Türkiye’de Mimari Mirasın Korunmasında Proje Sürecine İlkesel Bazda Bir Yaklaşım Denemesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 28 - 50, 28.01.2020

Mustafa Önge

https://doi.org/10.37246/grid.651438

Öz

Mimari mirasın korunmasına yönelik proje süreçleri, uygulamaya yönelik farklı gelişim aşamalarını içeren ve yeni yapı üretim süreçlerinden farklı işleyişe sahip süreçlerdir. Mimari mirasın korunmasına yönelik proje süreçleri, tespit ve araştırma aşamasında yapının tüm yönleriyle tanınması ve geçmişine yönelik bilgi edinilmesi ile başlar, benzeri türden yapılar ile ilişkisinin ve özgün halinin araştırılması ile devam eder. Yapının bozulma mekanizmalarının durdurulmasına ilişkin müdahalelerin ve yapının fiziksel durumuna göre yeni bir işlevi de içerebilen final proje önerisinin sunulması ile sona erer. Bu çalışmada, projelendirme süreçlerinin sağlıklı bir biçimde yürüyebilmesi ve uygulamada nitelikli sonuçlar alınabilmesi için koruma konusundaki uluslararası ve ulusal metinler ile Türkiye’deki koruma mevzuatı ve bağlı koşulları dikkate alınarak ilkeler önerilmiştir. Bu ilkeler; korumanın daimi önceliği, vaka bazında yaklaşım, bilimsel yaklaşım, multidisipliner ve katılımcılığa açık yaklaşım, mevzuatla etkileşim, uygulanabilirlik, süreklilik, saygı, etiğe uygunluk ve mimarın sorumluluğu olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

mimari miras, kültür mirasının korunması, kültür mirası, restorasyon

A Proposal for a Principal Based Approach to Conservation Project Preparation Process of Architectural Heritage

Öz

The project phases for the protection of the architectural heritage comprise different stages of development and have different methods and procedures than that of the new buildings’. The project phase for the protection of the architectural heritage begin with the recognition of all aspects of the structure and the acquisition of information about its past during the detection and research stage, and continue with the investigation of its original state and relationship with similar structures. It ends with the submission of intervention proposals to stop the deterioration mechanisms of the structure and the final project proposal that may include a new function which could be given considering the structure’s physical status. In this study, principles are proposed to be taken for the project preparation process to be carried on in a healthy manner. These principles are proposed considering the legislation of heritage conservation in Turkey and international and national texts on heritage conservation. The principles are as follows: Permanent priority of conservation, case by case approach, scientific approach, multidisciplinary and open-minded approach, interaction with legislation, applicability, continuity, respect, compliance with ethics and responsibility of the architect.

Anahtar Kelimeler

architectural heritage, heritage conservation, cultural heritage, restoration

Kaynakça

• Alsaç, Ü. (1992). Türkiye’de Restorasyon. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arseven, C. E. (2017). Osmanlı Dönemi Mimarlık Sözlüğü, Istılâhât-ı Mimâriyye, (çev. Şeyda Alpay). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Asatekin, N. G. (2004). Kültür ve Doğa Varlıklarımız, Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız?. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Boito, C. (2018). Korumak mı? Restore etmek mi?, (çev. A. Tümertekin). İstanbul: Janus Yayıncılık.
• Büyüksalih, G. (2012). “Kültürel Mirasın Lazer Tarama Teknikleri ile Dokümantasyonu ve 3 Boyutlu Kent Modeli Üretimi”, Kargir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri, 19-20 Kasım 2012, İstanbul. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı KUDEB, 56-61.
• Erder, C. (2007). Tarihi Çevre Bilinci. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
• Erder, C. (1977). “Venedik Tüzüğü Tarihi Bir Anıt Gibi Korunmalıdır”, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt:3, Sayı:2. Ankara: O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, 167-190, 171.
• Erder, C. (1972). Restorasyon, Viollet le Duc. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.
• Feilden, B. M. & Jokilehto, J. (1993). Management Guidelinesfor World Heritage Sites. Rome:ICCROM.
• Historic England. Lidar (Light Detection and Ranging). Alındığı yer https://historicengland.org.uk/research/methods/airborne-remote-sensing/lidar/
• ICOMOS. (1964). Venedik Tüzüğü. Alındığı yer http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf.
• ICOMOS. (1990). ICOMOS Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü. Alındığı yer http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_0844861001353670083.pdf.
• ICOMOS. (2013). ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi. Alındığı yer http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf.
• ICOMOS. (2014). ICOMOS Etik İlkeleri. Alındığı yer http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_en0795924001536610878.pdf
• Kahya, E. (1998). Geleneksel Türk Evleri Bibliyografyası. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Kuban, D. (2000). Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu. YEM Yayınları, İstanbul
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. Alındığı yer http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf.
• López, F., Lerones, P., Llamas, J., Gómez-García-Bermejo, J., & Zalama, E. (2018). A review of heritage building information modeling (H-BIM). Multimodal Technologies and Interaction, 2(2), 21, 1-29.
• Madran, E.,Özgönül, N. (2005). Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması. Ankara:TMMOB Mimarlar Odası.
• Massari, G. (1977). Humidity in Monuments. Rome: University of Rome, Faculty of Architecture.
• Önge, M. (2018). “Bir Anlayış ve Sistem Sorunu Olarak Türkiye’de Modern Mimarlık Mirasının Korunması”, 4. Ulusal Yapı Kongresi ve Sergisi, Yapı Sektöründe Yenilikçi Yaklaşımlar. 6-8 Aralık 2018, Antalya. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası, 295-303.
• Riegl, A. (2015). Modern Anıt Kültü, (çev.E.Ceylan). İstanbul: Daimon Yayınları.
• Shaji, T., Somayaji, S. & Mathews, M. (2000). “Ultrasonic Pulse Velocity Technique for Inspection and Evaluation of Timber”, Journal of Materials in Civil Engineering .Vol: 12, Issue:2, s:0899-1561.
• Sönmez, N. (1997). Osmanlı Dönemi Yapı ve Malzeme Terimleri Sözlüğü. İstanbul: YEM Yayın.
• T.C. Anayasası. Alındığı yer https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2016.pdf.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 660 sayılı ilke kararı. Alındığı yer http://teftis.kulturturizm.gov.tr/TR,13918/660-nolu-ilke-karari-tasinmaz-kultur-varliklarinin-grup-.html.
• Titman, D. J. (2001). Applications of thermography in non-destructive testing of structures. NDT & e International, 34(2), 149-154.
• Thurley, S. (2005). Into the future. Our strategy for 2005-2010. Conservation bulletin, 49(49), 26-27.
• Uluengin, B. (2002). Rölöve. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları
• Üredi, K. (2009). Şehrin Ahşap Zamanı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü. Vakıflar Genel Müdürlüğü Müzeler Yönetmeliği. Alındığı yer https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.11076&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=Vak%C4%B1flar%20Genel%20M%C3%BCd%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC.
• Vinas, S. M. (2005). Contemporary Theory of Conservation. Oxford: Elsevier Ltd.
• Zakar, L. & Eyüpgiller, K. (2018). Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri. İstanbul: Ömür Matbaacılık.
• Zeren, M.T. (2010). Tarihi Çevrede Yeni Ek ve Yeni Yapı Olgusu. İstanbul : Yalın Yayıncılık.