EVALUATION OF HEALTH SERVICES PERFORMANCE OF PROVINCES WITH METROPOLITAN STATUS IN TURKEY

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 194 - 211, 31.12.2022

Dilan Pehlivan , Arzu Yiğit

https://doi.org/10.46849/guiibd.1191919

Cited By: 3

Öz

The scarcity of resources allocated to the health sector requires more efficient use of resources and equitable distribution throughout the country. The aim of this research is to determine the health service performance level of provinces with metropolitan status in Turkey in 2015-2019. While the population of the research consisted of 30 metropolitan cities in Turkey, the sample was not selected in the research and the whole universe was included in the research. The data used in the research were obtained from the Ministry of Health Statistical Yearbook Report, by using Data Envelopment Analysis (DEA), Super Efficiency Approach and Malmquist Total Factor Productivity Index (MTFVE) methods. As a result of the research, it was determined that 2016 was the most effective year of metropolitan cities according to both CCR (50%) and BBC (80%) methods. 7 metropolitan cities in 2015, 15 in 2016, 13 in 2017, 14 in 2018 and 14 in 2019 were found to be super active. According to the MTFVE average, the metropolitan city with the highest total factor productivity score was Şanlıurfa, while the lowest score was found in Antalya. According to the results, it is possible to say that the resources allocated to health are not used efficiently in all metropolitan cities. As such, a plan, program and health policy should be developed for the effective and efficient use of health resources throughout the country.

Anahtar Kelimeler

Healthcare, Performance, DEA

TÜRKİYE’DE BÜYÜKŞEHİR STATÜSÜNE SAHİP İLLERİN SAĞLIK HİZMETLERİ PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Sağlık sektörüne ayrılan kaynakların kıt oluşu kaynakların daha verimli kullanılmasını ve ülke geneline hakkaniyetli dağıtılmasını gerektirmektedir. Bu araştırmanın amacı Türkiye’de büyükşehir statüsüne sahip illerin 2015-2019 yıllarında sağlık hizmeti performans düzeyini tespit etmektir. Araştırmanın evrenini Türkiye’de bulunan 30 büyükşehir oluştururken araştırmada örneklem seçilmemiş olup tüm evren araştırmaya dâhil edilmiştir. Araştırmada kullanılan veriler Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı Raporu’ndan elde edilmiştir. Araştırmada yöntem olarak Veri Zarflama Analizi (VZA), Süper Etkinlik Yaklaşımı ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi (MTFVE), yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda hem CCR (Charnes, Cooper ve Rhodes) hem de BBC (Banker, Charnes ve Cooper) yöntemine göre büyükşehirlerin en fazla etkin olduğu yılın 2016 olduğu tespit edilmiştir. 2015 yılında 7, 2016 yılında 15, 2017 yılında 13, 2018 yılında 14 ve 2019 yılında 14 büyükşehir süper etkin bulunmuştur. MTFVE ortalamasına göre toplam faktör verimliliği skoru en yüksek olan büyükşehir Şanlıurfa iken en düşük skorun Antalya’ya ait olduğu bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına göre sağlığa ayrılan kaynakların bütün büyükşehirlerde verimli kullanılmadığını söylemek mümkündür. Bu nedenle ülke genelinde sağlık kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasına yönelik plan, program ve sağlık politikası geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Hizmetleri, Performans, VZA

