Afganistan ve Pakistan Jeopolitiğinin Güney Asya Güvenlik Mimarisine Etkileri

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 141 - 157, 05.07.2024

Hüsamettin İnaç , Mohammad Monir Amını

https://doi.org/10.62001/gsijses.1330445

Öz

Afganistan ve Pakistan'ın Güney Asya'daki dış politikaları, bölgedeki birçok faktörden etkilenmektedir. Güvenlik sorunları, sınır sorunları ve diğer ortak konular, ülkeler arasındaki ilişkileri etkileyen önemli konular olarak kabul edilmektedir. Afganistan ve Pakistan, tarihleri, kültürleri ve dilleri benzer olan iki komşu ülke olarak, ilişkilerinde gerilimler yaşamışlardır. İki ülke arasındaki en önemli konulardan biri sınır sorunudur. 1893'te İngiltere tarafından Afganistan ve Hindistan'daki İngilizler arasında anlaşmaya varılan Durand Hattı, bu iki ülke arasındaki sınırı belirlemek için kullanılmıştır. Afganistan, bu sınırın değiştirilmesini istemiştir, ancak Pakistan bu sınırı resmi sınır olarak kabul etmektedir. Bu konu, Afganistan ve Pakistan arasındaki ilişkilerde hala tartışmalı bir konudur. Afganistan ve Pakistan arasındaki ilişkiler, Pakistan'ın Afganistan'daki etkisi ve aynı şekilde Afganistan'ın Pakistan'ın diğer ülkelerle olan ilişkileri üzerindeki etkisi nedeniyle önemlidir. Pakistan, 1980'lerde Afganistan'daki iç savaşta aktif bir şekilde yer almıştır ve Afganistan'daki destekçileri aracılığıyla etkili olmuştur. O dönemde Pakistan, Taliban grubuna Afganistan'da destek vermiş ve onları geçici Afgan hükümeti ve destekleyen uluslararası güçler, yani Amerika Birleşik Devletleri ile savaşta yönlendirmişti. Bu, Afganistan ve Pakistan arasındaki ilişkilerin ciddi şekilde etkilenmesine neden olmuş ve bugüne kadar etkileri devam etmektedir. Ancak son yıllarda, iki ülke arasındaki ilişkiler gelişmiştir. Pakistan, Afganistan ile işbirliği yaparak ortak sorunlarla ilgilenmeye çalışmaktadır, özellikle terörizm, yasadışı göç ve insan kaçakçılığı gibi konularda. Ayrıca, Pakistan, Afganistan'da barış görüşmelerinin bir taraftarı olarak çalışıyor ve bu ülkedeki sorunları çözmek için işbirliği yapıyor.

Anahtar Kelimeler

Afganistan ve Pakistan Jeopolitiği, Güney Asya Güvenlik Mimarisi, dış politika, Taliban, Durand Hattı

The Reflection of Pakistan’s Afghanistan Policy Over The South Asia Security Architecture

Öz

The foreign policies of Afghanistan and Pakistan in South Asia are influenced by many factors in the region. Security issues, border disputes, and other common concerns are considered important issues that affect the relations between countries. Afghanistan and Pakistan, as two neighboring countries with similar histories, cultures, and languages, have experienced tensions in their relationship. One of the most important issues between the two countries is the border dispute. The Durand Line, which was agreed upon by the British between Afghanistan and India in 1893, has been used to define the border between these two countries. Afghanistan has demanded a change of this border, but Pakistan assumed it as the official border. Pakistan is working with Afghanistan to deal with common problems, particularly terrorism, illegal migration, and human trafficking. Pakistan is also working as a proponent of peace talks in Afghanistan and is cooperating to solve the problems in that country.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan and Pakistan geopolitics, South Asia security architecture, foreign policy, Taliban, Durand Line

