OSMANLI DEVLETİ’NİN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NA GİRİŞİNDEKİ KRİTİK DÖNEMEÇ: İNGİLİZ BASININA GÖRE GOEBEN VE BRESLAU’NUN OSMANLI DONANMASINA KATILMASI VE RUS LİMANLARINI BOMBALAMASI (10 AĞUSTOS 1914- 29 EKİM 1914)

Yıl 2024, , 463 - 496, 24.11.2024

İlyas Ak

https://doi.org/10.53718/gttad.1541063

Öz

Alman donanmasının Akdeniz birliğindeki iki savaş gemisi Goeben ve Breslau, 6 Ağustos 1914 günü Amiral Souchon komutasında tarafsız İtalya’nın Messina limanını terk ederek boğazdan çıktı. Bu iki kruvazör, Fransız ve İngiliz gemilerinin takibi altındaydı. Almanya; Fransa ve Rusya’dan sonra İngiltere ile de savaşa girince, Goeben ve Breslau için Akdeniz adeta bir kapan haline gelmişti. Bu iki gemi hız ve atış gücü açısından üstün olsalar da düşman kuvvetlerinin sayıca fazlalığı nedeniyle Akdeniz’de, zor duruma düşmüştü.
İngiliz Amiralliği gemilerin sadece iki seçeneği olduğunu düşünüyordu. İngilizlere göre gemiler ya Cebelitarık’a yönelerek Atlantik’e açılacaklardı ya da Adriyatik’teki müttefik Avusturya-Macaristan limanlarına gidecekti. Tüm önlemler buna göre alınmıştı. Ancak Goeben ve Breslau beklenmedik bir rota izleyerek İngilizlerin düşünmediği üçüncü seçenek olan, 2200 km ötedeki Çanakkale’ye dümen kırdı.
Goeben ve Breslau, dört gün süren kovalamacada hız avantajlarını da kullanarak mesafeyi açtı ve iki dretnot, 10 Ağustos’ta Çanakkale Boğazı önüne geldi. Başkomutan Vekili Enver Paşa’nın emriyle kruvazörler, boğazdan geçip Nara önlerinde demirledi. Dört saat sonra İngiliz savaş gemileri boğaz önündeydi ve onların geçiş talepleri reddedildi.
Bu iki kruvazörün Osmanlı limanlarına sığınmasından 29 Ekim’de Rus limanlarını bombalamasına kadar geçen süreç, Osmanlı Devleti’ni Birinci Dünya Savaşı’na sokan olaylar dizisinin başlamasında kilit bir rol oynadı. Bu süreç çalışmanın ana temasını oluşturdu. Bu makale İngiliz basınında Goeben ve Breslau adlı Alman savaş gemilerinin, Osmanlı Devleti’nin Dünya Savaşı’na giriş sürecindeki rolünü, kapsamlı bir şekilde değerlendirmektedir. Çalışma, dönemin gazetelerinde yayımlanan haberler, yorumlar ve analizler üzerinden ilerleyerek, İngiliz basınının olayları nasıl yorumladığını ortaya koymayı amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Goeben ve Breslau, Birinci Dünya Savaşı, Almanya, İngiltere, Osmanlı Devleti.

THE JOURNEY OF THE OTTOMAN STATE'S ENTRY INTO THE FIRST WORLD WAR IN THE BRITISH PRESS: THE PURCHASE OF GOEBEN AND BRESLAU AND THE BOMBING OF RUSSIAN PORTS

