Üstün Yetenekli Çocuğu Olan ve Olmayan Anne Babaların Ebeveynliğe İlişkin Yeterlilik Algıları İle Stres Düzeylerinin Karşılaştırılması

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 15, 15.06.2020

Rıdvan Söğüt , Ali Çekiç

Öz

Bu araştırmanın amacı üstün yetenekli çocuğu olan ve olmayan anne babaların ebeveynliğe yönelik yeterlik algıları ve stres düzeylerini karşılaştırmaktır. Bu amaçla çalışmaya Batman Bilim ve Sanat Merkezi’ne (BİLSEM) devam eden 106 üstün yetenekli çocuğun ebeveyni ile sadece devlet kullarına devam eden 145 normal gelişim gösteren çocuğun ebeveyni katılmıştır. Araştırmada katılımcıların sosyo-demografik bilgilerini almak için Kişisel Bilgi Formu, ebeveynlik konusundaki yeterlik algılarını ölçmek için Ebeveyn Öz Yeterlik Ölçeği (EÖYÖ) ve ebeveynlik streslerini ölçmek için Anne Baba Stres Ölçeği (ABSÖ) kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, üstün yetenekli olan ve olmayan çocukların anne ve babalarında ebeveyn öz yeterlik algısı ile ebeveynlik stresi arasında negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu ilişkinin üstün yetenekli çocuğu olan ebeveynlerde daha güçlü olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca üstün yetenekli çocuğu olan ve olmayan anne babaların ebeveyn yeterlik algıları ve stres düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Ebeveynlik stresi, Üstün yetenekli çocuklar, Ebeveyn yeterlik algısı

Comparison of Stress Level and Perceptions of Competence Related to Parenting of Parents with Gifted and Non-Gifted Children

Öz

The aim of this study is to compare the perceptions of competence for parenting and stress levels of parents with and without gifted children. For this purpose, parents of 106 gifted children attending Batman Science and Art Center (BİLSEM) and the parents of 145 normally developing children attending official schools participated in the study. In the study, a Personal Information Form was used to collect the socio-demographic information of the participants, Parental Self-Efficacy Scale (PSES) was used to measure parenting perceptions of parenting and Parental Stress Scale (PSS) was used to measure parenting stress. According to the results of the study, there is a negative and significant relationship between parental self-efficacy perception and parenting stress in the parents of gifted and non-gifted children. This relationship was found to be stronger in parents with gifted children. In addition, no significant difference was found between parental competence perception and stress levels of parents with and without gifted children.

