Ankara’da Orta ve Üst Gelir Grubu Toplu Konut Alanlarının Çevresel Psikoloji Bağlamında Karşılaştırılması

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 3, 37 - 50, 15.09.2017

Ebru Yetkin , M. Tayfun Yıldırım

Öz

Türkiye’de
1980’lerden itibaren gelişmeye başlayan toplu konutlar; özel girişimciler,
kooperatifler ve devlet kurumları aracılığıyla bugün hızlı bir şekilde
üretilmeye devam etmektedir. Büyük birer kent parçası olan toplu konutlar,
benzer şekilde tekrar edildiği için; giderek aynılaşan ve bireyin yön bulma
algısını zayıflatan kentler oluşturmaktadırlar. Ankara’da, kullanıcılarını
farklı gelir gruplarına göre ayrıştıran yerleşimlerin ürettikleri dış mekanlar;
algı ve çevresel psikoloji bağlamında analiz edilmiştir. Lynch’in geliştirdiği,
“kent imgeleri” ve bu imgelerle kurgulanan “zihinsel haritalama metodu”, sözü
geçen disiplinlerce kabul gören ve analizde kullanılabilecek önemli bir
yöntemdir. Ancak, yalnızca fiziksel elemanların varlığını irdelediği ve konuya
estetik yönden bakmadığı için; Gestalt temel tasar ve kompozisyon ilkeleri,
Sanoff’un görsel araştırma yöntemleri çerçevesinde belirlediği kentsel
elemanlar ve tasarım yaklaşımlarıyla bireyin mekan algısında rol oynayan
etmenler de örneklerin analizini destekleyecek yöntemler olarak seçilmiştir.
Sonuç olarak, yüksek gelir grubu toplu konut yerleşimlerinde kamusal alanlar,
peyzaj alanları, farklı fonksiyonların bir araya gelişleri önemsenmiş; orta
gelir grubu toplu konut yerleşimlerinde öncelikli amaç barınma olduğu için tip
projeler uygulanmış ve bütünün kurgusu zayıf kalmıştır. Kısacası; tasarımın
temelinde, algısal ve çevresel psikoloji disiplinlerince önerilen tasarım
kriterlerini göz önünde bulundurulması ile hem gelir grubuna yönelik
gruplaşmaların bu denli öne çıkmayacağı, hem de kentlinin algı ve psikolojisini
olumlu etkileyecek, nitelikli kentlerin oluşumunu destekleyeceği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çevre Psikolojisi, Kentsel Tasarım, Toplu konut, Zihinsel Haritalama, Mekan ve Algı

The Comparison of the Outdoors of Middle and High Income Group Mass Housing in The Context of Environmental Psychology

Öz

Mass housing projects, which started to develop in Turkey since
1980’s, continue to be produced rapidly through private entrepreneurs,
cooperatives and government agencies today. Similar repetitions of mass housing
projects create monotonous cities that weaken individuals’ perception of
direction. Exterior spaces in Ankara, produced by settlements that dissociate
users based on income groups, are analyzed within perception and environmental
psychology context.  Lynch’s “images of
the city” and “mental mapping method” which is based on these images is  important for analysis. Also, Gestalt basic
design and composition principles, urban elements and design approaches
-Sanoff’s visual research methods- and factors which play a role in individuals
perception of space are also selected as methods to analyze the cases.
Consequently, in mass housing projects for higher income groups the composition
of different functions, public spaces and landscape areas are considered
important. Whereas in mass housing projects for middle-income groups since the
primary concern is sheltering, typical
projects are executed and a unitary design approaches stay weak. It has been
observed that by taking design criteria into consideration for design basis, it
is possible to reduce the groupings based on income groups, influence
positively the perception and psychology , and will support the formation of
qualified cities.

Anahtar Kelimeler

Environmental Psychology, Urban Design, Mass Housing, Mental Mapping, Space and Perception

Kaynakça

• [1] Aydınlı, S., Mimarlıkta Görsel Analiz, İTÜ Rektörlüğü, İstanbul, 1992. [2] Göregenli, M., Çevre Psikolojisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2013. [3] Morval, J., Çevre Psikolojisine Giriş, Doç. Dr. Nuri Bilgin, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 1985. [4] İmamoğlu, O., “Psikolojik Açıdan İnsan-Çevre İlişkileri”, İnsan,Çevre,Toplum, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2. Basım, 287-308, 1997. [5] Gifford, R., Environmental Psychology, Principles and Practise, Allyn and Bacon, Inc., Londra, 2002. [6] Türksoy, Ö., “Çevresel Psikoloji, Planlama ve Kentsel Bütünleşme”, Planlama, 1, 13-17, 1986. [7] Lynch, K., Kent İmgesi, Berktay A., Özkan K., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012. [8] Sanoff H., Visual Research Methods in Design, Van Nostrand Reinhold, New York, 1991. [9] Dede, E. Ö., Mekanın Algılanma Olgusu ve İnsan-Hareket-Zaman Faktörlerinin Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1997. [10] Şenyapılı T. ve Türel A., Ankara’da Gecekondu Oluşum Süreci ve Ruhsatlı Konut Sunumu - Ankara’da Ruhsatlı Konut Sunumu, Batıbirlik Yayınları, Ankara, 1996. [11] URL: http://inceklife.com , Son Erişim Tarihi: 08.06.2015. [12] URL: http://www.turkuazvadisi.com.tr/ , Son Erişim Tarihi: 08.06.2015.