15-16. YÜZYIL GÖÇ ÇALIŞMALARINDA YÖNTEM VE TERKEDİLMİŞ KÖYLER MESELESİ: MENEMEN KAZASI ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 137 - 142, 22.01.2020

Alpaslan Demir

Öz

Osmanlı Devleti’nin, idari, sosyal ve ekonomik yapısı ile ilgili verileri kapsaması bakımından tahrir defterleri mevcut arşiv kaynakları içerisinde ayrı bir öneme sahiptir. Tahrir Defterleri ışığında Osmanlı Devleti’nin pek çok şehri sosyo-ekonomik yapı bakımından incelenmiştir. Ancak Türkiye sınırları içinde kalan bölgeler için yapılmış olan tahrir çalışmalarında, demografik, ekonomik ve yerleşme açısından çok önemli olan göç konusu ya hiç incelenmemiş ya da istatistiklere yer verilmeden sadece bir iki paragraf bahsedilerek geçiştirilmiştir. Tahrir defterleri verileri çerçevesinde bir bölgenin 15. veya 16. yüzyıldaki demografik yapısını aydınlatmada göç verileri önemlidir. Yüzyıl içerisinde meydana gelen nüfus artışı ya da eksilişinin nedenlerini ortaya çıkarabilmek için iç ve dış göç verilerinin dikkatli irdelenmesi gerekmektedir. Ayrıca, Osmanlı döneminde yaşanmış önemli bir problem olan “terk edilmiş köyler meselesi” de incelenmesi gereken bir diğer konudur. Bu bildiride Menemen Kazası örneğinden hareketle klasik dönem göç çalışmalarında yöntem meselesi irdelenerek, terk edilmiş köyler bağlamında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tahrir Defterleri, Göç, İskan, Kaybolan Yerleşmeler, Menemen Kazası

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

113K101

Teşekkür

Prof. Dr. Osman GÜMÜŞÇÜ yürütücülüğünde yapılmakta olan 113K101 nolu TÜBİTAK/SOBAG projesinin bir bölümüdür. Katkılarından dolayı TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Tahrir Defterleri No (TKGM.KKA.TD.): 115. AKDAĞ, Mustafa, Celali İsyanları (1550-1603), AÜDTCF Yay., Ankara 1963. BAKKAL, Cevat, Menemen Kazası XV-XVIII. Yüzyıllar, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir 1994. DEMİR, Alpaslan, “15-16. Yüzyıl Göçlerinin Osmanlı İskân Yapısına Etkisi”, Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD), C. 34, S. 58, s. 563-581. DEMİR, Alpaslan, “16. Yüzyılın İlk yarısında Diyarbakır Şehir Demografisine Göçlerin Etkisi”, Bilig, S. 50, Yaz, 2009, s. 15-28. DEMİR, Alpaslan, “Şahıs Adlarından Hareketle Nüfus Hareketleri ve İskân Tarihi Çalışmalarına Bir Katkı Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Örneği”, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu 5-7 Mayıs 2016 Yozgat 2016, s.451-458. DEMİR, Alpaslan, “Şahıs Adlarından Hareketle Nüfus Hareketleri ve İskan Tarihi Çalışmalarına Bir Katkı: Sivas Kazası Örneği”, International Journal of Central Asian Studies,Vol. 20, Kore 2016 (http://www.iacd.or.kr/sub13.htm). DEMİR, Alpaslan, “XV XVI Yüzyıllarda İnebazarı Şahıs Adları Üzerine Bir Değerlendirme”, Rodosto’dan Süleymanpaşa’ya Tekirdağ, Kitabevi Yay., İstanbul 2016, s.429-436. DEMİR, Alpaslan, “XV. Yüzyılın İkinci Yarısında Tokat Şehrinde Göçmenler”, Tokat Sempozyumu, 01-03 Kasım 2012, C. 1, Tokat 2012, s. 83-97. DEMİR, Alpaslan, “XVI. Yüzyıl Anadolusunda Dış Göçler: Şarkiyan”, Karadeniz Araştırmaları, S. 28, 2011, s. 51-66. DEMİR, Alpaslan, “XVI. Yüzyılda Koğans Nahiyesi: Nüfus ve Yerleşme”, History Studies International Journal of History, 3/2, 2011, s. 125-145. DEMİR, Alpaslan, XVI. Yüzyılda Samsun-Ayıntab Hattı Boyunca Yerleşme, Nüfus ve Ekonomik Yapı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2007. DÖNDER, Yasin-Alpaslan Demir, “Şahıs Adlarından Hareketle Göç ve İskân Tarihi Çalışmalarına Bir Katkı Cincife Nahiyesi Örneği”, Türk Göçü 2016 Seçilmiş Bildiriler I, Yazgan, P. - Tilbe, F. (der.) London: Transnational Press London, 2016, s. 223-229. FAROQHİ, Suraiya, “Anadolu İskanı ve Terk edilmiş Köyler Sorunu”, Türkiye’de Toplumbilim Araştırmalarında Yaklaşımlar ve Yöntemler,1976, s. 289-302. GÜNAY, Vehbi, “Batı Anadolu’da Ayanlık Mücadeleleri ve Bergama Voyvodası Sağancılı Veli”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXI/2, 2006, s. 93-118. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/tarihsel-depremler/ ÖZEL, Oktay, “Osmanlı Anadolu’sunda Terkedilmiş/Kayıp Köyler Sorunu (17-19. Yüzyıllar)”, Ötekilerin Peşinde Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan, Timaş Yay., İstanbul 2015, s. 557-591. SATILMIŞ, Selahattin, Aydın Vilayetinde Doğal Afetler (1850-1900), Celal Bayar Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Manisa 2012. ULUÇAY, Mustafa Çağatay, XVII. Asırda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, Manisa Halkevi Yayınları, İstanbul 1944.