TEN TERRIBLE MODELS OF TORTURE USED BY MONGOLS AND ITS EFFECTS

Yıl 2023, , 493 - 508, 20.07.2023

Ozan Köklünar

https://doi.org/10.53718/gttad.1206261

Öz

In the 13th century, Genghis Khan combined the war potential of the Mongols with his own leadership ability and built an enormous empire. The Mongolian armies, which made a great invasion under his magnificent command, which took its power from his intelligence, courage and national consciousness, fought against different nations in different geographies and achieved military successes that are rare in history.

Magnificent belonging to different geographies such as Dung-chang, Tai-tong-fu in China, Samarkand, Bukhara, Gürgenç in Khwarezm, Moscow, Ryazan in Dasht-i Kipchak, , Erzurum, Sivas, Kayseri in Anatolia and Baghdad in Iraq The capture of the cities is an important example of Mongolian victories. In addition, during the great invasion from China to Eastern Europe, Camuka, Tayang Han, Sultan Alaeddin Muhammed, Sultan Celaleddin Harezmşah, Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Duke of Silesia II. Henry IV of Hungary The successive defeats of the powerful rulers of the period, such as Bela, Knez Fedor and Khalifa Mustasim, are also the victories that crown the military adventures of the Mongols. Defeats such as the Battle of Parvan and Ayn Golut remained like a shadow on the brightness of these great victories. Because in both wars, not a big army commanded by a Mongolian khan, but the armies commanded by a noya and at the same time having a numerical disadvantage were defeated. Although the successes of Sultan Celaleddin Harezmşah in the Parvan War and Sultan Kutuz in the Ayn Calut War damaged the invincibility perception of the Mongols in a wide geography, Cuci, Çağatay, Tuluy, Batu, Buri, who served during the reigns of Genghis Khan and Ögeday Khan, The victories of Mongol princes and commanders such as , Subutay Noyan, Cebe Noyan, Mukali Noyan, Curmagun Noyan, Baycu Noyan took their place on the stage of history with all their glory.
The Mongols also gained a terrible reputation for the cities they conquered, the countries they invaded, and the violence, courage, lust to kill, and tenacity to fight displayed during their victories in wars. Torture was one of the most important parts of this terrible reputation, as was military success, which brought with it elements of fear and obedience. Because the purpose of the Mongols in torture was not limited to physical torture. Sometimes they used the torture of a leader and sometimes a community as an effective psychological warfare strategy. Therefore, the reason why the high level of violence and the methods of application of the tortures mentioned in the study are quite terrible is that they are shaped around these two purposes.

When the historical sources giving information about the military and political adventures of the Mongols are examined, many cases in which twenty-five different torture methods are used draw the attention. In this study, ten torture models used by the Mongols, the murderous warriors of the Middle Ages, for punishment, intimidation, intimidation, information and confession were examined. The tortures and incidents in question are "throwing into boiling water", "stuffing the buckthorn" (hitting a log), "putting it in a sack", "torturing with fire", "torturing with water", "cutting the body in half", "crushing it with a horse", " exposure to sunlight”, “eating human flesh” and “breaking the back” and the effects of these tortures on people were evaluated in terms of psychological warfare.

Anahtar Kelimeler

Mongols, Genghis Khan, Torture, War, Fear

MOĞOLLARIN KULLANDIĞI ON KORKUNÇ İŞKENCE MODELİ VE BU İŞKENCELERİN ETKİLERİ

Öz

Cengiz Han 13. Yüzyılda Moğolların sahip olduğu savaş potansiyelini kendi liderlik yeteneğiyle birleştirdi ve muazzam bir imparatorluk inşa etti. Gücünü onun zekası, cesareti ve ulus bilincinden alan muhteşem komutası altında büyük bir istila gerçekleştiren Moğol orduları farklı coğrafyalarda farklı milletlere karşı savaşıp, eşine tarihte az rastlanan askerî başarılara imza attılar.

