DONMUŞ ÇATIŞMA ÇÖZÜMÜNE İKİ FARKLI YAKLAŞIM: AZERBAYCAN VE GÜRCİSTAN

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 138 - 161, 26.02.2021

Selim Kurt

https://doi.org/10.46849/guiibd.842795

Cited By: 1

Öz

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının Sovyet coğrafyasında neden olduğu güç boşluğu, pek çok çatışmanın fitilini ateşlemiştir. Balkanlardan Kafkasya’ya tarihsel temeli bulunan birçok anlaşmazlık 1990’lı yılların başında birer birer sıcak savaşa dönüşmüştür. Söz konusu savaşların sonunda imzalanan ateşkes anlaşmaları ise ne savaşın ne de barışın olmadığı bir ortam yaratarak, bahsi geçen çatışmaların Donmuş Çatışmalar olarak nitelendirilmesine neden olmuştur. Söz konusu çatışmaların üzerinden yaklaşık 20 yıla yakın bir süre geçse de bu durumda herhangi bir değişiklik olmamıştır. Ta ki, 2020 yılının Kasım ayına kadar… Söz konusu Donmuş Çatışmalar’dan biri olarak nitelenen ve diğerleri gibi kısa ve orta vadede çözümlenmesi çok da beklenmeyen Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ Sorunu 27 Eylül tarihinde tekrar sıcak çatışmaya dönüşmüş ve 10 Kasım’da Ermenistan Devlet Başkanı Nikol Paşinyan’ın yenilgiyi kabul eden anlaşmanın imzalandığını tüm dünyaya duyurmasıyla çözümlenme yoluna girmiştir. Bahsi geçen anlaşmayla Azerbaycan işgal altındaki topraklarına yeniden kavuşmuştur. Böylelikle Dağlık Karabağ Sorunu’nun bir Donmuş Çatışma olmaktan çıkışına yönelik adım atıldığına şahitlik edilmiştir. Ancak Kafkaslar’daki diğer Donmuş Çatışma alanları olan Gürcistan sınırları içerisindeki Abhazya ve Güney Osetya da ise ters yönde bir akım gözlemlenmektedir. Özellikle Ağustos 2008 Savaşı’nın ardından her iki ayrılıkçı bölgenin bağımsızlığının Rusya Federasyonu tarafından tanınmasıyla sorunun daha da içinden çıkılmaz bir hal aldığı görülmektedir. Esasen bu zıtlığın nedeni olarak anılan süreçte ilgili ülkelerin sorunların çözümlerine yönelik olarak takip ettikleri iç ve dış politikalardaki farklılık gösterilebilir. Bu noktada Azerbaycan’ın doğal kaynak zenginliğini Rusya’nın kontrolü altında olmayan rotalardan dünya pazarlarına arz ederek elde ettiği geliri askeri gücünü desteklemek için kullanmasının yanı sıra Haydar Aliyev ve oğlu İlham Aliyev’in iktidarı döneminde uygulanan dengeli dış politikanın Dağlık Karabağ Sorunu’nun diğer örneklerden farklı bir şekilde bir Donmuş Çatışma olmaktan çıkarılmasında önemli bir rol oynadığı söylenebilir. Diğer taraftan Gürcistan, Azerbaycan gibi Rusya’nın kontrolü altından çıkmasını sağlayacak ve ordusunu güçlendirecek bir ekonomik zemine sahip değildir. Ayrıca özellikle batı destekli bir Renkli Devrim sonucunda iktidara gelen Mihail Saakaşvili’nin yakın ve güçlü komşusu Rusya’yı dikkate almayan tek taraflı (Batı yönelimli) dış politikası, diplomatik olarak Gürcistan’ı elini zayıflattığı gibi, Rusya’nın da tepkisini çekmiştir. Ekonomik zayıflık, dış politikada atılan yanlış adımlarla birleşince doğrudan Rusya’nın müdahil olduğu Abhazya ve Güney Osetya sorunları daha da derinleşerek, çözümsüzlüğünü korumuştur.