Anahtar Kelimeler

Parenting stress, Parental competence perception, Gifted children

Kaynakça

• Akdoğan, E.F. (2009). Zihin engelliler öğretmenlerinin öz yeterlik algıları ile stres düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Anabilim Dalı. Eskişehir.
• Aksoy, A., ve Diken, H. İ. (2009). Annelerin ebeveynlik öz yeterlik algıları ile gelişimi risk altında olan bebeklerin gelişimleri arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalara bir bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10 (1) 59-68.
• Altun, F. (2010). Üstün yetenekli öğrencilerin mükemmeliyetçilik özellikleri, okul motivasyonları, öğrenme stilleri ve akademik başarıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Trabzon.
• Aypay, A. (2010). Genel öz-yeterlik ölçeğinin (GÖYÖ) Türkçe ’ye uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11(2), 113-131.
• Bektaş, Z. (2015). Özel eğitim öğrencilerinin ebeveynlerinde psikoterapi desteğinin ebeveyn stres düzeyi, yaşam kalitesi ve başa çıkma becerileri ile ilişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul
• Bencik, S. (2006). Üstün yetenekli çocuklarda mükemmeliyetçilik ve benlik algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E. , Karadeniz, Ş., & Demirel, F., (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. (3. Baskı.) Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çağlar, D. (2003). Yaratıcı çocuklar ve yaratıcılığın geliştirilmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 1(9), 16-24.
• Çalışkan, M. (2017). Üstün yetenekli çocuklara sahip ailelerin aile işlevselliği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gaziantep
• Çamdeviren, Ş. (2014). Bilim Sanat Merkezine (BİLSEM) devam eden çocukların anne babalarının karşılaştıkları güçlükler (Sakarya İli Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sakarya
• Çattık, M. (2015). Gelişimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin sosyal destek ve öz yeterlik düzeyleri ile yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Çulha, E.(2015). Hemşirelerde İş-Aile Çatışmasının Evlilik Doyumu, Psikolojik Semptomlar ve Ebeveynlik Yeterlik Algısı ile Olan İlişkisinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Muğla
• Derr, M. J., Lim, L. H. Y., Choo, I. C., Buyniski, S. ve Wiley, S. (2008). Pediatric hearing impairment caregiver experience: Impact of duration of hearing loss on parental stress. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 72, 1693- 1703.
• Gülaldı, D. (2010). Erken çocuklukta serebral palsi’li ve otistik çocuk annelerinin ebeveyn stres düzeylerinin yaşam doyumları ile ilişkisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güneş Çalıcıoğlu, S. (2018). Kanser tanısı ile izlenen çocukların ebeveynlerinin stres düzeyleri ve sosyal destek algılarının belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi: Okan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul
• Harrison, B.M. (1998). Stress and parenting: Test of an attentional model. Northern Illınois Unıversıty, Illinois.
• İlhan, T. (2017). Özel Gereksinimli 3-6 yaş çocuklarının ebeveynlerinin stres düzeyleri ile rolleri arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 383-400. doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.286786
• Karakuş, F. (2010). Üstün yetenekli çocukların anne babalarının karşılaştıkları güçlükler, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, Haziran 2010, ss. 127-144.
• Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79-91.
• Kwok, S., & Wong, D. (2000). Mental health of parents with young children in Hong Kong: The roles of parenting stress and parenting self-efficacy. Child and Family Social Work, 5, 57–65.
• Levent, F. (2011). Üstün Yeteneklilerin Eğitimine Yönelik Görüş ve Politikaların İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Maclnnes, L. K. (2009). Parenting self-efficacy and stress in mothers and father of children with down syndrome. Master of Art. Canada: Simon Fraser University.
• Majnamer A, Shevell M, Law M, Poulin C, ve Rosenbaum P. (2012). Indicators of distress in families of children with cerebral palsy. Disability and Rehabilitation, 34(14): 1202-1207.
• Matusicky, C. & Russel, C.C.(2009). Best practices for parents: What is happening in Canada, Paediatr Child Health. Dec; 14(10): 664–665.
• Özbay, Y. (2013). Üstün Yetenekli Çocuklar ve Aileleri. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. 23 Temmuz 2019 tarihinde http://www.aep.gov.tr/wp- content/uploads/2012/10/UstunYetenekliCocuklar.pdf adresinden erişilmiştir.
• Özkul, F.B. (2015). 48-60 aylık çocukların babalarının ebeveyn öz yeterlik algılarının incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi: Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Özmen, A., Kaymak Özmen S.(2012). Anne Baba Stres Ölçeğinin Geliştirilmesi, Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 196
• Park M.S., Chung C.Y., Lee K.M., Sung K.H., Choi I.H., ve Kim T.W. (2012). Parenting stress in parents of children with cerebral palsy and its association with physical function, Journal of Pediatric Orthopaedics B, 21: 452–456.
• Raver, C. (2003). The Role of Employment in Predicting Depressive Symptoms and Parenting Among Low-Income Families, Society for Research in Child Devolopment, 74(6) 1720-1736.
• Sarıtaş, E., Şahin, Ü. ve Çatalbaş, G. (2019). Velilerin gözüyle BİLSEM. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – Journal of Qualitative Research in Education, 7(1), 114-133. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.7c1s.5m
• Telef, B. B. (2013). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik belirtilerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 33-49.
• Teti, D. M. ve Gelfand, D. M. (1991). Behavioral competence among mothers of infants in the First years: The mediational role of maternal self-efficacy. Child Devolopment, 62, 918-929.
• Tezel Şahin, F.ve Kalburan, F.N.C. (2009) Aile eğitim programları ve etkililiği: Dünyada neler uygulanıyor, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (1), 25. Sayı.
• Türkan, M. M. (2017). İşitme engelli çocukların annelerinin stres düzeyini ve evlilik doyumlarını yordayan değişkenlerin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi: Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Waggoner, K., ve Wilgosh, L. (1990). Concerns of families of children with learning disabilities, Journal of Learning Disabilities, 23, 97-113.
• Zembat, R., Balat-Uyanık, G., Çinko, M., Önkol, L., ve Acar, M. (2009). Anasınıfındaki çocukların ailelerinin öz yeterlilik düzeylerinin incelenmesi. International Conferences on Educational Sciences, Kıbrıs, (ICES’08)23-25 June 2008, Edt. B. Özer, H. Yaratan, H. Caner, vol.3, 2074-2084, ISBN 975-8401-66-1, 2009.