Çin’deki Dung-çang, Tai-tong-fu, Harezm’deki Semerkand, Buhara, Gürgenç, Deşt-i Kıpçak’taki Ryazan, Moskova, Anadolu’daki Erzurum, Sivas, Kayseri ve Irak’taki Bağdat gibi farklı coğrafyalara ait görkemli şehirlerin ele geçirilmesi Moğol zaferlerinin önemli birer örneği konumundadır. Ayrıca Çin’den Doğu Avrupa’ya kadar uzanan büyük istila sırasında Camuka, Tayang Han, Sultan Alaeddin Muhammed, Sultan Celaleddin Harezmşah, Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Silezya Dükü II. Henry, Macaristan Kralı IV. Bela, Knez Fedor ve Halîfe Mustasım gibi dönemin güçlü hükümdarlarının art arda mağlup olmaları da Moğolların askerî serüvenlerini taçlandıran zaferlerdir. Parvan ve Ayn Calut Savaşı gibi mağlubiyetler ise bu büyük zaferlerin parlaklığı üzerinde birer gölge gibi kalmıştır. Çünkü her iki savaşta da bir Moğol hanının komuta ettiği büyük bir ordu değil, bir noyanın komuta ettiği ve aynı zamanda da sayı dezavantajına sahip olan ordular mağlup olmuştur. Parvan Savaşı’nda Sultan Celaleddin Harezmşah’ın, Ayn Calut Savaşı’nda ise Sultan Kutuz’un kazandığı başarıların Moğolların geniş bir coğrafyada sahip olduğu yenilmezlik algısına zarar vermesine karşın Cengiz Han ve Ögeday Han dönemlerinde görev yapan Cuci, Çağatay, Tuluy, Batu, Buri, Subutay Noyan, Cebe Noyan, Mukali Noyan, Curmagun Noyan, Baycu Noyan gibi Moğol prens ve komutanlarının kazanmış olduğu zaferler tüm görkemiyle tarih sahnesinde yer almıştır.

Moğollar, ele geçirdikleri şehirler, istila ettikleri ülkeler ve savaşlarda kazandıkları zaferler esnasında gösterdikleri şiddet, cesaret, öldürme şehveti ve savaşma azmi sayesinde de korkunç bir şöhrete sahip oldular. Korku ve itaat unsurlarını beraberinde getiren askerî başarılar gibi işkenceler de bu korkunç şöhretin en önemli parçalarından biriydi. Çünkü Moğolların işkence yapmaktaki amaçları yalnızca kişiye fiziksel eziyet çektirmekle sınırlı değildi. Kimi zaman bir liderin kimi zaman da bir topluluğun işkence görmesini etkili bir psikolojik savaş stratejisi olarak kullanıyorlardı. Dolayısıyla çalışmada bahsi geçen işkencelerin şiddet seviyesinin yüksekliğinin ve uygulanış yöntemlerinin oldukça korkunç olmasının nedeni bu iki amaç etrafında şekillenmiş olmalarıdır.
Moğolların askerî ve siyasî serüvenleri hakkında bilgiler veren tarihî kaynaklar incelendiğinde yirmi beş farklı işkence yönteminin kullanıldığı pek çok vaka göze çarpmaktadır. Bu çalışmada ise Orta Çağ’ın ölüm saçan savaşçıları olan Moğolların cezalandırma, korkutma, yıldırma, bilgi ve itiraf alma amacıyla kullandıkları on işkence modeli incelenmiştir. Söz konusu işkence ve olaylar “Kaynar suya atmak”, “bukağı takmak” (tomruğa vurmak), “çuvala koymak”, “ateşle işkence etmek”, “suda boğmak”, “vücudu ikiye bölmek”, “at ile ezmek”, “güneş ışığına maruz bırakmak”, “insan eti yedirmek” ve “bel kırmak” şeklinde başlıklara ayrılarak ele alınmış olup, bu işkencelerin insanlar üzerindeki etkileri ise psikolojik savaş açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Cengiz Han, İşkence, Savaş, Korku

