ilişkileri, iş sağlığı ve güvenliği, fırsat eşitliği gibi pek çok sosyal konunun da gündeme gelmesine vesile olmuşlardır. COVID-19 sürecinde gıda perakendecilerinin büyük bir bölümünün, diğer bazı perakendecilere kıyasla, nispeten kârlı hale gelmelerinden ve eve sipariş gibi sundukları bazı hizmetlerin toplumda ciddi olarak eleştirilmesinden hareketle, işletmelerin finansal olmayan raporları içerik analizi ile incelenmiştir. Dördü sürdürülebilirlik, ikisi de faaliyet raporu olmak üzere toplam altı ulusal gıda perakendecisinin raporlarına ulaşılmış; bulgulara göre gıda perakendecilerinin (1) iş gücü uygulamaları ve insan onuruna yaraşır iş ile (2) ürün sorumluluğu temalarına göre performanslarının yüksek; (3) insan hakları ile (4) toplum temalarına göre ise performanslarının düşük olduğu görülmüştür. Kadın erkek için eşit ücret, rekabete aykırı davranış bileşenleri hiçbir işletmenin raporlarında yer almamış; ayrıca, tedarikçilerin insan hakları bakımından değerlendirilmesi, insan hakları şikâyet mekanizması bileşenleri yalnızca bir işletmenin raporunda yer bulabilmiştir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, Sürdürülebilirlik, Gıda Perakendeciliği, Sosyal Boyut

Kaynakça

• Akçakaya, O. (2016), “Kentsel sürdürülebilirliğin uygulanması ve ölçülmesi bağlamında yerel yönetimlerin fonksiyonu”, Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4: 47-64.
• Baş, T., & Akturan, U. (2008), Nitel Araştırma Yöntemleri: Nvivo 7.0 ile Nitel Veri Analizi. Seçkin Yayıncılık.
• BİM (2019), “Faaliyet Raporu”, https://www.bim.com.tr/Categories/654/faaliyet- raporlari.aspx (Erişim Tarihi:20.08.2020)
• Bizim Market (2019), “Sürdürülebilirlik Raporu, https://www.biziminvestorrelations.com/kurumsal- yonetim/surdurulebilirlik/default.aspx (Erişim Tarihi: 18.08.2020)
• Borsa İstanbul (2015), “BIST Sürdürülebilirlik Endeksi Araştırma Metodolojisi”, https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/165/bist- surdurulebilirlik-endeksi (Erişim Tarihi: 26.08.2020)
• Borsa İstanbul (2020), “BIST Sürdürülebilirlik Endeksi Değerlemeye Tabi Şirketler Listesi”, https://www.borsaistanbul.com/files/BIST_Surdurulebilirlik_Endeksi_Degerl emeye_Tabi_sirketler_Listesi_2020.pdf (Erişim Tarihi: 26.08.2020)
• Bozlağan, R. (2010), “Sürdürülebilir Gelişme Düşüncesinin Tarihsel Arka Planı. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi”, 50: 1011-1028.
• Böcek, B.M. (2019), “Ambalaj Tasarımı ve Sürdürülebilirlik”, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Carrefoursa (2019), “Faaliyet Raporu”, https://yatirimciiliskileri.carrefoursa.com/tr-TR/finansal-raporlar/faaliyet-raporlari (Erişim Tarihi: 20.08.2020)
• Charlebois, Sylvain (26.03.2020), “Why COVID-10 Will Change Canadian Grocery Industry Forever?”, https://www.retail-insider.com/retail- insider/2020/3/why-covid-19- will-change-the-food-industry- forever (Erişim Tarihi: 20.08.2020)
• Chida, M. (2011), “Sustainability in Retail: The Failed Debate Around Plastic Shopping Bags”, Fashion Practice, 3:2, 175-196.
• Chkanikova, O., & Lehner, M. (2015), “Private Eco-brands and Green Market Development: Towards New Forms of Sustainability Governance in the Food Retailing”, Journal of Cleaner Production, 107: 74-84.
• Claro, D. P., Neto, S. A. L., & de Oliveira Claro, P. B. (2013), “Sustainability Drivers in Food Retail”, Journal of Retailing and Consumer Services, 20:3, 365-371.
• Coşkun, R., Altunişik, R., Bayraktaroğlu, S., & Yildirim, E. (2015), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 8. Basım, Sakarya Yayıncılık, Sakarya.
• Deloitte (04.2020), “Küresel Covid-19 Salgınının Türkiye’de Farklı Kategorilere etkileri”, https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/tr/Documents/consulting/kuresel-covid-19-salgininin-turkiyede-farkli-kategorilere-etkileri.pdf (Erişim Tarihi: 21.08.2020)
• Demirel Arıcı, N. D., & Altun, N. (2018), “Finansal Hizmetler Sektöründe Finansal Olmayan Bilgilerin Raporlanmasi: Sürdürülebilirlik Raporlari Üzerine Ampirik Bir Araştirma”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20:3, 578-607.
