ÜMİD (ÜMİDE) DERGİSİ PERSPEKTİFİNDEN OSMANLI KADININA DAİR BİR İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 6, 427 - 444, 20.07.2021

Ayşen Müderrisoğlu

https://doi.org/10.53718/gttad.906179

Öz

Ümid dergisi, Mütareke yıllarında yayın hayatına başlamış olan edebi bir mecmuadır. İlk sayısı 17 Aralık 1918 tarihinde yayımlanan derginin son sayısı 25 Mayıs 1921 tarihlidir. Dergide sanattan modaya, edebiyattan tarihe uzanan geniş bir yelpazede konular ele alınırken kadınların da oldukça ilgisini çekecek bir dizi yayın yer almıştır. Kadın okuyucu kitlesinin ihmal edilmediği bu dergide kadınların giyim-kuşamı, aile ve evlilik müessesesindeki konumu, kadın haklarına dair çok çeşitli alanlarda yazılara yer verilmiştir. Bu yazıların içeriklerinin çok çeşitli ve ilgi çekici olması okuyucunun kadınlık meselesine yaklaşımında yeni bir perspektif kazanmasına yardımcı olmuştur. Özellikle kadın imajını değerlendirmede ve irdelemede basın araçlarından yararlanılmasının daha rahat ve etkili olmasından dolayı dergide de kadınların hak meselesi konusunu nüshalarında sık sık gündeme getirmiştir. “Kadınlığa Dair” isimli ana bir başlık altında yer verilen yazılarla özellikle kadın okuyucuların haklarına ve gereksinimlerine sahip çıkması adına fayda sağlanmaya çalışılmıştır. Ayrıca derginin bu kısmında aile ve evlilik konuları üzerinde de durulmuştur. Ümid, gelenek ve görenekleri eleştirmiş, bunların aile ve evlilik kurumuna verdiği zararlar dile getirmiştir. 19. yüzyıldan önce Osmanlı kadınının Avrupa ile teması oldukça sınırlı bir durumdaydı. Avrupa ile olan ilişkilerin artması üzerine kadınlar basın yoluyla batı modasını daha yakından takip etme imkânı bulmuşlardır. Batılılaşmanın etkisi ile modaya ilgi duyan kadınlar özellikle muhafazakâr kesim tarafından eleştirilere maruz kalmaya başlamıştır. Osmanlı toplumunda modernleşmeyle birlikte moda ve güzellik kadın dergilerinde daha çok ele alınan ve irdelenen konu haline gelmiştir. Ümid dergisi ise bir kadın mecmuası olmamasına rağmen konuyla ilgili kadın okuyucuları bilgilendirmeyi amaç edinmiştir. Moda ve güzellikle ilgili makaleler sayesinde kadınların giyim-kuşam konusunda bir bilinç oluşturmasının temellerinin atılmasına katkı sağlanmıştır. Ümid, batının moda ve güzellik algısını kadın okuyucuları ile paylaşma gayesinde bulunan bir mecmua olmuştur. Özellikle bu konuyla ilgili yer verdiği yazılarla kadınların ruhuna hitap etmeye ve sosyal hayatta daha bilinçli kadınlar oluşturmaya çalışmıştır. Dergi aslında geleneksel kadın modelinden uzak olan, şık ve özenli giyinen kadınların temellerini de yavaş yavaş atmaya özen göstermiştir. Toplumsal hayatta kadının sadece anne ve ev içi görevlerinin olmadığını da bu yolla belirtmiştir. Çok sayıda fotoğrafa yer verilmesi dergiyi zengin ve eğlenceli bir hale büründürmüştür. Sıradanlıktan uzak olan Ümid dergisi yaptığı güzellik yarışmalarıyla da hem okuyucuların ilgisini çekmek istemiş hem de kadınları memnun etmeyi ve bilinçlendirmeyi kendisine gaye edinmiştir. Dergi nüshalarında sürekli olarak farklı reklamlara yer verilmesi okuyucunun çeşitli konularda bilgiye ulaşmasına imkân sağlamıştır. Bununla birlikte son dönem Osmanlı toplum yapısına ışık tutan Ümid dergisi üzerine herhangi bir çalışma yapılmamış olması da dikkat çekici bir noktadır. Bu çalışma ise söz konusu eksikliği gidermeye çalışmakla birlikte Osmanlı Devleti’nin son yıllarında yayın hayatına giren bir derginin kadına dair yaklaşımını detaylarıyla incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Ümid, Ümide, Kadın, Dergi, Mütareke Dönemi

