OSMANLI-RUMEN KAYNAKLARI PERSPEKTİFİNDEN FERHAD PAŞA’NIN EFLÂK SEFERİNE TAYİNİ VE YAPILAN ASKERÎ HAZIRLIKLAR (1595)

Yıl 2023, , 631 - 648, 20.07.2023

Yusuf Heper

https://doi.org/10.53718/gttad.1298453

Cited By: 1

Öz

Batı cephesinde uzun süre Osmanlı Devleti’ni meşgul edecek olan Uzun Savaşların başlaması ve aynı tarihlerde Rumen milliyetçisi Mihail’in (Mihai Viteazul) ortaya çıkışı, Eflâk’taki siyasî dengeleri Osmanlı aleyhine değiştirmiştir. Osmanlı Devleti’nin iç ve dış sorunlar yaşadığı bu karmaşık dönem, isyan fikrinde olan Romen voyvodaları için iyi bir fırsat oldu. Habsburg İmparatoru II. Rudolf Osmanlı savaştığı cephe sayısını genişletmek amacıyla 1594 yılı başlarında Erdel Prensi Sigismund Bathory’i ile bir anlaşma sağladı. Daha sonra bu anlaşma Eflak ve Boğdan’ı da kapsayacak şekilde genişletildi. Nihayetinde üç Romen prenslikleri kendi aralarında ortak düşmanları olan Osmanlı Devleti’ne karşı girişilecek her türlü saldırıda birlikte hareket etmeyi kabul ettiler. Habsburglarla yapılan savaşlardan istifadeyle 13 Kasım 1594 tarihinde Bükreş’te Osmanlı Devleti’ne karşı fiilen isyan eden Mihail, yönünü Tuna boylarında bulunan kasaba ve köylere çevirerek bu bölgede yaşayan halka büyük zarar vermiştir. Tuna hattındaki yerleşim yerlerinin güvenliğin tehlikeye düşmesi üzerine Osmanlı makamları, Eflâk’ta daha kalıcı çözümler üretmeye karar vermişlerdir. Bu bağlamda Eflâk voyvodalığı, doğrudan Osmanlı eyaletine dönüştürülerek Satırcı Mehmed Paşa beylerbeyi olarak atanmış ve Bükreş ve Târgovişte’de yapılacak kalelere ulufeli askerler yazılmıştır. Divân-ı Hümâyûn tarafından alınan kararı uygulamaya koyma görevi de Ferhad Paşa’ya verilmiştir. Nitekim Ferhad Paşa, İstanbul’daki hazırlıklarını tamamlayan Ferhad Paşa, Davutpaşa’dan büyük bir törenle Eflak Seferi’ne çıktı. Ferhad Paşa ve maiyeti Davutpaşa istikametinden sonra sırasıyla Halkalı, Benefşe, Çatalça’dan geçerek 23 Mayıs 1595 tarihinde Edirne’ye geldi. Beş günlük bir aranın ardından Hazergrad’a yöneldi. Ferhad Paşa Hazergrad’a geldiğinde hala ordunun bir bölümü orduya katılmamıştı. Bu duruma serzenişte bulunsa da bir tesiri olmadı. Bu esnada Karadeniz yoluyla Varna’ya getirilen topların Tuna yoluyla rahat bir şekilde Rusçuk’a götürmesi gerekirken küçük bir sorun yaşandı. Mihail’in İbrail’i işgali yüzünden buraya bıraktığı bir miktar asker yüzünden Osmanlı donanması Tuna’dan Rusçuk’a ulaşamadı. Bunun yerine ağır top ve mühimmat Varna’da indirilerek develerle Rusçuk’a taşınmasına karar verildi. Ferhad Paşa tüm bu eksikliklere rağmen Temmuz 1595 tarihinde Rusçuk’a geldi. Köprü çalışmaları için gerekli hazırlıkları tamamlayarak köprü yapımına başladı. Bir müddet burada Osmanlı ordusunun Eflâk’a geçmişini kolaylaştıracak köprü çalışmalarına nezaret etmiştir. Ferhad Paşa gerçekleştirdiği tüm bu hazırlıklara rağmen, İstanbul’da rakipleri tarafından başlatılan yıpratma faaliyetlerine karşı koyamadı. Bilhassa Ferhad Paşa’ya karşı İstanbul’da oluşan muhalif cephenin merkezinde Sinan Paşa bulunmaktaydı. Sinan Paşa’nın yanı sıra İbrahim Paşa da bu muhalif cephenin önde gelen isimlerinden biriydi. İbrahim Paşa, sadaret kaymakamlığı göreviyle ikinci vezir konumunda olduğundan İstanbul’da ciddi bir etkiye sahipti. Sadrazamlık bekleyen İbrahim Paşa, onu saf dışı etmek için ordunun lojistiğini yavaşlattığı gibi, padişaha askerin Ferhad Paşa’dan nefret ettiğini söylemini yayarak onun itibarını azalttı. Sinan ve İbrahim Paşaların başarılı komploları sonucu Ferhad Paşa’nın merkezdeki itibarı sarsıldı. Bu ikili Eflak Seferi hazırlıklarının son kritik halkasında cephede “bir lider boşluğu” oluşturarak onun hem cephede hem de merkezde olan gücünü azalttı. Böylece Ferhad Paşa Eflak Seferi görevinden alınıp yerine Sinan Paşa getirildi.