Kaynakça

• Abû’l-Farac, Abû’l-Farac Tarihi, C. 2, çev. Ömer Rıza Doğrul, TTK, Ankara 1950.
• ACAR, H. Volkan, “Geleneksel Moğol Tıbbı ve Türk Tıbbıyla Olan Bağlantıları”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, C. 7, S. 1, 2017, s. 6-14.
• AĞALDAĞ, Sebahattin, “Moğol Devleti”, Türkler Ansiklopedisi, C. 8, TTK, Ankara 2002, s. 433–456.
• Aknerli Grigor, Moğol Tarihi, çev. Hrand D. Andreasyan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1954.
• Alaaddin Ata Melik Cüveynî, Tarih-i Cihan Güşa, çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara 2013.
• ARSLANTAŞ, Yüksel, “Memlûk-Moğol Mücadelesi ve Orta Doğu Tarihine Etkileri”, Belleten, C. LXVII, S. 250, TTK, Ankara 2003, s. 781–799.
• BALDICK, Julian, Hayvan ve Şaman Orta Asya’nın Antik Dinleri, çev. Nevin Şahin, Hil Yayınları, İstanbul 2010.
• BARTHOLD, V. V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, çev. Hakkı Dursun Yıldız, TTK, Ankara 1990.
• BAYAT, Fuzuli, Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2006.
• BİRAN, Michal, “Violence and Non-violence in the Mongol Conquest of Baghdad (1258)”, Violence in Islamic Thought from the Mongols to European Imperialism, Ed. Robert Gleave – Istvan T. Kristo–Nagy, Edinburgh University Press, Edinburgh 2018, s. 15-31.
• BORAN, Narin, Türk Ceza Hukuku’nda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde İşkence Yasağı, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2010.
• ÇİMEN, Ali, Tarihi Değiştiren Askerler, Timaş Yayınları, İstanbul 2007.
• DEMİR, Mert, Mustafa Şahin, “Moğolların Meyyâfârikîn Kuşatması”, Vakanüvis, C. 6, S. 1, 2021, s. 381-406.
• Devletşah, Devletşah Tezkiresi, C. 2, çev. Necati Lugal, Kervan Yayıncılık, İstanbul 1977.
• D’OHSSON, M. Baron C., Moğol Tarihi, Çev. Ekrem Kalan–Qiyas Şükürov, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006.
• ESGİN, Mehmet, “İşkence ve Engizisyon”, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 3, 2013, s. 39-60.
• Genceli Kiragos, Moğol İstilası 1220-1265, çev. Mahmut Kemal Bey, Arapça’dan Türkçe’ye çev. Fuat Hacısalihoğlu-İlhan Aslan, Post Yayınları, İstanbul 2018.
• GÖMEÇ, Sadettin, “Şamanizm ve Eski Türk Dini”, PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 4, Denizli 1998, s. 38-50.
• GROUSSET, René, Bozkır İmparatorluğu Attila/Cengiz Han/Timur, çev. M. Reşat Uzmen, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1980.
• GÜNGÖR, Harun, “Şamanizm”, DİA, TDV Yayınları, C. 38, İstanbul 2010, s. 325-328.
• İbnü’l-Esir, El-Kâmil Fi’t-Târîh, C. 12, çev. Ahmet Ağırakça-Abdülkerim Özaydın, Türkiyat Matbaacılık, İstanbul 1987.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Bozkır Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1987.
• KAMALOV, İlyas, Moğolların Kafkasya Politikası, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2003.
• Korykoslu Hayton, Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı, çev. Altay Tayfun Özcan, Selenge Yayınları, İstanbul 2015.
• LAMB, Harold, Moğolların Efendisi Cengiz Han, çev. A. Göke Bozkurt, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006. LEWIS, Bernard, Ortadoğu, çev. Selen Y. Kölay, Arkadaş Yayınları, Ankara 2006.
• MAN, John, Kubilay Han, çev. İlke Önelge, Yakamoz Kitap, İstanbul 2013.
• MAN, John, Cengiz Han Yaşamı, Ölümü ve Yeniden Dirilişi, çev. İsmail Tulçalı, Nokta Kitap, İstanbul 2004.
• MANDALOĞLU, Mehmet, “Türk Kültür Çevresinde Şamanizm ve Şamanlık Meselesi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 3, 2011, s. 111-122.
• Moğolların Gizli Tarihi, çev. Ahmet Temir, TTK, Ankara 2019.
• Müverrih Vardan, “Türk Fütuhatı Tarihi (889-1269)”, Tarih Semineri Dergisi, S. 1-2, Çev. Hrant D. Andreasyan, Milli Mecmua Basımevi, İstanbul 1937, s. 153-244.
• Nesevî, Sîretü’s-Sultân Celâliddîn Mengübertî, çev. Necip Asım, Devlet Matbaası, İstanbul 1934. NICOLLE, David, The Mongol Warlords Genghis Khan – Kublai Khan – Hülâgu – Tamerlane, Firebird Books, Poole 1990.
• Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, C. 1, TTK, Ankara 2010.
• ÖZCAN, Tayfun Altay, “Chronica Maiora’da Moğol İmajı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXVII, S. II, 2012, s. 427-458.
• ÖZDEMİR, Ahmet, “Moğol İstilasının Sebepleri”, Türkler Ansiklopedisi, C. 8, Yeni Türkiye Yayınları, İstanbul 2002, s. 489–520.
• RADLOFF, Wilhelm, Türklük ve Şamanlık, çev. Ahmet Temir, Ed. Ö. Andaç Uğurlu, Örgün Yayınevi, İstanbul 2012.
• Rashiduddin Fazlullah, Jami’ut-Tawarikh II, İng. çev. W.M. Thackston, Harvard University Publishing, Harvard 1999.
• Reşidüddin Fazlullah, Câmiu’t-tevârih (İlhanlılar Kısmı), çev. İsmail Aka, Mehmet Ersan, Hesamipour Khelejani, TTK, Ankara 2013.
• ROUX, Jean-Paul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, çev. Aykut Kazancıgil, İşaret Yayınları, İstanbul 1994.
• ROUX, Jean-Paul, Moğol İmparatorluğu Tarihi, çev. Aykut Kazancıgil-Ayşe Bereket, Dergah Yayınları, İstanbul 2020.
• Sa’d b. Muhammed Huzeyfe El Ğamdi, “Meyyâfarikîn’de Kahramanlık ve Fedakarlık”, Tarih Araştırmaları Dergisi, çev. Mehdi İlhan, C.29, S.47, 2010, s. 227–242.
• SAV, Hasan, 1240-1256 Yılları Arasında Anadolu Selçuklu- Moğol İlişkileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 1999.
• SCHAMILOGLU, Uli, “Altın Ordu”, Türkler Ansiklopedisi, C. 8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 705-733.
• SCOTT, George Ryley, İşkencenin Tarihi, çev. Hamide Koyukan, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2001.
• SPULER, Bertold, İran Moğolları Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350, çev. Cemal Köprülü, TTK, Ankara 2001.
• SÜMER, Faruk, “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, S. 1, Ankara 1969, s. 1-147.
• SÜMER, Faruk, “Argun”, DİA, C. 3, TDV, İstanbul 1991, s. 355-357.
• ŞAHİN, Mustafa, “Bir Yeniden Diriliş Öyküsü: Parvan Savaşı”, Turkish Studies, C. 11, Ankara 2016, s. 115-130.
• TANERİ, Aydın, Celâlü’d-dîn Hârizmşâh ve Zamanı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1977.
• TDK, Türkçe Sözlük I, Haz. İsmail Parlatır-Nevzat Gözaydın vd., TTK, Ankara 1998.
• TEKİNOĞLU, Hüseyin, Cengiz Han’ın Liderlik Sırları, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2012.
• TEMİR, Ahmet, “Moğol (veya Türk-Moğol) Hanlığı”, Türkler Ansiklopedisi, C. 8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 416–433.
• TIESENHAUSEN, W. D., Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler, çev. İsmail Hakkı İzmirli, Maarif Matbaası, İstanbul 1941.
• TOGAN, A. Zeki Velidî, Umumî Türk Tarihi’ne Giriş, C. 1, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981.
• TOGAN, İsenbike, “Çinggis Han ve Moğollar”, Türkler Ansiklopedisi, C. 8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 377-416.
• TURAL, Murat, “Hülâgû Han’ın Bağdat’ı İstilası ve Tahribe Teşvik Meselesi”, Tarih Okulu Dergisi, S. XXX, 2017, s. 21-50.
• TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1993.
• UĞUR, Adem, İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı, Aşağılayıcı Muamele veya Cezaların Etkili Biçimde Soruşturulması ve Belgelendirilmesine Dair İstanbul Protokolü, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sivas 2013.
• UYAR, Mustafa, “Orta Çağ Moğol Saraylarında Cadı Avı”, Toplumsal Tarih Dergisi, S. 215, G.M. Yayınevi, İstanbul 2011, s. 60-64.
• Wilhelm Von Rubruk, Moğolların Büyük Hanına Seyahat, çev. Ergin Ayan, Ay Işığı Kitabevi, İstanbul 2001.
• YOLSEVER, Umut, Altın Orda Devleti’nin Dış Politikası: Batu Han Dönemi (1242 – 1255), Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2019.
• YOLSEVER, Umut, ÖZCAN, Kemal, “Moğollar Tarafından 1237-1240 Yılları Arasında İtaat Altına Alınan Rus Knezlikleri”, İTOBİAD, C. 7, S. 5, 2018, s. 84-100.
• YUVALI, Abdülkadir, “Hülâgû”, DİA, C. 18, TDV, İstanbul 1998, s. 473-475.
• YUVALI, Abdülkadir, “İlhanlılar”, Türkler Ansiklopedisi, C.8, TTK, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 611-619.