Öz

The two battleships Goeben and Breslau of the German navy's Mediterranean contingent left the neutral Italian port of Messina on 6 August 1914 under the command of Admiral Souchon. These two cruisers were under pursuit by French and British ships. When Germany entered the war with England after France and Russia, the Mediterranean became a trap for Goeben and Breslau. Although these two ships were superior in terms of speed and firepower, they were in a difficult situation in the Mediterranean due to the large number of enemy forces.
The British Admiralty believed that the ships had only two options. According to the British, the ships could either sail to Gibraltar and sail to the Atlantic, or they could sail to the allied Austro-Hungarian ports in the Adriatic. All precautions were taken accordingly. However, Goeben and Breslau took an unexpected course and steered to Çanakkale, 2200 kilometres away, which was the third option that the British had not considered.
Goeben and Breslau used their speed advantage in the four-day chase to close the gap and the two dreadnoughts arrived in front of the Dardanelles on 10 August. On the order of Deputy Commander-in-Chief Enver Pasha, the cruisers passed through the strait and anchored in front of Nara. Four hours later, British warships were in front of the strait and their requests for passage were refused.
The process from the shelter of these two cruisers in Ottoman ports to the bombardment of Russian ports on 29 October played a key role in the beginning of the series of events that brought the Ottoman Empire into the First World War. This process constituted the main theme of this study. This article comprehensively analyses the role of the German warships Goeben and Breslau in the entry of the Ottoman Empire into World War I in the British press. The study aims to reveal how the British press interpreted the events through the news, comments and analyses published in the newspapers of the period.

Anahtar Kelimeler

Goeben and Breslau, First World War, Germany, Great Britain, Ottoman Empire.