Anahtar Kelimeler

Eflak, Erdel, Sinan Paşa, Ferhad Paşa

FROM THE PERSPECTIVE OF THE OTTOMAN-ROMANIAN SOURCES APPOINTMENT OF FERHAD PASHA TO THE WALLACHIA EXPEDITION AND MİLİTARY PREPERATIONS

Öz

Starting Long Wars which could occupy the state for a long time on the western front and the emergence of the Romanian nationalist Michael the Brave on the same dates changed politic balances in Wallachia turned against Ottoman. This was a great oportunity for the Romanian voivodes who had the idea of rebellion. Habsburg Emperor II. Rudolph made an agreement with the the Prince of Transilvania, Sigismund Bathory in order to expand Ottoman war fronts in the beginning of 1594. Later this agreemnet was extented with Wallachia and Moldavia. Eventually three Romanian Principalities agreed to act together in case of Ottoman attacks. Taking advanrages of the wars with the Habsburgs Michael rebelled against Ottomans in Bucharest on 13 November 1594, he turned his direction to the towns and villages along the Danube and he gave big damages to the Muslim people living this region. After the danger of security along the Danube, Ottoman authorities decided to produce more permanent solutions in Wallachia. In this contect, the Wallachian voivodeship was directly transformed into an Ottoman province and Satırcı Mehmed Pasha was appointed as a governor also ulufe soldiers appointed in the castles which will be built in Bucharest and Târgoviste. The task of implementing decision taken by the Porte was given to Ferhad Pasha. Ferhad Pasha completed this preparations in Istanbul and he set out the Wallachia Expedition with a great ceremony from Davut Paşa location. Ferhad Pasha and his subordinates came to Edirne on 23 May 1595 passing through Halkalı, Benefşe and Çatalca. After giving five days break Ottoman troops headed to Hazergrad. When Ferhad Pasha came to Hazergrad he saw that only small part of troops joined to main army headed by himself. Although he reproached this situation it has no effect. In the meantime, it happened some small problems when cannons brought to Russe via Black Sea. Because Michael the Brave closed Danube to not enter Ottoman navals into the river by putting 400 soldiers at Braila Castle. Instead Ferhad Pasha decided to move heavy artillery and ammunition from Varna dock to Russe by transporting camels. Despite all these shortcomings, Ferhad Pasha arrived at Ruse in July 1595 and he completed necessary preparations for the bridge construction. Despite all these preparations, Ferhad Pasha could not resist the attrition activities initiated by his rivals in Istanbul. Especially Sinan Pasha was at the center of the opposition front against Ferhad Pasha formed in Istanbul. Along with Sinan Pasha, Ibrahim Pasha was one of the leading figures of this opposition front. Ibrahim Pasha had a serious influence in Istanbul as he was the second vizier with the duty of the governorship of the Grand vizierate. Awaiting the Grand Viziership, Ibrahim Pasha not only slowed down the logistics of the army to eliminate him but also discredited him in front of sultan by spreading that soldiers hated from Ferhad Pasha. As a result of the successful conspiracies of Sinan Pasha and İbrahim Pasha, Ferhad Pasha’s reputation was down in Ottoman Palace. Both of the Ottoman Pashas created a “leadership crises” on the edge of last critical round of the Wallachian Campaign preparations, reducing his power in front of the Ottoman Palace. Thus, Ferhad Pasha was dismissed by Ottoman sultan. İnstead of him Sinan Pasha was eleceted as a sirdar of Wallachian Expedition. For a while, he supervised the bridge works which will be facilitated Ottoman army’s crossing to Wallachia and later he was dismissed from his duty due to the pressure of his rivals in Istanbul.