Kaynakça

• Adler, N., Friedman, L. ve Sinuany-Stern, Z. (2002).“Review of Ranking Methods in the Data Envelopment Analysis Context”, European Journal of Operational Research, 140 (2), 249–265.
• Arancı, A. (2012). Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Kars Devlet Hastanesi Polikliniklerinin Performans Değerlendirmesi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Asandului, L., Monica R. ve Puiu F. (2014). “The Efficiency of Healthcare Systems in Europe: A Data Envelopment Analysis Approach”, Procedia Economics and Finance, 10, 261– 68.
• Aydemir, Z. C. (2002). Bölgesel Rekabet Edebilirlik Kapsamında İllerin Kaynak Kullanım Görece Verimlilikleri: Veri Zarflama Analizi Uygulaması. DPT Yayınları, No:2667.
• Berk, E. ve Çerçioğlu, H. (2019). “Türkiye’deki Sağlık Hizmetleri Sektörünün Şehirlerin Panel Verilerine Dayalı Olarak Etkinlik ve Verimliliklerinin Ölçümü”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(2), 929-943.
• Bowlin, W. F. (1998).“Measuring Performance: An Introduction to Data Envelopment Analysis (DEA)”,The Journal of Cost Analysis, 15(2), 3–27.
• Çağlar A, ve Gülel F. E. (2015). Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet: Etkinlik ve Mekânsal Etkileşim Analizi. Journal of Life Economics, 2(2), 29-58.
• Çağlar, A. ve Keten, N. D. (2019). “İllerin Sağlık Endeksi: Bileşik Endeks Yaklaşımı ile Bir Deneme”, Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 21(1), 42–53. doi:10.18678/dtfd.521027
• Çakmak, M., Öktem, M. K. ve Ömürgönülşen, U. (2009). “Türk Kamu Hastanelerinde Teknik Verimlilik Sorunu: Veri Zarflama Analizi Tekniği ile Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Kadın Doğum Hastanelerinin Teknik Verimliliklerinin Ölçülmesi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 12(1), 1-36.
• Demir, A. ve Bakırcı, F. (2014).“OECD Üyesi Ülkelerin Ekonomik Etkinliklerinin Veri Zarflama Analiziyle Ölçümü”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(2) , 109-132.
• Demirci, A. (2012). OECD Üyesi Ülkelerin Ekonomik ve Sosyal Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Dereköy, F. (2012). Hastane İşletmelerinde Performans Ölçümü ve Muhasebe Bilgi Sistemi ile İlişkilendirilmesi Temelinde Bir Uygulama, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Dinçer, S. E. (2019). Çok Kriterli Karar Alma, Gece Akademi: Ankara
• Dirik, C. ve Şahin, S. (2020). “Türkiye’deki Sağlık Hizmetlerinin Etkinlik ve Verimlilik Analizi: Radyal ve Radyal Olmayan VZA ve MVE Modellerinin Karşılaştırması”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(28), 790-814.
• Doğan, N.Ö. (2015). “VZA Süper Etkinlik Modelleri İle Etkinlik Ölçümü: Kapadokya’da Faaliyet Gösteren Balon İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(1), 187-204.
• Erol, E. ve Güneş, İ. (2014). “Türkiye’de İllerin Sağlık Etkinliklerinin Analizi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 6 (2) , 1-19.
• Erpolat, S. ve Cinemre N. (2011). “Notebook Seçiminde Hibrit Bir Yaklaşım: Analitik Hiyerarşi Yöntemine Dayalı Veri Zarflama Analizi”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 40(2), 207-225.
• Fil, İ. (2017). Türkiye'de Hastanelerin Temel Göstergelerinin İncelenmesi, İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Girginer, N. ve Çalışkan S. (2016). “Türkiye’deki Hastanelerin Performanslarının Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi”, EconWorld2016@ImperialProceedings, 10-12 August, London, UK. 1(11).
• Gözlü, M. ve Tatlıdil, H., (2015). “Türkiye’deki 81 İlin Kamu Tarafından Sunulan Sağlık Hizmetlerine Erişim Durumları”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(2), 145-165.
• Gülsevin, G. ve Türkan, A. H. (2012). “Afyonkarahisar Hastanelerinin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 12, 1–8.
• Harrison, J. P., Coppola, M. N. ve Wakefield, M. (2004). “Efficiency of Federal Hospitals in the United States”, Journal of Medical Systems, 28(5), 411–422 https://doi.org/10.1023/B:JOMS.0000041168.28200.8c