Kaynakça

• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Ahmet İzzet Paşa, İstiklâl Harbi’nin Gerçekleri Feryadım, C. I, Timaş Yayınları, İstanbul 2017.
• AK, İlyas, Osmanlı Devleti’nde Kapitülasyonların Kaldırılması Meselesi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Tokat 2023.
• AKBAY, Cemal, Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasi ve Askerî Hazırlıkları İle Harbe Girişi, Genelkurmay Personel Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2014.
• AKSAKAL, Mustafa, Harb-i Umumi Eşiğinde Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• ALKAN, Necmettin, “Alman Kaynaklarına Göre Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na Girmesi”, 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak, İstanbul 20-21 Kasım 2014, ss. 157-178.
• ARI, Kemal, Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1997.
• BABACAN, Hasan, Mehmed Talât Paşa 1874-1921 (Siyasi Hayatı ve İcraatı), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2005.
• BAYRAMOL, Eray, “Rus Diplomatik Belgelerinde Birinci Dünya Savaşı’nda Türk-Rus İttifakına Dair Görüşmeler”, Türk Dünyası Araştırmaları, C. 129, S. 254, 2021, ss. 43-72.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi Cilt: III, 1914-1918 Genel Savaşı, Kısım: 1, Savaşın Başından 1914-1915 Kışına Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• BEŞİKÇİ, Mehmet, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği, İletişim Yayınları, İstanbul 2023.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Deniz Harekâtı (C. VIII), T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, Ankara 1976.
• Birinci Dünya Savaşı Ansiklopedisi, C. I. Yener Yayınları, İstanbul 1976.
• ÇOLAK, Mustafa, Komitenin Kahramanı Enver Paşa, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2019.
• ELMACI, Mehmet Emin, İttihat-Terakki ve Kapitülasyonlar, Homer Kitabevi, İstanbul 2005.
• ERDİNÇ, Erol Şadi, Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti Yargılamaları birinci bünya savaşı’nda ittihad ve terakki hükûmetlerinin sorumluluğuna dair Meclis-i Mebûsan Soruşturması, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• FROMKİN, David, Barışa Son Veren Barış Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı?, çev. Mehmet Harmancı, Epsilon Yayınevi, İstanbul 2023.
• HOPKİRK, Peter, İstanbul’un Doğusunda Bitmeyen Oyun, çev. Mehmet Harmancı, Sabah Kitapları, İstanbul 1995.
• HOWARD, Michael, Yüzüncü Yıldönümünde Birinci Dünya Savaşı, Türkçesi: Sinem Gül, Dost Kitapevi, Ankara 2014.
• KARABEKİR, Kazım, Birinci Cihan Harbine Nasıl Girdik?, C. 2, Emre Yayınları, İstanbul 1994.
• KAŞIYUĞUN, Ali, Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Girişi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2015.
• KIŞ, Salih, “Birinci Dünya Savaşı’nın Seyrini Değiştiren Goeben ve Breslau Gerçeği”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S. 22, 2017, ss. 63-86.
• KOZLOV, D. Yu., Karadeniz’de Garip Bir Savaş (Ağustos-Ekim 1914), çev. Altan Aykut, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2021.
• KRAUS Th. ve DÖNİTZ, Karl, Şanlı Yavuz ve Midilli, çev. Mehmet Çağrı ve Güray Yalavaç, Demir Yayınları, İstanbul 1914.
• MACMİLLAN, Margaret, Barışa Son Veren Savaş, Alfa Yayınları, çev. Belkıs Çorakçı Dişbudak, İstanbul 2014.
• MCMEEKİN, Sean, I. Dünya Savaşı’nda Rusya’nın Rolü, çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013.
• MCMEEKİN, Sean, Osmanlı’da Son Fasıl Savaş, Devrim ve Ortadoğu’nun Şekillenişi 1908-1923, çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2019.
• MÜTERCİMLER, Erol, Destanlaşan Gemiler: Hamidiye, Yavuz, Nusret, Alemdar, Kastaş Yayınları, İstanbul 1987.
• NOPPEN, Ryan K., Osmanlı Deniz Harekâtı 1911-18, çev. Emir Yener, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
• ÖNER, Özer, Yavuz ve Midilli Osmanlı’nın Son Savaşı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2012.
• POLAT, Ü. Gülsüm, Osmanlı Devleti ve İngiltere Ekseninde I. Dünya Savaşı Yıllarında Mısır, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015.
• REYNOLDS, Michael A., İmparatorlukların Çöküşü Osmanlı-Rus Çatışması 1908-1918, çev. Yücel Aşıkoğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2021.
• ROGAN, Eugene, Osmanlı’nın Çöküşü Ortadoğu’da Büyük Savaş 1914-1920, çev. Özkan Akpınar, İletişim Yayınları, İstanbul 2018.
• Rus Dışişleri Arşivi’nin Gizli Belgelerinde Osmanlı’nın Cihan Harbi’ne Girişi, çev. ve haz. Azad Ağaoğlu, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2018.
• RYAN, Sir Andrew, Sonuncu Dragoman, çev. Dilek Berilgen Cenkçiler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
• SÂBİS, Ali İhsan, Harp Hatıralarım Birinci Cihan Harbi, C. I, Nehir Yayınları, İstanbul 1990.
• Said Halim Paşa, Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Savaşı, çev. Fatih Yücel, Kronik Kitap, İstanbul 2019.
• SANDERS, Liman von, Türkiye’de Beş Yıl, çev. Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2020.
• TUNA, Ozan, “Amiral Souchon’un Donanma Komutanı Olması ve Rus Limanlarının Bombalanması (29 Ekim 1914)”, Uluslararası Birinci Dünya Savaşı’nın 100. Yılı Sempozyumu Bildiriler Kitabı C. I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2017, ss. 199-224.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik, C. 10, Gnkur. Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1985.
• VAT, Dan Van der, Dünyayı Değiştiren Gemi, çev. Ali Cevat Akkoyunlu, Alfa Yayınları, İstanbul 2013. WALLACH, Jehuda L., Bir Askeri Yardımın Anatomisi, Gnkur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Bşk. Yayınları, Ankara 1985.
• WESTWELL, Ian, Resimli Harp Tarihi I. Dünya Savaşı, çev. Oktay Etiman, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
• YALMAN, Ahmet Emin, Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye, çev. Birgen Keşoğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2019.
• İnternet Kaynakları
• https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/34580
• https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b6932798f?rk=21459;2
• TRT Haber, Mavi Tutku Belgeseli.