Anahtar Kelimeler

Dağlık Karabağ, Abhazya, Güney Osetya, Donmuş Çatışma, Kafkaslar

Teşekkür

Prof. Dr. Yalçın Sarıkaya, Doç. Dr. Göktürk Tüysüzoğlu, Doç. Dr. Bülent Şener

TWO DIFFERENT APPROACHES TO SETTLEMENT OF FROZEN CONFLICT: AZERBAIJAN AND GEORGIA

Öz

The power vacuum caused by the dissolution of the Soviet Union ignited many conflicts in the Soviet geography. The conflicts from the Balkans to the Caucasus, which have historical roots, turned into hot wars one by one in the early 1990s. The ceasefire agreements signed at the end of these wars created an environment in which neither war nor peace existed, and caused these conflicts to be described as Frozen Conflicts. Although nearly 20 years have passed since these conflicts, there has been no change in this situation. Until November 2020… The Nagorno-Karabakh conflict between Azerbaijan and Armenia, which is described as one of the frozen conflicts and is not expected to be resolved in the short and medium term like others, turned into a hot conflict on September 27. And on November 10, when the Armenian President Nikol Pashinyan announced to the whole world that the agreement accepting defeat was signed, it started to be resolved. With the mentioned agreement, Azerbaijan regained its occupied territories. Thus, it was witnessed that steps were taken towards eliminating the Nagorno-Karabakh conflict from being a Frozen. However, a reverse trend is observed in Abkhazia and South Ossetia within the borders of Georgia, which are the other frozen conflict areas in the Caucasus. Especially after the war of August 2008, with the recognition of the independence of both separatist regions by the Russian Federation, it seems that the problem has become even more tangled. As a matter of fact, the reason for this contradiction can be attributed to the differences in the domestic and foreign policies followed by the relevant countries towards the solutions of the problems in the mentioned process. At this point, in addition to the fact that Azerbaijan uses its wealth of natural resources to support its military power by supplying world markets through routes not under Russia’s control, the balanced foreign policy implemented during the rule of Heydar Aliyev and his son Ilham Aliyev played an important role in removing Nagorno-Karabakh conflict being a Frozen one. On the other hand, Georgia does not have an economic ground like Azerbaijan that will enable it to get out of control of Russia and strengthen its army. In addition, it is seen that Mikhail Saakashvili, who came to power as a result of a Western-backed Color Revolution, implemented a one-sided (Western-oriented) foreign policy that does not take into account Russia, his close and powerful neighbor. And this policy diplomatically weakened Georgia as well as attracted the reaction of Russia. When the economic weakness combined with the wrong steps taken in foreign policy, the problems of Abkhazia and South Ossetia, in which Russia was directly involved, deepened and remained unsolved.

