Hamit (Kapancızâde) Bey'in Tokat Mutasarrıflığı (1912)

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 1, 1 - 12, 29.06.2021

Esat Aktaş

https://doi.org/10.48145/gopsbad.904744

Öz

Hamit Bey, çeşitli görevlerden sonra 34 yaşındayken, 3 Şubat 1912 tarihinde Tokat Mutasarrıflığına atandı. Bu tayin, dönemin politik şartlarının da etkisiyle muhalifler tarafından partizanca bir atama olarak değerlendirildi. Fakat Hamit Bey, Meşrutiyet’in ilanından sonra İttihatçıların komitacılıktan vazgeçip memleket işleriyle ilgilenmeleri gerektiğini savunan bir idareciydi. Görev süresi boyunca hakkındaki olumsuz bakış açısını değiştirmeye çalışan Hamit Bey, mebus seçimlerine bazı İttihatçı mülkî amirlerin müdahale ettiği gerekçesiyle hazırlanan azil listesinde yer alarak 5 Eylül 1912’de azledildi. Hamit Bey, bu kısa süren görevinde Tokat’ta asayiş sorunlarını ve idarî yolsuzlukları çözmeye çalışıp, bekçi teşkilatını kurdu ve modern haberleşme vasıtası olan telefonu şehre getirdi. Bununla birlikte, yıllarca sürüncemede bırakılan ve şikâyetlere konu olan Yeşilırmak kenarındaki değirmen bentleri sorunuyla ilgilendi. Meseleyi hızlı bir şekilde çözmüşse de bu durum, kendisinin de dâhil olduğu bir soruşturmaya konu oldu. Memleketin kalkınması için eğitim alanında da çalışmalar yapan Hamit Bey, bu işlerin tamamında halkın desteğini almaya çaba gösterdi. Bir yandan maddî sorunları halletmeye çalışan Mutasarrıf Hamit Bey, diğer yandan da halk arasında birliği sağlamaya çabaladı. Bu çalışmada, dönemin politik eğilimlerinin Tokat’a nasıl yansıdığı, Hamit Bey’in Tokat’taki çalışmaları ve idarî anlayışı değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Kapancızâde, Hamit Bey, İdare

Hamit (Kapancızâde) Bey's Lıeutenant-Governorship in Tokat (1912)

Öz

Hamit Bey was appointed as the lieutenant-governor of Tokat on February 3, 1912, when he was 34 years old after various duties. This appointment was considered as a partisan act by the opponents due to the political atmosphere of the period. Albeit, Hamit Bey was an administrator who defended that the Unionists should give up their resistance movements and focus on the country’s affairs after the proclamation of the Constitutional Monarchy. Hamit Bey, who tried to change the negative attitudes towards him during his term of office, was dismissed on September 5, 1912 by taking part in the dismissal list prepared on the grounds that some Unionist administrative chiefs intervened in the parliamentary elections. In his short-term duty, Hamit Bey tried to solve the problems of public order and administrative corruption in Tokat, established a guard organization and brought the telephone, a modern communication tool, to the city. In the meantime, he dealt with the problem of mill dams on the edge of Yeşilırmak, which was stalled for many years and was a matter of complaints. Though he resolved the matter quickly, this situation was the subject of an investigation, including himself. Hamit Bey, who also worked in the field of education for the development of the country, made efforts to get the support of the people in all these works. While the lieutenant-governor Hamit Bey tried to solve financial issues, he also struggled to establish harmony among the people. In this study, the way the political conjuncture was reflected on Tokat will be evaluated while Hamit Bey’s service and his administrative perspective in Tokat is scrutinized.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Kapancızâde, Hamit Bey, Administration

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı-Osmanlı Arşivi (BOA.)
• Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, R. 1328, Altmış Yedinci Sene, Selanik Matbaası, Dersaadet 1328.
• Açıkel, A. (2012), “Tokat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 41: 219-223.
• Ahmad, F. (2010), İttihat ve Terakki (1908-1914), Çev. Nuran Yavuz, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Ahmad, F. (2011), Modern Türkiye’nin Oluşumu, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akbal, İ. (2010), “Milli Mücadele Yıllarında Muhalif ve Bolşevizm Karşıtı Bir Vali: Kapancızâde Hamit Bey”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 29:48, 1-28.
• Aktaş, E. (2009), “XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Tokat Sancağı”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Akyıldız, A. (2009), Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın, M. Â. (2001), Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Beta Yayınları.
• Çakmak, B. (2019), Taşra İdaresinde Osmanlı Merkeziyetçiliği, Gediz’de Kaza İdaresi ve Sorunları, Ankara: Hitabevi Yayınları.
• Demir, T. (2001), “Türkiye’de Posta Telgraf ve Telefon Örgütünün Tarihsel Gelişimi (1840-1920)”, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Eken, H. (2008), Bir Milli Mücadele Valisi ve Anıları Kapancızâde Hamit Bey, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Ekinci, E. B. (2008), Osmanlı Hukuku-Adalet Mülk, İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Eraslan, C.; Olgun, K. (2006), Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento, İstanbul: 3F Yayınları.
• Hüseyin Kazım Kadri, (2000), Meşrutiyetten Cumhuriyete Hatıralarım, Haz. İsmail Kara, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karpat, K. H. (2017), Osmanlı Modernleşmesi Toplum, Kuramsal Değişim ve Nüfus, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. H. (2010), Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Mardin, Ş. (2004), Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1, Der. Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mercan, M. (2007), “Sivas Vilayeti’nin Teşkili ve İdari Yapısı (1867-1920)”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, 21-25 Mayıs 2007, Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 1: 549-558.
• Orhun, H.; Kasaroğlu, C.; Belek, M.; Atakul, K. (1969), Meşhur Valiler, Ankara: İçişleri Bakanlığı Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2000), Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Önay, A. (1995), “Türkiye’de Telefon Teşkilatının Kuruluşu”, Çağını Yakalayan Osmanlı-Osmanlı Devleti’nde Modern Haberleşme ve Ulaştırma Teknikleri, Yay. Haz. Ekmeleddin İhsanoğlu-Mustafa Kaçar, İstanbul: IRCICA Yayınları, 121-139.
• Sarıkoyuncu, A. (1997), “Şeyhülislam Mustafa Sabri’nin Milli Mücadele ve Atatürk İnkılâpları Karşıtı Tutum ve Davranışları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XIII:39, 787-812.
• Seyitdanlıoğlu, M. (1999), Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şimşirgil, A.; Ekinci, E. B. (2008), Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle, İstanbul: KTB Yayınları.
• Taşkesenlioğlu, M. Y. (2018), Tanzimat Döneminde Bir Reform Meclisi Meclis-i Âlî-i Tanzîmât (1854-1861), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.