AN EXTRAORDINARY OTTOMAN BUREAUCRAT: KAPUDAN PASHA ABDULLAH RAMİZ (?-1813)

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 7, 97 - 110, 20.01.2022

Alper Başer , Ayhan Ürkündağ

https://doi.org/10.53718/gttad.986958

Öz

Kapudan Pasha Sayyid Abdullah Ramiz is a member of the deep-rooted ulema families of Crimea. After the heavy defeat suffered in the war with the Russians Ottoman Empire signed the Treaty of Küçük Kaynarca. Crimean territory gradually came under the Russian control. In this process a civil war broke out with the pro-Russian and pro-Ottoman parties . Family of Abdullah Ramiz who was on the losing side of the civil war, immigrated to the Ottoman lands. After the death of his father, he was taken care of his father's friends and continued his education in Istanbul. He entered the state service at a young age and worked in small civil service. Ramiz Pasha, who attracted the attention of his superiors in his civil service thanks to his intelligent and sociable nature, was promoted to the bureaucracy class, and in 1807 he was appointed as the Chief Accountant, one of the leading positions in the bureaucracy. During the dethroning of Sultan Selim III by the Rebellion of Kabakçı Mustafa Abdullah Ramiz was on the campaign of army. He was dismissed from his duty because of being a supporter of the Nizam-ı Cedit. A decision of his exile to Kavala was taken. He took refuge in Alemdar Mustafa Pasha, one of the powerful notables of the Rumeli region, with the mediation of Köse Kethüda. Abdullah Ramiz's dominance in state affairs and his logical decisions influenced Alemdar Mustafa Pasha. He became one of the most important advisors and assistants of Alemdar Mustafa Pasha. Abdullah Ramiz became a part of the “Rusçuk Yaranı” which was led by Alemdar Mustafa Pasha. The aim of this groub was to restore Selim III to the Ottoman throne. He came to Istanbul as a part of this groub. After the murder of Selim III they ensure the ascendence of Mahmut II to the throne. After the grand vizierate of Alemdar Mustafa Pasha, Abdullah Ramiz became the Kapudan Pasha of Ottoman Navy. He re-established the order in the shipyard in his short term task. He was also influential in the signing of the Sened-i İttifak and the establishment of the Sekban-ı Cedid Army during the vizierate of Alemdar Mustafa Pasha. The 1808 Rebellion of Janissaries againts the Alemdar Mustafa Pasha brought stormy days for Ramiz Pasha and other reformers. The murder of Alemdar Mustafa Pasha and the seizure of control by the rebels left Ramiz Pasha and others, who were with the Sultan, in a difficult situation. In order to protect his throne Sultan gave death order of former Sultan Mustafa IV who was in the harem with the suggestion of Ramiz Pasha, Kadı Abdurrahman Pasha. Realizing that they could not win the struggle, Ramiz Pasha and Kadi Abdurrahman Pasha and their companions fled from Istanbul. The fugitives were hosted by Selim Giray Sultan, one of the member of Crimean khans family residing in his farm in the village of Subaşı. Later, Ramiz Pasha and Kadi Abdurrahman Pasha separated from each other, and Ramiz Pasha with his companions fled to Ruse. Upon the insistent pursuit of the Janissaries, Ramiz Pasha realized that he could not live in Ottoman lands and had to take refuge in Russia. During the five year stay in Russia, Ramiz Pasha had negoiated with important Russian statesmen including the Czar Alexander I. He provided serious assistance to the Ottoman soldiers who were taken prisoner by the Russians. After the Treaty of Bucharest signed between the Ottoman Empire and Russia in 1813, Ramiz Pasha, who wanted to return to the Ottoman lands, was allowed. Sultan Mahmut II - worried that new problems would arise with the Janissaries upon the return of Abdullah Ramiz- gave the order of the murder of Abdullah Ramiz. When Abdullah Ramiz Pasha reached Bucharest in 1813, he was killed by a volley fire in the official parade prepared for him.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Ramiz Pasha, Alemdar Mustapha Pasha, Sened-i İttifak, Janissary, Rebellion

SIRA DIŞI BİR OSMANLI BÜROKRATI: KAPTAN-I DERYA SEYYİD ABDULLAH RAMİZ PAŞA (?-1813)

