PEÇENEK-RUS SİYASİ İLİŞKİLERİ (MS 915-978)

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 6, 213 - 228, 20.07.2021

Ayhan Afşin Ünal

https://doi.org/10.53718/gttad.826252

Öz

Tarihte önemli tesirler bırakan Türk kavimleri çeşitli nedenlerden dolayı anavatanları kadim Türkistan coğrafyasını terk ederek batıya doğru göç etmek zorunda kalmışlardır. Bu göç hareketleri esnasında gittikleri coğrafyalarda kendi hâkimiyetini kurmak için bazen kendi akrabalarıyla bazen de başka kavimlerle mücadele etmişlerdir. Bu Türk kavimlerinden biri olan Peçenekler anavatanlarından hareket ederek batıya doğru yayılmışlardır. 860-880 yılları arasında da Karadeniz’in kuzey bölgelerine gelerek buraya yerleşmiş ve hâkimiyetlerini kurmuşlardır. Bu bölge de daha önce güçlü bir devlet kurmayı başarmış olan Hazarlar bulunmuşlardır. Ancak Hazarların zayıflamaya başlamasıyla Peçenekler rahat hareket etme fırsatı bulmuşlardır. Hazarların gücünü kaybetmesi ve diğer yandan Kiev Rüyasının güçlü hale gelmesi bölgede hâkimiyet mücadelelerinin çıkmasına zemin hazırlamıştır. Böylece Peçenekler ilk defa hâkimiyet için 915 yılında Kiev Rus sınırlarına geldikleri bilinmektedir. Peçenekler bu coğrafya da Rus knezlikleriyle 915 yılından başlayıp 1036’ ya kadar mücadele etmişlerdir. Bu mücadelelerin içinde bazen düşmanlık bazen de ittifakların yapıldığını görmekteyiz. Özellikle ittifaklarda akraba evliliği de yer almaktadır. Peçenek hatunlarının Kiev Knezleriyle evlenmesi sonucu Peçeneklerin daha fazla Rus sınırlarına gelmeleri ve hatta knezler arası çıkan çatışmalarda büyük rol oynadıklarını söylebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Peçenekler, Kiev Rusyası, Kuzey Karadeniz

Teşekkür

Değerli Hocam çalışmalarınızda başarılar dilerim saygı ve selam....

Political Relationship of Pechenegs with Russia ( A. D. 915-978)

Öz

The Turkish tribes, which left important influences in the history, had to leave their homeland of the ancient Turkestan geography and migrate to the west due to various reasons. During these migration movements, they struggled sometimes with their relatives and sometimes with other tribes in order to establish their own domination in the geographies they went to. Pechenegs, one of these Turkish tribes, spread to the west, moving from their homeland. Between the years 860-880, they came to the northern regions of the Black Sea, settled here and established their sovereignty. The Khazars, who had previously managed to establish a strong state, were in this region. However, as the Khazars began to weaken, the Pechenegs had the opportunity to move freely. The Khazars’ losing the power and Kievan Russia’s gaining strength paved the way for domination struggles in the region. Thus, it is known that the Pechenegs came to the borders of Kievan Russia for the first time in 915. The Pechenegs fought with Kievan Rus in this geography, starting from 915 until 1036. The Pechenegs achieved great success with their raids against Kievan Rusia and returned to their lands of residence by gaining a lot of booty. The Kievan Rus were defeated many times against the Pechenegs, so they wanted to get along with them and keep them on their side. In these struggles, we see that sometimes there is hostility and sometimes alliances. Particularly in alliances, consanguineous marriage also takes place. It can be said that as a result of the marriages of Pecheneg girls with Kievan Rus, the Pechenegs came to Russian borders more and even played a major role in the conflicts between the Kievan Rus.

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Pecheneks, Kievan Russia, North Black Sea

Kaynakça

• Acar, Kezban (2004), Başlangıçtan 1917 Bolşevik Devrimi’ ne Kadar Rusya Tarihi, Nobel Yayınevi, Ankara.
• Artamonov, M. İ., (2004), Hazar Tarihi: Türkler, Yahudiler, Ruslar, (Çev. Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul.
• Constantine, Porphrogenitus (1989), De administrando Imperio, (İmparatorluğun Yönetimi Hakkında),(Editör: G.G. Litavrina, A.P. Novoseltseva), Moskova Nauka.
• Golubovsky, Peter (2011), Peçenegi, Torki i Polovtsi Do Naşestviya Tatar (Moğol İstilasına kadar Peçenekler, Uzlar ve Kuman-Kıpçaklar), Moskova, Veçe.
• Gömeç, Y. Saadettin, (2013), “ Türk Tarihinde Peçenekler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, Sayı 53, Ocak, (251-266).
• İbn Fadlan Seyahatnamesi, (2017), (Çev. Ramazan Şeşen), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2017.
• Kafesoğlu, İbrahim (2013), Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Kumekov, E. Bolat (2013), Arap Kaynaklarına Göre IX-XI. Asırlarda Kimek Devleti, (Çev. Mehmet Kıldıroğlu ve Çingiz Samudinuulu), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Kurat, Akdes Nimet (1937), Peçenek Tarihi, Devlet Basımevi, İstanbul.
• Kurat, Akdes Nimet, Peçenekler, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2016.
• Kurat, Akdes Nimet (1992), IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Murat Yayınevi, Ankara.
• Macartney C. A. (2020), “Peçenekler”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Çev. Emine Dikmen, C. II, Sayı 4, ss. 489-498.
• Markov, Vladimir (2016), Türkskiy Sled v İstorii Ukrainı X-XVII v.v(10-17.
• Asırlarda Ukrayna Tarihinde Türk İzleri), Petersburg.
• Orkun, Hüseyin Namık (1933), Peçenekler, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Ostrogorsky, George (2017), Bizans Devleti Tarihi, (çev. Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul.
• Povesti Vremennıh Let (Geçmiş Yılların Hikayesi) (1950), (Haz. D. S. Lihaçeva – B.A. Romanova), Moskova-Leningrad.
• Rasonyı, Laszlo (1983), Türk Devletinin Batıdaki Varisleri ve İlk Müslüman Türkler, Çev. Ş.K Seferoğlu- Adnan Müderris, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Solovyev, Sergey 1838-1844, İstoriya Rossii c Drevnih Vremen, (Eski Zamanlardan Beri Rusya Tarihi) Kniqa I-V, Moskova.
• Sümer, Faruk (1972), Oğuzlar (Türkmenler), Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Sümer, Faruk (2007), “Peçenekler”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 34, İstanbul. (213-214).
• Taşağıl, Ahmet (2014), Kök Tengri ’nin Çocukları, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul. Taşağıl, Ahmet (2016), Eski Türk Boyları Çin Kaynaklarına Göre (MÖ III. - MS X. Asır), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• Tugay, Fuat (1948), Rusya Tarihi, Fazilet Matbaası, İstanbul.
• Uydu Yücel, Mualla (2007), İlk Rus Yıllıklarına Göre Türkler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Uydu Yücel, Mualla (2013), Doğu Avrupa Türk Tarihi, (Editör: Osman Karatay- Serkan Acar), Kitapevi Yayınları, İstanbul.
• Uydu Yücel, Mualla (2011), Peçenek Türkleri, Titiz Yayınları, İstanbul.
• Uydu Yücel, Mualla (2020), Türkistan’dan Tuna’ ya Peçenekler, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.
• Vasary, Istvan (2016), Eski İç Asya’ nın Tarihi, ( çev. İsmail Doğan), Ötüken Yayınları, İstanbul.