Anahtar Kelimeler

wallachia, Transylvania, Sinan Pasha, Ferhad Pasha

Kaynakça

• Maliyeden Müdevver Defterler (Mad.d) Numara 383
• Mühimme Defteri (A.{DVN. MHM. d) Numara 934.1
• Mühimme Defteri Numara 71
• Mühimme Defteri Numara 72
• Kamil Kepeci Defterleri (KK.d) Numara 71
• AGOSTON, Gábor, “Çevre ve Sınır Tarihi Çalışmalarının Buluştuğu Yer: Macaristan’daki Osmanlı-Habsburg Sınırı Boyunca Nehirler, Ormanlar, Bataklıklar ve Kaleler”, Osmanlı’da Strateji ve Askeri Güç, Timaş Yayınları, İstanbul 2019, ss. 97-130.
• ALKAN, Mustafa, “Osmanlı Devleti’nde Akıncı Ocağı’nın Sonu”, Gazi Akademik Bakış, S.13/7, 2013, ss. 107-116.
• AYDÜZ, Saim, “Osmanlı Silahları, Silah Üretim Merkezleri ve Literatürü Tarihi”, Tarih Okulu, S. X, 2011, ss. 1-37.
• BOZKURT, Doğukan, Serdar Ferhad Paşa’nın Hayatı; Askeri ve Siyasi Faaliyetleri (1566-1595), Bahçeşehir Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2022.
• COLOMBEANU, Sergiu, “Acțiunile Navale Ale Lui Mihai Viteazul Pentru Stăpînirea Dunării”, Rdl (375 de Ani de la Unirea Țărilor Române supt Mihai Viteazul), Tom. 28, Nr: 4, Editura Academiei R.S.R, 1975, ss. 483-494.
• CRÂCİUN, Ioachim, Cronicarul Szamosközy și Însemnările lui Privitoare la Români 1566-1608, Cluj 1928.
• CRİSTİNA, Irina, “The Ottoman Expedition from 1595 and its Effects on Wallachia’s Inhabitants”, Annales d’Universite Valahia Targovişte, Section d’Archeologie et d’Historie, Tome IV-V, 2002-2203, ss. 147-150.
• DANİŞMEND İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. III (M. 1574-1703-H. 987-1115), Doğu Kütüphanesi, İstanbul 2011.
• DEMENY, Ludovic ve Cernovodeanu Paul, Relațiile Politice Ale Anglie cu Moldova, Țara Romănească și Transilvania în secolele XVI-XVIII, Bucureşti 1974.
• ____, “Secui şi Campania de Eliberare a Țării Româneşti din 1595”, Revista de Istorie, Nr. 4, Tom. 28, 1975, ss. 495-514.
• Documente Străine Despre Români, (Culegere de Documente Intocmită de: Manole Neagoe vd. Au coloborat: Ştefan Pascu, Ştefan Ştefănescu vd.), Direcția Generală a Arhivelor Statului din Rebublica Socialistă România, Bucureşti 1979.
• EMECEN, Feridun, “Uzun Savaşların Başlaması (1592-1606) ve Zitvatorok Anlaşması: Dönemin Çağdaş Osmanlı Kaynaklarının Değerlendirilmesi”, Osmanlı Klasik Çağında Savaş, Timaş Yay, İstanbul 2011, ss. 279-295.
• Gelibolulu Mustafa Ali ve Künhü’l-Ahbar’ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri, C. III, haz. Faris Çerçi, Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri 2000.
• GİURESCU, Constantin, Istoria Românilor, Vol. II/Partea II (De la Mircea Cel Bătrân şi Alexandru Cel Bun Până la Mihai Viteazul), Fundația Pentru Literatură şi Artă Regele Carol II, Bucureşti 1943.
• Hasan Bey-zâde Ahmet Paşa, Hasan Bey-zâde Târîhi, Metin ve İndeks (1003-1045/1595-1635), C. III, haz. Şevki Nezihi Aykut, TTK, Ankara 2004.
• HEPER, Yusuf, Osmanlı Devleti ve Eflâk-Boğdan İlişkileri (1574-1634), Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Uşak 2020.
• ___(2021), “Uzun Savaşlar Döneminden Bir Kesit: Erdel’in Temeşvar’ı Geri Alma Teşebbüsleri (1596-97), Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 30, ss. 429-450.
• IORGA, Nicolae, Istorıa Lui Mihai Viteazul, Editura Militară, Bucureşti 1968.
• Istoria Medie a României, Partea Întîi (sec. al X-lea sfîrșitul sec. al XVI-lea), (Autorii: Ştefan Pascu, Ion Ioanaşcu vd.), Editura şi Didactică şi Pedagogică, Bucureşti 1966.
• Istoria Militară A Poporului Romăn, Epoca de Glorie A Oastei Celei Mari. A Doua Jumătate A Secolului Al XIV-lea-Prima Jumătate A Secolului Al XVI-lea, (Autorii volumului: Gheorghe Cantacuzino, Paul Cernovodeanu, Mihai Maxim v.d.), C. III, Editura Militară, București 1987.
• Istoria Românilor, Vol. IV (De la Universalitatea Creştină Către Europe, “Patriilor”), (Coordonator: Camil Mureşanu, Mihai Maxim, vd.), Editura Enciclopedică, Bucureşti 2001.