Öz

Kaptan-ı Derya Seyyid Abdullah Ramiz Paşa Kırım’ın köklü ulema ailelerinden birine mensuptur. Osmanlı Devleti’nin Ruslar karşısında aldığı ağır yenilgi sonrasında imzaladığı Küçük Kaynarca Antlaşmasını takiben Kırım tedricen Rus kontrolü altına girmiştir. Bu sürece Rus yanlıları ve Osmanlı taraftarları arasında şiddetli bir savaş yaşanmıştır. Yaşanan iç savaşta kaybeden tarafta yeralan Abdullah Ramiz’in ailesi Osmanlı topraklarına göç etmiştir. Abdullah Ramiz ve kardeşlerine babalarının vefatından sonra babasının arkadaşları tarafından sahip çıkılmış, İstanbul’da eğitim hayatına devam etmiştir. Genç yaşta devlet hizmetine girerek küçük memuriyetlerde çalışmıştır. Zeki ve girişken yapısı sayesinde yaptığı memuriyetlerde üstlerinin dikkati çeken Ramiz Paşa bürokrasi sınıfında yükselerek, 1807 yılında bürokrasi sınıfının önde gelen makamlardan biri olan Başmuhasebecilik görevine getirilmiştir. Sultan III. Selim’in Kabakçı Mustafa İsyanı ile tahtan indirildiği esnada ordu ile birlikte seferde bulunan Abdullah Ramiz, Nizam-ı Cedit taraftarı olduğu için görevinden uzaklaştırılmış ve Kavala’ya sürgün kararı alınmıştır. Köse Kethüda’nın aracılığı ile Rumeli bölgesinin güçlü ayanlarından biri olan Alemdar Mustafa Paşa’ya sığınmıştır. Abdullah Ramiz’in devlet işlerine hakimiyeti ve mantıklı kararları Alemdar Mustafa Paşa’yı etkilemiştir. Alemdar Mustafa Paşa’nın en önemli müşavir ve yardımcılarından biri olmuştur. Abdullah Ramiz amaçları Sultan III. Selim’i yeniden Osmanlı tahtına çıkarmak olan ve liderliğini Alemdar Mustafa Paşa’nın yaptığı “Rusçuk Yaranı” diye isimlendirilen guruba dâhil olarak başkente gelmiştir. III. Selim’in öldürülmesinden sonra II. Mahmut’un tahta çıkmasını sağlamışlardır. Alemdar Mustafa Paşa’nın sadrazam olmasına müteakip Ramiz Paşa’da Kaptan-ı Deryalık makamına atanmıştır. Kısa bir süre yaptığı bu görevde tersanedeki düzeni yeniden tesis etmiştir. Ayrıca Alemdar Mustafa Paşa’nın vezareti döneminde Sened-i İttifak’ın imzalanmasında ve Sekban-ı Cedid ocağının kurulmasında da etkili olmuştur. 1808 yılında yeniçerilerin Alemdar Mustafa Paşa’ya karşı başlattığı ayaklanma Ramiz Paşa ve diğer reform taraftarları için sıkıntılı günlerin başlamasında sebep olmuştur. Alemdar Mustafa Paşa’nın öldürülmesi ve isyancıların kontrolü ele geçirmeleri Padişah’ın yanında olan Ramiz Paşa ve diğerlerini zor durumda bırakmıştır. Padişah tahtını korumak için Ramiz Paşa, Kadı Abdurrahman Paşa ve diğerlerin önerisi ile haremde bulunan sâbık sultan IV. Mustafa’nın katledilmesine izin vermiştir. Mücadeleyi kazanamayacaklarını anlayan Ramiz Paşa ve Kadı Abdurrahman Paşa ve yanındakiler İstanbul’dan firar etmişlerdir. Firariler Subaşı köyünde bulunan çiftliğinde ikamet eden Kırım hanzadelerinden Selim Giray Sultan tarafından misafir edilmişlerdir. Daha sonra Ramiz Paşa ve Kadı Abdurrahman Paşa birbirlerinden ayrılmışlar, Ramiz Paşa ve yanındakiler Rusçuk’a kaçmışlardır. Yeniçerilerin ısrarlı takipleri üzerine Ramiz Paşa Osmanlı topraklarında barınamayacağını anlayarak, Rusya’ya sığınmak zorunda kalmıştır. Rusya’da bulunduğu beş sene zarfında Ramiz Paşa başta Çar I. Aleksandr olmak üzere önemli Rus devlet damları ile görüşmeler yapmıştır. Ruslara esir düşmüş olan Osmanlı askerlerine ciddi yardımlarda bulunmuştur. Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1813 yılında imzalanan Bükreş Antlaşmasından sonra tekrar Osmanlı topraklarına dönmek isteyen Ramiz Paşa’ya izin verilmiştir. Sultan II. Mahmut Abdullah Ramiz Paşa’nın dönmesiyle Yeniçeriler ile yeni sorunların çıkacağından endişe ederek Paşa’nın öldürülmesi kararını almıştır. Abdullah Ramiz Paşa 1813 yılında Bükreş’e ulaştığında kendisi için hazırlanan resmi geçit töreninde yaylım ateşine tutularak öldürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Ramiz Paşa, Alemdar Mustafa Paşa, Sened-i İttifak, Yeniçeri, İsyan