Kaynakça

• Abdullah, Nezamüddin (1394 HŞT), Şerh-i Muhtasar-ı Kanun-i Esasî- Afganistan, Kabil, Said Yayınları.
• Arianfer, Aziz (1388 HŞT), Tarih-i Diplomasi-yi Afganistan Der Nime-yi Nuhost-i Sede-yi Bistom, Kabil.
• Arny, George (2004), Afganistan Güzergâh-e Keşvar-güşâ-yân, (Said Muhammed Yusuf Elmi – Habibrahman Hâla, Fa. Çev), Kabil, 3. Baskı, Maiwand Yayınları.
• Atayî, Muhammed İbrahim (2010), Negâh-i Muhtasar Be Tarih-i Muasır-i Afganistan, Kabil, Maiwand Yayınları.
• Berting, Jan (2014). Siyasi Kriz Çağında Yaşamak. (Hüsamettin İnaç, Çev.). İstanbul: Ka Kitap.
• Brzezinski, Zbigniew. (1998). Büyük Satranç Tahtası: Amerika'nın Önceliği ve Bunun Jeostratejik Gerekleri, Sabah Kitapları, İstanbul.
• Budak, Ali (2019). Osmanlı Modernleşmesi Gazetecilik ve Edebiyat. İstanbul: Bilge Kültür Sanat
• Delanty, Gerard (2013). Avrupa’nın İcadı. (Hüsamettin İnaç, Çev.). Ankara: Adres Yayınları.
• Habibi, Abdülhay (1993), Cünbeş-i Meşrutiyet Der Afganistan, Kabil, Matbaa-yi Devleti Yayınları.
• Haviland, WA (2002). Kültürel Antropoloji (Çev. Hüsamettin İnaç ve Seda Çiftçi). İstanbul: Kaknüs Yayınları
• İnaç, Hüsamettin ve S. Erdoğan, (2006). “Postmodern Dönemde Kamu Yönetimi Algısı ve Kamusal Alan Tartışmaları,” Akademik Bakış: Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi Celalabad, Sayı: 9. 1-16
• İnaç Hüsamettin ve F. Ünal (2013). The Construction of National Identity in Modern Times: Theoretical Perspective. International Journal of Humanities and Social Science, 3(11), 223-232.
• İnaç Hüsamettin ve M. Yaman (2015). Ulus İnşa Stratejileri Bağlamında Avrupa Milli Marşlarının Sosyo-Politik Mukayesesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(3), 17-34.
• İnaç Hüsamettin ve İ. Yacan. (2018) Ülkelerin Markalaşma Süreci ve Marka Kavramı. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 1(3). 317-331.
• İnaç, H. ve Rafiq Sada, M. (2021a). Taliban’ın Afganistan’ı Devlet, Toplum, Siyaset. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• İnaç, H. ve Rafiq Sada, M. (2021b). Ulus İnşası ve Uluslaşma. Uluslararası Eşitlik Dergisi,1(1), 95-111. İnaç, H. (2003). Makro Toplumsal Kuramlar Açısından Postmodernizm. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 341-351
• İnaç, H. (2004). Identity problems of Turkey during the European Union Integration Process. Journal of Economic and Social Research, 6(2), 33-62.
• İnaç, Hüsamettin (2014). “Çağımızın Toplumsal Algısını Temsil eden Parametrelerden Kimlik, Kültür ve Uygarlık Kavramlarının Sosyo-politik Analizi”, İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 1. 35-57.
• İnaç, Hüsamettin (2016). Türkiye’nin Kimlik Problemleri. Ankara: Adres Yayınları.
• İnaç, Hüsamettin (2017). Faşizmin ve Sosyalizmin Sosyo-Politik Kökenleri. 2. Baskı, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• İnaç, Hüsamettin (2020). Yeni Dünya Düzeninin Bir Habercisi Olarak Azerbaycan-Ermenistan Çatışmasının Soyo-Politik Analizi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3 (3). 509-521. DOI: 10.33712/mana.829489
• İnaç, Hüsamettin (2021). Uluslararası Güvenlik Yeni Dünya Düzeni ve Türkiye, İstanbul: Kültür Sanat Yayınları. İnaç, Hüsamettin (2022). “New World Order in Post-Pandemic Process and Turkey”. In: Turkey and the Post-Pandemic World Order (Edit: A. Salih İkiz), Lexington Books, ss.199-225
• Kaşakki, Sabahuddin (1366 HŞT), Daha-yi Kanun-i Esasî, Peşaver. Afganistan Cihat Konseyi Yayınları.
• Mutanoğlu, M.(2006). Afganistan Moğol İstilasından Amerikan İşgaline. İstanbul:İlke Yayıncılık.
• Müşfik, M. Ş. (2016). Loy Atal Ahmad Shah Abdali (Büyük Kahraman Ahmed Şah Abdalî). Kâbil: New Kâbil Yayınları.
• Osmanoğlu, M. (1990): Afganistan Cihadın 10 Yılı. Ankara: Rehber Yayınları.
• Özkan, A. (2019). Burjuvazi ve Muhafazakâr Kimliğin Son Dönem Türkiye’sine Yansımaları. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10 (17), 1735-1751.
• Özkan, A. (2022a). Dış Politika ve Güvenlik Ekseninde Erdoğan Türkiye’si ve Putin Rusya’sı Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Özkan, A. (2022b). Siyasi Parti Kapatmalarına Ulusal Güvenlik ve Demokrasi Açısından Tarihsel Bir Bakış. Türkiye İçin yeni Anaysa Vizyonu ve Yol Haritası Savaş Yayınevi, 231-251.
• Özkan A. ve B. Özer (2023). Politik Psikoloji Bağlamında Siyasal Bir Aktör Olarak Alparslan Türkeş’in Milliyetçilik Anlayışı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 24, Sayı: 1, ss. 179-193
• Parker, Geoffrey. (1985). Western Geopolitical Thought in the Twentieth Century, St. Martin's Press, New York.
• Purtaş, F. (2011). Asya ile Güney Asya Arasında İpekyolu Projesi. Ankara: Sfn Yayıncılık.
• Pressfıeld, S. (2007). Afgan Savaşı (G. Özbilun, Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Rizazade, H. (2012). Soğuk savaş sonrası döneminde yeni ulus- devlet inşa süreçleri ve Beluç sorunun geleceği (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
• Salahshoor, K. (2013). 11 Eylül sonrası Afganistan’da basın özgürlüğü: Kâbil’de medya çalışmaları ile görgül bir araştırma (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir
• Selim, Y. (2004). Afganistan ve Dostum. Ankara: Hiler Yayınları
• Soydan, C. (2001). Pakistan- Hindistan öyküleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yiğit, M. İnaç, Hüsamettin ve Güner, Ü. (2007). Genişleme, Mali Yardım ve Ekonomik Büyüme Perspektiflerinden AB’nin İlk Dört Genişlemesinin Analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2). 81-96.