• İbrahim Peçevi, Tarih-i Peçevi, C. II, Matbaa-i Amire, İstanbul 1866.
• Joseph Von Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi IV, C.7, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1990.
• Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi, Ravzatü’l Ebrâr, Bulak Matbaası, Kahire 1832.
• Kâtib Çelebi, Fezleke (1000-1065/1591-1655), C. I, haz. Zeynep Aycibin, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2006.
• KOCA, Yasemin Nemlioğlu, “Karamürsel Gemisi: Özellikleri ve Kullanımına Yönelik Bazı Tespitler”, Ululslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, Ed. Haluk Selvi, M. Bilal Çelik vd., Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları No: 35, Kocaeli 2016, ss. 283-299.
• Letopisețul Cantacuzinesc, Istoria Țării Romînești (1290-1690), (Ediție Critică Întocmită de C. Grecescu și D. Simonescu), Editura Academiei Republicii Populare Romăne, Bucureşti 1960.
• Literatura Românâ Veche (1402-1647) Întroducere, ediție îngrijitâ şi note de G. Mihăilă şi Dan Zamfirescu, Vol II, b.y.
• Maria Ivanics-Ress, “Osmanlı-Habsburg Savaşlarında Kırım Tatarlarının Rolü (1593-1606)”, Osmanlı, C. I, Ankara 1999, ss. 456-464.
• MAXİM, Mihai, “Michael Brave’s Appointment and Investiture-September 2nd/2th, 1593 inTwo Unpublished Official Turkish Documents”, L´Empıre Ottoman Au Nord Du Danube, İstanbul 1999, ss. 157-171.
• ___, “Voyvodalık Ou Beğlerbeğilik? La Politique Ottomane Envers Les Ptincipatutes Roumanies (Novembre 1594 Fevrier 1596)”, Romano-Ottomanica, İstanbul 2001s. 163-172.
• Mehmed b. Mehmed er-Rûmî, Nühbetü’t-Tevârih ve’l Ahbâr, haz. Abdurrahman Sağırlı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2000.
• Mihai Viteazul în Conștiința Europeană, (Lucrarea întocmită de Ion Ardeleanu, Vasile Arimia vd.), Documente Externe, Vol. I, Editura Academiei R.P.S, Bucureşti 1982.
• Murphey Rhoads, Osmanlı’da Ordu ve Savaş, çev. Tanju Akad), Homer Kitabevi, İstanbul 2007.
• Mustafa Naîmâ Efendi, Târih-i Na’îmâ, C. I, haz. Mehmed İpşirli, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
• ÖZTÜRK, Muhammed Hüseyin, Sadrazam Ferhad Paşa’nın Hayatı (ö.1595), Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2021.
• PANAİTESCU, Petre, Documente Privitoare la Istoria Lui Mihai Viteazul, Fundația Regală Universitară Carol I, București 1936. RADU, Popescu, Istoriile Domnilor Țării Romanești, (Introducere și Ediție Critică Întocmite de Const. Grecescu), Editura Academiei R.P.R, București 1963.
• REZACHEVİCİ, Constantin, Cronologia Critică A Domnilor Din Țara Romăneacă şi Moldova (1334-1881), Vol. I (Secolele XIV-XVI), Editura Enciclopedicǎ, Bucureşti 2001.
• Richard Knolles, The Generall Historie of the Turkes, from the first begining of that Nation to the Rising of the Ottoman Familie: Untill all the Notable Expeditions of the Christian Princes Against Them, London 1603.
• Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, C. I-II, haz. Mehmet İpşirli, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• SİMONESCU, Dan, “Cronica Lui Baltasar Walther Despre Mihai Viteazul în Raport cu Cronicile Interne Contemporane”, în SMIM, Vol III, Bucureşti 1959, ss. 7-99.
• ŞAKUL, Kahraman, Kamaniçe Kuşatması 1672, Timaş Yayınları, İstanbul 2021.
• TAPPE, E.D., Documents Concerning Romanian History (1427-1601), Collected From British Archives, London 1964, Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi Târîhi, C. I, haz. Ziya Yılmazer, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
• YİĞİT TÜRKER, Pınar, “Orta Çağ Macar Krallığı’nda Sekellerin Askerî Faaliyeti ve Osmanlı-Macar Mücadelesindeki Konumu”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 56 (2022), ss. 157-177.
• WALTHER, Hinz, İslâm’da Ölçü Sistemleri, çev. Acar Sevim, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1990.