Kaynakça

• ARŞİV BELGELERİ Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Bab-ı Asafi, Mühimme Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Ali Emiri, II. Mahmud Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Ali Emiri, III. Selim Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet, Adliye Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet, Askeriye Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet, Dâhiliye Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet, Tımar Zeamet Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Bab-ı Defteri, Başmuhasebe Kalemi Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Bab-ı Defteri, Başmuhasebe Kalemi, Muhallefat Halifesi Evrakı.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Hatt-ı Hümâyûn Evrakı.
• TETKİK ESERLER Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, C. 9,10, Dersaâdet (İstanbul): Matbaa-i Osmâniyye, 1309.
• Ahmet Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâikü’l-Ahbâr, Haz. Mücteba İlgürel, TTK, Ankara 1994.
• Ahmet Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâ’iku’l-Ahbâr [Osmanlı Tarihi, (1209-1219/1794-1805)], Haz. Hüseyin Sarıkaya, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2017.
• Auguste Louis Charles de la Garde, Journal of a Nobleman Comprising an Account of His Travels and a Narrative of His Residence At Vienna During The Congress In Two Volumes, Volume I, London 1831. BEYDİLLİ, Kemal Osmanlı Döneminde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2001.
• BEYHAN, Mehmet Ali, “Ramiz Abdullah Paşa”, TDVİA, C. 34, İstanbul 2007, s. 451-453.
• Câbî Ömer Efendi, Câbî Târihi, (Târîh-i Sultân Selîm-i Sâlîs ve Mahmûd-ı Sânî) Tâhlil ve Tenkidli Metin, C. I, Haz. Mehmet Ali Beyhan, TTK, Ankara 2003.
• COSTACHE, Stefania, “From Ruscuk To Bessarabia: Manuk Bey And The Career Of An Ottoman-Russıan Middleman At The Beginning Of The 19th Century”, Cihannüma, Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, S.3/1, Temmuz 2017, s.23-43.
• DERİN, Fahreddin Ç., “Yayla İmamı Risalesi”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S.3’den ayrı basım İstanbul 1973.
• FİSHER, Alan W., The Russian Annexation of the Crimea 1772-1783, Cambridge 1970.
• JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. 5, Çev.: Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2009.
• MALHASYAN,Silvart - YILDIZ, Aysel, “Bir Rahibin Kaleminden Alemdar Mustafa Paşa’nın Sarrafı Manuk Mirzayan Bey” Cihannüma Tarih Ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, S 3/1, Temmuz 2017, s.123-172.
• Mütercim Ahmed Âsım Efendi, Âsım Efendi Tarihi, C.I-C.II, Haz. Ziya Yılmazer, İstanbul 2015.
• OĞULUKYAN, Ceorg, III. Selim, IV. Mustafa, II. Mahmud ve Alemdar Mustafa Paşa, Ter.: Hrand D. Andreasyan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1972.
• ÖĞÜN, Tuncay, “ Müsadere “,TDVİA, C. 32, İstanbul 2006, s. 67-68.
• ÖZCAN, Tahsin, “Muhallefat”, TDVİA, C. 30, İstanbul 2005, s. 406-407.
• Ramiz Paşazade Mehmed İzzet, Harita-i Kapudanan-ı Derya, İstanbul 1833.
• Sbornik İmperatorskogo Russkogo İstoriçeskogo Obşçestva, C. VI, Soobşeno M. İ. Bogdanoviçem, Sankt Petersburg 1871.
• SHAW, Stanford J., Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu, Çev. Hür Güldü, Kapı Yayınları, İstanbul 2008.
• Şânî-zâde Mehmed Ataullah, Şânî-zâde Târîhî, C. I, Haz. Ziya Yılmazer, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2008.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, TTK, İstanbul 1942.
• YAYCIOĞLU, Ali, “Sened-i İttifak (1808): Osmanlı İmparatorluğu’nda, Bir Ortaklık ve Entegrasyon Denemesi”, Nizâm-ı Kâdim’den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi, Edt.: Seyfi Kenan, İSAM Yayınları, İstanbul 2010, s. 667-709.
• ZİNKEİSEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. 7, Çev.: Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011.