KIRIM’DA ALMAN İŞGALİ VE TÜRKİYE’NİN TUTUMU ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (1918)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 4, 447 - 470, 20.07.2020

Aybüke Güzay

Öz

1475 yılından itibaren Osmanlı Devleti’nin himayesinde olan Kırım, 1783 yılında Rus Çarlığı tarafından işgal edilmiştir. Bu tarihten itibaren baskı altında tutulan Kırım Tatarları, 1917 yılında Çarlık Rusyasının yıkılması sürecinde kendi bağımsızlıklarını kazanabilecekleri düşüncesi ile umutlanmışlardır. Brest-Litowsk anlaşmasının imzalanması ile savaştan çekilen Rusya haricinde bölgede beklenmeyen bir güç de ortaya çıkmıştır. Anlaşmanın koşullarına uymamasına rağmen Ukrayna seferi esnasında Alman ordusunun Kırım’a girmesi, bölge üzerinde menfaatleri bulunan her devlet tarafından farklı tepkilerle karşılanmıştır. Yine aynı anlaşma ile Ukrayna Devleti kurulmuş ve bu devlet Almanya tarafından derhal tanınmıştır. Bunun sebebi Rusya’ya karşı Ukrayna’yı desteklemektir. Bu durumun, bölge üzerinde hâkimiyet inşa etmeye çalışan Rusya tarafından hiç olumlu karşılanmayacağı kesindir. Kırım Tatarlarının bu dönemdeki amaçları ise Türkiye ve Almanya’dan da destek almaya çalışarak kendi bağımsızlıklarını elde etmektir. Türkiye de bu dönemde elbette ki Almanya, Rusya ve Ukrayna’yı dikkate almak durumundadır. Çalışmamızda Kırım tatarlarının bu mücadeleleri esnasında Türkiye’nin tutumu değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kırım, Kırım Tatarları, I. Dünya Savaşı, Türkiye, Ukrayna, Rusya

Kaynakça

• ALTUĞ, Fevzi, Kırımlı Bir Öğretmenin Anıları ve Şiirleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2005.
• BAUMGART, Winfried, Deutsche Ostpolitik 1918 Von Brest-Litowsk bis zum Ende des Ersten Weltkrieges, R. Oldenbourg Verlag, Wien und München:1966.
• BAUMGART, Winfried, “Ludendorff und das Auswärtige Amt zur Besetzung der Krim 1918”, Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, Bd. 14, Heft 4, Dezember 1966, s. 529-538.
• GÜZAY, Aybüke, “Birinci Dünya Savaşında –Kırım¬- Sorunu ve Almanların Kırım’ı İşgali 1918”, Türk Alman İlişkilerine Farklı Disiplinlerden Bakış, Editörler: Mehmet Altunkaya, Kemal Demir, Diren Çakılcı, Palet Yayınları, Konya: 2019, s. 195-210.
• KARADAĞ, Raif, Petrol Fırtınası, Ötüken Yayınları, İstanbul 1975.
• KIRIMAL, Edige, Der Nationale Kampf der Krimtürken 1900-1950, Philo Press, Emstedden 1962.
• KIRIMAL, Edige, “Kırım Türklerinin Millî Mücadelesi XIV”, çeviren: Eşref Bengi Özbilen, Emel, sayı 141-145, Mart-Aralık 1984, s. 160-170.
• KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya: XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
• ÖZCAN, Ömer, “Enver Paşa ve Cafer Seydahmet Kırımer İlişkileri”, Emel’imiz Kırım, Yıl 13, Sayı 49, Ekim-Kasım-Aralık 2004, s. 14-28.
• ŞAFAKÇI, İnci Yelda, "Kırım Tatar aydınlarından Hasan Sabri Ayvazov (1878-1938): Hayatı, fikirleri ve eserleri", Marmara Üniversitesi / Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü / Türk Tarihi Anabilim Dalı, 2015.
• ÜLKÜSAL, Müstecip, “Kırım’da General Süleyman Sülkeviç Hükümeti”, Emel, yıl 19, sayı 112, Mayıs-Haziran 1979, s.1-10.
• YÜKSEL, Zühal, “Kırım Tatar Millî Hareketi ve Hasan Sabri Ayvazov”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 13, 2003, s. 421-434.
• İkdam, 5 Ağustos 1918.
• Tanin Gazetesi, 3 Mayıs 1918.
• Tanin Gazetesi, 4 Mayıs 1918.
• https://www.bild.bundesarchiv.de/dba/de/search/?yearfrom=&yearto=&query=ukraine Erişim Tarihi: 18.03.2020