• Dokuz8 Haber (26.04.2020), “Şok Market Çalışanları “Yeter Şok” Diyor”, https://dokuz8haber.net/gundem/sok-market-calisanlari-yeter-sok-diyor/ (Erişim Tarihi: 18.08.2020)
• Dumay, J., Guthrie, J., & Farneti, F. (2010), “GRI Sustainability Reporting Guidelines for Public and Third Sector Organizations: A critical Review”, Public Management Review”, 12:4, 531-548.
• Elliott, S. R. (2005), “Sustainability: An Economic Perspective”, Resources, Conservation and Recycling”, 44:3, 263-277.
• GRI (Global Reporting Initiative) (2014), “GRI G4 Guidelines and ISO 26000:2010 How to use the GRI G4 Guidelines and ISO 26000 in Conjunction”, https://www.iso.org/files/live/sites/isoorg/files/archive/pdf/en/iso-gri- 26000_2014-01-28.pdf (Erişim Tarihi: 20.08.2020)
• GRI (Global Reporting Initiative) (2020), “Benefits of Reporting”, https://www.globalreporting.org/information/sustainability-reporting/Pages/reporting-benefits.aspx (Erişim Tarihi: 20.08.2020)
• GRI (Global Reporting Initiative), “About Sustainability Reporting”, https://www.globalreporting.org/information/sustainability-reporting/Pages/default.aspx (Erişim Tarihi: 21.08.2020)
• Gücenme Gençoğlu, Ü., & Aytaç, A. (2016), “Kurumsal Sürdürülebilirlik Açısından Entegre Raporlamanın Önemi ve BIST Uygulamaları”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 72:51-66.
• Metro (2017), “Sürdürülebilirlik Raporu”, https://www.metro- tr.com/surdurulebilirlik (Erişim Tarihi: 22.08.2020)
• Migros (2019), “Sürdürülebilirlik Raporu”, https://surdurulebilirlik.migroskurumsal.com/ (Erişim Tarihi: 25.08.2020)
• Milliyet Gazetesi (14.03.2020), https://www.milliyet.com.tr/gundem/son-dakika-avmlerde-corona-virus- tedbiri-degisti-6165544 (Erişim Tarihi: 22.08.2020)
• International Labour Organization (ILO) (2017). “Global Estimates of Child Labour: Results and Trends 2012-2016”, https://www.ilo.org/ipec/ChildlabourstatisticsSIMPOC/lang--en/index.htm (Erişim Tarihi: 15.08.2020) Independent Türkçe (15 Mart 2020), https://www.indyturk.com/node/146786/ekonomi%CC%87/avm-der-ba%C5%9Fkan%C4%B1-%C3%A7ok-g%C3%BC%C3%A7l%C3%BC- tedbir- ald%C4%B1k- ziyaret%C3%A7ilerimiz-g%C3%B6n%C3%BCl- rahatl%C4%B1%C4%9F%C4%B1yla (Erişim Tarihi: 21.08.2020)
• İçişleri Bakanlığı (16 Mart 2020), https://www.icisleri.gov.tr/81-il-valiligine- koronavirus-tedbirleri-konulu-ek-genelge-gonderildi (Erişim Tarihi: 19.08.2020)
• Karadeniz, E., & Uzpak, B. D. (2020), “Borsa İstanbul Sürdürülebilirlik Endeksinde Sürekli Olarak Yer Alan Şirketlerin Sürdürülebilirlik Faaliyetlerinin Analizi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13:3, 492-511.
• Kaya, F. B. (2019), “Sürdürülebilir Restoran İşletmeciliği: Eskişehir İli Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Karabük.
• KPMG, (2020), “Sektörel Bakış, https://home.kpmg/tr/tr/home/gorusler/2020/01/sektorel- bakis-2020- perakende.html (Erişim Tarihi: 23.08.2020)
• MMWR (Morbidity and Mortality Weekly Report) (2020), “Severe Outcomes Among Patients with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)”, Centers for Disease Control and Preventon, 69:12, 343-346.
• Önemli, S. (03.04.2020), “Online Market Alışverişlerine Koronavirüs Etkisi”, Digitalage, https://digitalage.com.tr/online-market-alisverislerine- koronavirus-etkisi/ (Erişim Tarihi: 12.08.2020)
• Özpeynirci, E. (05.04.2020), “Corona Otomotiv Bayilerine Sıçradı!”, Sözcü Gazetesi, https://www.sozcu.com.tr/2020/otomotiv/corona-otomotiv- bayilerine-sicradi-5727328/ (Erişim Tarihi: 22.08.2020)
• Palabıyık, H. (2005), Sürdürülebilirlik ve Yerel Yönetimler: Uygulanabilirliği ve Ölçümü Üzerine, Özgür, H. ve Kösecik, M. (Ed.). Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-1: Reform, Ankara.