• İnan, A. E. (2000). Banka Etkinliğinin Ölçülmesi ve Düşük Enflasyon Sürecinde Bankacılıkta Etkinlik, Bankacılık Dergisi, 34(83), 82–97.
• Karabulut, K. ve Emsen, Ö. S. (2003). “Doğu Anadolu Bölgesinde Sağlık Sektörü ve Bir Model Önerisi”, Cumhuriyet Üniversitesiİktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(1), 19–30.
• Kecek, G. (2010). Veri Zarflama Analizi Teori ve Uygulama Örneği. Siyasal Yayın-Dağıtım, Ankara.
• Kumar, A. ve Ozdamar, L. (2004). I”nternational Comparison of Health Care Systems”, International Journal of The Computer, the Internet and Management, 12(3), 81-95.
• Kutlar, A, Yüksel, F ve Bakırcı, F. (2011). Türkiye’de Belediyelerin Ekonomik Etkinliği ve Etkinliğe Etki Eden Faktörler Üzerine Bir Araştırma, Korza Yayımcılık Basım San. ve Tic. Ltd. Şti., Ankara.
• Kutlar, Aziz, Gülcü, A., ve Karagöz, Y. (2004).“Cumhuriyet Üniversitesi Fakültelerinin Performans Değerlendirmesi”,Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(2), 137–157.
• Liss, P.E. (2006). “Allocation of Scarce Resources in Health Care: Values and Concepts”,Texto & Contexto - Enfermagem, 15, 125–134. doi:10.1590/s0104-07072006000500014.
• Nın-Pratt, A. ve Yu, B. (2009). “Getting Implicit Shadow Prices Right for the Estimation of the Malmquist Index: The Case of Agricultural Total Factor Productivity in Developing Countries”, International Association of Agricultural Economists Conference, Beijing, China.
• Ökem, Z. G. (2007). Micro and Macro Aspects of Health Econoiıcs in Turkey, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Özcan, Y. A. (2014). Health Care Benchmarking and Performance Evaluation an Assessment Using Data Envelopment Analysis (DEA), USA: Springer International Publishing.
• Özcan, A.Y. ve Ersoy, K. (1994). Efficiency of Health Care in Republic of Turkey. June 13. TIMS XXXII, Anchorage, Alaska.
• Seki, K. ve Kaya, M. (2018). “Sağlık Sektörü Açısında Rekabet Gücünün Bölgesel Analizi: Türkiye Örneği”, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(10), 69-81.
• Sonnentag, S. ve Frese, M. (2005). “Performance Concepts and Performance Theory”, Psychological Management of Individual Performance, (January), 1–25. doi:10.1002/0470013419.ch1
• Şantaş, F. ve Şantaş, G. (2018). “Türkiye’nin, Bölgelerin ve İllerin Sağlık Değişkenleri Açısından Mevcut Durumu ve Sıralanması”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2419-2432.
• Tekin, B. (2015). “Temel Sağlık Göstergeleri Açısından Türkiye’deki İllerin Gruplandırılması: Bir Kümeleme Analizi Uygulaması”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 389-416. doi:10.18074/cnuiibf.196.
• Temür, Y. (2010). “İllerin Gelişmişlik Derecelerine göre Hastanelerin Etkinlik Analizi”,Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXIX(2), 1–22.
• Tıraş, H. H. (2013). “Sağlık Ekonomisi: Teorik Bir İnceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi”, 3(2), 125-152.
• Tutkavul, K. (2018). “Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksini Kullanarak Finansal Etkinlik ve Verimlilik Ölçümü: Borsa İstanbul Sınai Endeksi’nde Bir Uygulama”, Verimlilik Dergisi, 2019(2), 49-93.
• WHO. (2011). “Governance for Health in the 21st Century”,Transboundary and Emerging Dise, 58(5), 421–433.
• Yılmaz A., Beylik U., Öner N. ve Akça N. (2015). “Türkiye'de Sağlık HizmetiFaaliyetlerinin Performansı Üzerine Bir Değerlendirme: Şehirlerarası Karşılaştırma”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 18(2): 205-218.
• Yiğit, A. (2019). “Türkiye’de Eğitim ve Araştırma Hastaneleri Performansının TOPSIS Yöntemi İle Analizi”, Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 5989(2146), 72–85.
• Yüksel, O. (2020). Türkiye’de Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerinin Verimlilik Analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.