AN EXAMINATION OF OTTOMAN WOMAN THROUGH ÜMİD (ÜMİDE) MAGAZINE

Öz

Ümid was a magazine of literature that was first published during the Armistice period. The first issue of the magazine was dated as 17 December 1918 and its last issue was dated as 25 May 1921. In this journal, while a wide range of topics such as art, fashion and literature were contained, there were also some articles, which might draw the attention of the female audience. There were various articles about women’s clothing, their status in family and marriage institutions, their rights were contained in this magazine which did not neglect the female audience. As these articles were extensive and interesting, the magazine helped the audience to gain a new perspective to womanhood. Especially thanks to easiness and effectiveness of evaluating and examining the image of the women by the means of media Ümid, repeatedly brought up the issue of women rights in its various issues. In the articles under the title of “On Womanhood” rights and necessities of the female audience were supported. Also, in this part of the journal family and marriage issues were considered. Ümid magazine criticized traditions and customs and stressed their injuries to the marriage and family institutions. Prior to the 19th century contact of Ottoman women with Europe was very limited. As the increase of the relations with the Europe women were able to find means to follow western fashion. Women, who interested in fashion due to the influence of westernization, were started to criticize especially by the conservatives. In Ottoman society with the modernization, issues fashion and beauty became more frequently studied and examined in women magazines. Even though Ümid was not a women magazine, it tried to inform its female audience who interested about these issues. Thanks to the articles that were about fashion and beauty, the magazine contributed to foundation of a formation of a consciousness about clothing. Ümid became a magazine which aimed to share the perception of fashion and beauty of the west, with its audience. Especially by publishing articles on these using, it tried to address to the soul of women and raise a consciousness of women in social life. Indeed, this journal slowly took care to lay the foundation of a woman who was elegant, stylish, and far from traditional women model. This journal became rich and enjoyable as it contained many photos. Ümid magazine which was far from mediocrity both tried to get the attention of the audience by organizing beauty contest and both pledged itself to please the female audience and make them conscious. With the various advertisements that were contained in the magazine, it was aimed to inform the audience about several topics. On the other hand, it is also notable that there is no study about the Ümid magazine, which sheds a light to late Ottoman society. This study not also tries to compensate this defection but also thoroughly exam233ine the women approach of a magazine which was published in the final years of the Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Ümid, Ümide, Woman, Magazine, the Armistice Period

Kaynakça

• Akagündüz, Ümüt, “Kadın ve Kadınlığa Dair II. Meşrutiyet Dönemi Dergilerinden Yansımalar”, CIU Cyprus International University Folklor/Edebiyat, 19 (73), 2013, ss. 63-80.
• Aydın, Rıfat, “Türk Modernleşmesinde Bir Görünüm ve Değişim Temsili Olarak Kıyafet”, Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(6), 2018, ss. 48-70.
• Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul 1994.
• Müderrisoğlu, Ayşen, “II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını”, Edt. Bedrettin Dalan, Tarih Boyunca Türk Kadını, Yeditepe Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2019, ss.135-181.
• Öztürk, Emine, Feminist Teori ve Tarihsel Süreçte Türk Kadını, Gece Kitaplığı, Ankara 2017.
• Terkan, Banu, “Yazılı Basında Kadın İmajı”, Selçuk İletişim, 2(4), 2017, ss. 49-167.
• Yapar, Gönenç Aslı, “Türkiye’de Basın Özgürlüğü”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0 (15), 2012, ss. 65-78.