• Retail Türkiye (2020), “Sektör Ciro Payları Şubat 2020”, https://www.retailturkiye.com/fmcg-ve-retail-pazari/sektor-ciro-paylari- subat-2020 (Erişim Tarihi: 19.08.2020)
• Rodriguez, S. I., Roman, M. S., Sturhahn, S. C., & Terry, E. H. (2002), Sustainability Assessment and Reporting for the University of Michigan's Ann Arbor Campus, Center for Sustainable Systems, Report No: CSS02-04. University of Michigan, Ann Arbor, Michigan.
• Saday, T. (27.03.2020), “Güvenlik Görevlisi Coronadan Öldü, Banka Şubesi Kapatıldı”, Sözcü Gazetesi, https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/guvenlik-gorevlisi- coronadan-oldu-banka-subesi-kapatildi-5707737/ (Erişim Tarihi: 19.08.2020)
• Şahin, Z., Çankaya, F., & Karakaya, A. (2018), “Sürdürülebilirlik Raporlarının Sektörlere ve Yıllara göre Analizi”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 20:17-32.
• Soydan, B. (19.08.2020), “Koronavirüs BİM’i, Şok’u Zengin Etti, Bazı Şirketleri Uçuruma Sürükledi, https://t24.com.tr/haber/koronavirus- bim-i-sok- u-zengin-etti-bazi-sirketleri-ucuruma-surukledi,897744 (Erişim Tarihi: 17.08.2020)
• Sözcü Gazetesi (27.05.2020a). “Çalışanı ‘Corona’dan Ölen Market Karantinaya Alındı”, https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/calisani- coronadan-olen-market-karantinaya-alindi-5839549/ (Erişim Tarihi: 19.08.2020)
• Sözcü Gazetesi (20.04.2020b), “Corona Yüzünden Esnaflar İnternete Yöneldi! Satışlar Yüzde 200 Arttı”, https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/corona-yuzunden-esnaflar- internete-yoneldi-satislar-yuzde-200-artti-5761591/ (Erişim Tarihi: 19.08.2020)
• Şok (2019), “Sürdürülebilirlik Raporu”, https://kurumsal.sokmarket.com.tr/surdurulebilirlik (Erişim Tarihi: (23.08.2020)
• Taşdemir, B. (2017), “Sürdürülebilirlik Raporları Kapsamında Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Finansal Performans Üzerine Etkisi: BIST Sürdürülebilirlik Endeksinde Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir.
• TEPAV (04.2020), “Değerlendirme Notu”, https://www.tepav.org.tr/upload/mce/2020/notlar/mart_2020de_perakendec ilerin_69u_islerinin_azaldigini_belirtirken_36sinin_satis_beklentisi_kotum ser.pdf (Erişim Tarihi: 15.08.2020)
• Ticaret Bakanlığı (13.05.2020), “Koronavirüs Dijital Market Ürünlerini Pazarını Nasıl Etkiledi?”, https://ticaret.gov.tr/blog/sektor- haberleri/koronavirus-dijital-market-urunleri-pazarini-nasil-etkiledi (Erişim Tarihi: 19.08.2020)
• Turan, M. (04.04.2020), “Gıda Perakendecileri 40 Binden Fazla Noktada Seferber Oldu”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/gida-perakendecileri-40-binden-fazla- noktada-seferber-oldu/1792101 (Erişim Tarihi: 13.08.2020)
• Turhan, G. D., Özen, T., & Albayrak, R. S. (2018), “Kurumsal Sürdürülebilirlik Kavramı, Stratejik Önemi ve Sürdürülebilirlik Performansı Ölçümü”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9:1, 17-37.
• Tutulmaz, O. (2012), “Sürdürülebilir Kalkınma: Sürdürülebilirlik için bir Çözüm Vizyonu”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11:3, 601- 626.
• T24 Gazetesi (18.08.2020). https://t24.com.tr/haber/koronavirus-etkisi- zarardaki- sok-market-karantinada-cirosunu-yuzde-31-artirip-kara- gecti,897521 (Erişim Tarihi: 15.08.2020)
• Viera, A. J., & Garrett, J. M. (2005), “Understanding Interobserver Agreement: The Kappa Statistic”, Family Medicine, 37:5, 360-363.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 9.basım, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Worldmeters (2020), “COVID-19 Coronavirus Pandemic”, https://www.worldometers.info/coronavirus/ (Erişim Tarihi: 29.08.2020)