Anahtar Kelimeler

Nagorno-Karabakh, Abkhazia, South Ossetia, Frozen Conflict, Caucasus

Kaynakça

• Abhazyam.com (2016). 38. Tur Cenevre Görüşmeleri. http://www.abhazyam.com/haber/5610/ 38-tur- cenevre-gorusmeleri.html (Erişim Tarihi: 30.12.2016).
• Alexandrova-Arbatova, N. (2008). “Troubled Strategic Partnership: The Black Sea Dimension of Russia’s Relations with the West”, Daniel Hamilton ve Gerhard Mangott (ed.), The Wider Black Sea Region in the 21st Century: Strategic, Economic and Energy Perspectives, içinde (293-319), Washington, D.C.: Center for Transatlantic Relations.
• Altmann, F. ve diğerleri (2010). “Democracy and Good Governance in the Black Sea Region”, Southeast European and Black Sea Studies, 10 (3), 303-321.
• Aslanlı, A. (2011). “Kafkasya’da Güvenlik ve İstikrara En Büyük Tehdit”, Cavid Veliev ve Araz Aslanlı (ed.), Güney Kafkasya: Toprak Bütünlüğü, Jeopolitik Mücadeleler ve Enerji içinde (153-193), Ankara: Berikan Yayınevi.
• Aydın, M. (2013). “Kafkasya ve Orta Asya’yla İlişkiler”, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt II: 1980-2001, 14. baskı içinde (366-440), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Azer.com (1998). U.S. Congress Section 907 of the Freedom Support Act. https://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/62_folder/62_articles/62_section907.html (Erişim tarihi: 01.02.2021).
• BBC. (2015). Rusya, Güney Osetya ile ‘İttifak Anlaşması’ İmzaladı. http://www.bbc.com/turkce/ haberler/2015/03/150318_rusya_guney_osetya (Erişim Tarihi: 27.10.2015).
• BBC. (2016). Azerbaycan: Ermeniler Dağlık Karabağ’da ateşkesi 119 kez ihlal etti. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/04/160407_azerbaycan (Erişim Tarihi: 08.04.2016).
• Canar, B. (2012). “Soğuk Savaş Sonrasında Amerika Birleşik Devletleri’nin Karadeniz Politikası”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (1), 50-80.
• Cavanaugh C. (2017). “Renewed Conflict Over Nagorno-Karabakh”, The Council on Foreign Relations - Center for Preventive Action, Contingency Planning Memorandum No. 30.
• Cornell, S. E. (1999). “Geopolitics and Strategic Alignments in the Caucasus and Central Asia”, Perceptions, 4 (2), 100-125.
• Cornell, S. E. ve diğerleri (2006). The Wider Black Sea Region: An Emerging Hub in European Security, Washington, D.C.: Silk Road Studies.
• Çelikpala, M. (2009). “Kafkasya’da Neler Oluyor?”, Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi, http://www.kafsam.org/dp/kafsam_dp0901.pdf (Erişim Tarihi: 25.10.2015).
• Çelikpala, M. (2012). “Bağımsız Gürcistan’ın 20 Yılı: Başarısız Devlet mi, Demokratik Model Ülke mi?”, Mustafa Aydın (der.), Kafkaslar Değişim Dönüşüm: Avrasya Üçlemesi III içinde (65-145), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Euronews. (2020). “Azerbaycan ve Ermenistan'ın savunma kapasiteleri ve bütçeleri ne durumda?”, https://tr.euronews.com/2020/10/05/azerbaycan-ve-ermenistan-n-savunma-kapasiteleri-ve-butceleri-ne-durumda (Erişim Tarihi: 17.12.2020).
• Freitag-Wirminghaus, R. (2008). “Prospects for Armenia and Azerbaijan Between Eurasia and the Middle East”, Daniel Hamilton ve Gerhard Mangott (ed.), The Wider Black Sea Region in the 21st Century: Strategic, Economic and Energy Perspectives içinde (53-87), Washington, D.C.: Center for Transatlantic Relations.
• Gumbatov, A. (2012). “Track Two Diplomacy in the Nagorno-Karabakh Conflict: An Infrastructure for Peace”, Kornely Kakachia (ed.), Reinvegorating Cross Border Cooperation in Black Sea Region: Vision for Future içinde (87-93), Tiflis: Universal.
• İşyar, Ö. G. (2010). “Azeri-Ermeni Çatışması, Barış Arayışları ve Çözümsüzlük”, Tayyar Arı (ed.), Orta Asya ve Kafkasya: Rekabetten İşbirliğine içinde (193-229), Bursa: MKM Yayıncılık.
• Jentzsch, G. (2009). “What are The Main Causes of Conflict in South Ossetia and How can They Best be Addressed to Promote Lasting Peace”, The BSIS Journal of International Studies, (6), 1-21.
• Kurt, S. (2017). Geniş Karadeniz Bölgesindeki Çatışma Noktaları, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Kurt, S. (2018). “Türkiye-Gürcistan İlişkileri”, Göktürk Tüysüzoğlu ve Arda Özkan (ed.), Soğuk Savaş Sonrası Türkiye’nin Kafkasya ve Orta Asya Siyaseti içinde (99-132), Ankara: Detay Yayıncılık.
• MacFarlane, S. N. (1992). “Crisis and Opportunity in the Republic of Georgia”, Canadian Foreign Policy Journal, 1 (1), 37-59.
• Matveeva, A. (2008). “Conflicts in the Wider Black Sea Area”, Daniel Hamilton ve Gerhard Mangott (ed.), The Wider Black Sea Region in the 21st Century: Strategic, Economic and Energy Perspectives içinde (177-225), Washington, D.C.: Center for Transatlantic Relations.
• Neef, C. (2004). Kafkasya Rusya’nın Kanayan Yarası, İstanbul: Yenihayat Kütüphanesi.
• Nielsen, C. A. (2009). “The Kosovo Precedent and the Rhetorical Deployment of Former Yugoslav Analogies in the Cases of Abkhazia and South Ossetia”, Southeast European and Black Sea Studies, 9 (1-2), 171-189.
• NTV. (2016). “Azerbaycan: Ermenistan’la Çatışmalarda 12 Askerimiz Şehit Oldu”, http://www.ntv.com.tr/dunya/azerbaycan-ermenistanla-catismalarda-12-askerimiz-sehit-oldu,n4QgZBs0yUCLyE2pWs6xFQ?_ref=infinite (Erişim Tarihi: 08.04.2016).
• Özçelik, S. (2020). Uluslararası Çatışma Analizi ve Çözümü, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tanrısever, O. F. (2002). “Sovyet Sonrası Dönemde Rusya’nın Kafkasya Politikası”, Mustafa Türkeş ve İlhan Uzgel (ed.), Türkiye’nin Komşuları içinde (377-411), Ankara: İmge Kitabevi.
• Özdamar, Ö. (2010). “Security and Military Balance in the Black Sea Region”, Southeast European and Black Sea Studies, 10 (3), 341-359.
• Öztürk, A. (2009). “Rusya-Gürcistan Krizi: Yerel Bir Çatışma, Küresel Yansımalar”, Orta Asya ve Kafkas Araştırmaları Dergisi, 4 (7), 1-27.
• The World Bank (2020). “Military expenditure (% of GDP) – Georgia”, https://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.XPND.GD.ZS?locations=GE (Erişim Tarihi: 17.12.2020).
• Tian, N. ve diğerleri (2020). “Trends in World Military Expenditure, 2019”, SIPRI Fact Sheet.
• TRT Haber (2020). “Ermenistan Yenilgiyi Kabul Etti”, https://www.trthaber.com/haber/dunya/ermenistan-yenilgiyi-kabul-etti-529586.html (Erişim Tarihi: 10.12.2020).
• Tüysüzoğlu, G. (2016). “Türkiye-Gürcistan İlişkileri”, Pınar Yürür ve Arda Özkan (ed.), Soğuk Savaş Sonrası Türkiye’nin Komşu Siyaseti: Balkanlar-Kafkasya-Ortadoğu içinde (131-199), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Waever, O. (2008). “Toplumsal Güvenliğin Değişen Gündemi”, Uluslararası İlişkiler, 5 (18), 151-178. Winrow, G. (2007). “Geopolitics and Energy Security in the Wider Black Sea Region”, Southeast European and Black Sea Studies, 7 (2), 217-235.
• Yapıcı, M. İ. (2007). “Kafkasya’nın Sorunlu Bölgesi: Güney Osetya”, Orta Asya ve Kafkas Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 71-104.