The current status of Turkiye vegetable oil foreign trade and analysis of the competitiveness

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 35, 25 - 39, 31.03.2024

Sinan Duru

Öz

Oilseeds as well as human nutrition, especially in the food industry, it is an agricultural product that provides high added value industrially. Although Turkey provides a suitable environment for the production of all oil seeds grown outside of tropical climate conditions, thanks to its climatic features and soil structure; population growth over the years has leads to an increase in demand, revealing a production deficit and food security problem. In addition, oilseed imports due to the capacity utilization rate not completely used in the vegetable oil industry, it is one of the 10 most imported products it constitutes the most import item in agricultural products with cereals. In this study, Turkey's 2001-2022 period, in terms of demand, it has been tried to reveal the production, export and import structure of vegetable oils obtained from the most leading oil seeds. Based on foreign trade data on vegetable oils, international competitiveness was analyzed with RCA (Revealed Comparative Advantages), RSCA (Revealed Symmetric Comparative Advantages) and TBI (Trade Balance Index) indexes. Although oilseed and raw oil imports are high, the competitiveness index values of vegetable oils offered for direct consumption by being refined other than palm oil are positive, their continues to provide added value to the country's economy.

Anahtar Kelimeler

Vegetable Oil Industry, Food Security, Competitiveness, Oil Seeds

Türkiye bitkisel yağ dış ticaretinin mevcut durumu ve rekabet gücünün analizi

Öz

Yağlı tohumlar insan beslenmesinin yanı sıra başta gıda sanayinde olmak üzere endüstriyel olarak yüksek katma değer sağlayan tarımsal bir üründür. Türkiye iklimsel özellikleri ve toprak yapısı sayesinde tropik iklim koşulları dışında yetişen tüm yağlı tohumların üretimi için uygun ortam sağlamakla birlikte; yıllar içinde artan nüfus talebin artmasına yol açmış, üretim açığını ve gıda güvencesi sorununu ortaya çıkarmıştır. Ayrıca bitkisel yağ sanayinde kapasite kullanım oranının tam kullanılmaması nedeniyle yağlı tohum ithalatı, en çok ithalatı gerçekleşen 10 üründen biri olup hububat ürünleri ile de tarım ürünlerinde en çok ithalat kalemini oluşturmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin 2001-2022 döneminde talep açısından en önde gelen yağlı tohumlardan elde edilen bitkisel yağların üretim, ihracat ve ithalat yapısı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bitkisel yağlara ilişkin dış ticaret verilerden yola çıkarak uluslararası rekabet gücü AKÜ (Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler), ASKÜ (Açıklanmış Simetrik Karşılaştırmalı Üstünlükler) ve TBI (Trade Balance Index-Ticaret Dengesi İndeksi) indeksleriyle analiz edilmiştir. Sonuç olarak yağlı tohum ve ham yağ ithalatı yüksek olmasına karşın palm yağı dışında rafine edilerek doğrudan tüketime sunulan bitkisel yağların rekabet gücü indeks değerleri pozitif olup ülke ekonomisine katma değer sağlamaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bitkisel Yağ Sanayi, Gıda Güvencesi, Rekabet Gücü, Yağlı Tohumlar

Kaynakça

• Arıoğlu, H. (2016), “Türkiye’de Yağlı Tohum ve Ham Yağ Üretimi, Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25(Özel Sayı-2), 357-368.
• Balassa, B. (1965), “Trade Liberalisation and “Revealed” Comparative Advantage”, 1. The Manchester School, 33(2), 99-123.
• Can, B. A., Tomar, O ve Yılmaz, A. M. (2021), “Türkiye ve Avrupa Birliği’nde Ayçiçek Yağının Gıda Güvencesi ve Kendine Yeterlilik Açısından Değerlendirilmesi,” Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (31), 640-654.
• Chozhavendhan, S., Singh, M.V.P., Fransila, B., Kumar, R.P ve Devi, G.K. (2020), “A Review on Influencing Parameters of Biodiesel Production and Purification Processes”, Current Research in Green and Sustainable Chemistry, 1, 1-6.
• Duru, S., Konuşkan, D.B ve Parlakay, O. (2017), “Inward Processing Regime Promotion System in Vegetable Oil Industry: A Case Study of Turkey”, Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 5(4), 435-440.
• Food and Agriculture Organization (FAO) (2006), Food Security. Policy Brief. Issue 2.https://www.fao.org/ fileadmin/templates/faoitaly/documents/pdf/pdf_Food_ Security_Cocept_Note.pdf HYPERLINK “https:// biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul%20Erişim%20 Tarihi%2026.05.2023”( HYPERLINK “https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul%20Erişim%20Tarihi%20 26.05.2023”Erişim Tarihi HYPERLINK “https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul%20Erişim%20 Tarihi%2026.05.2023”: HYPERLINK “https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul%20Erişim%20Tarihi%20 26.05.2023” 26 HYPERLINK “https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul%20Erişim%20Tarihi%20 26.05.2023”/ HYPERLINK “https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul%20Erişim%20Tarihi%20 26.05.2023”05 HYPERLINK “https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul%20Erişim%20Tarihi%20 26.05.2023”/ HYPERLINK “https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul%20Erişim%20Tarihi%2026.05.2023”2023).
• Frija, A., Dhehibi, B., Ben Salah, M ve Aw-Hasan, A. (2017), “Competitive Advantage of GCC Date Palm Sector in the International Market: Market Shares, Revealed Comparative Advantages, and Trade Balance Indexes”, International Journal of Marketing Studies, 9(6), 1-13.
• Gül, V., Öztürk, E ve Polat, T. (2016), “Günümüz Türkiye’sinde Bitkisel Yağ Açığını Kapatmada Ayçiçeğinin Önemi”, Alinteri Journal of Agriculture Science, 30(1), 70-76.
• Gündüz, O. (2021), “Türkiye’de Ayçiçek Yağı Fiyatı Niçin Artıyor: Kısa ve Uzun Dönem Dinamik Analizi”, Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 10(1), 30-48.
• Hinloopen, J. and Marrewijk, C.V. (2001), “On the Empirical Distribution of the Balassa Index”, Review of World Economics, 137(1), 1-35.
• Istudor, N., Constantin, M., Ignat, R., Chiripuci, B.C ve Petrescu, I.E. (2022), “The Complexity of Agricultural Competitiveness: Going beyond the Balassa Index”, Journal of Competitiveness, 14, 61-77.
• Karacan, E., Yaylacı, A ve Yemişçioğlu, F. (2021), “Bitkisel Yağ Sektörü Tedarik Zincirinde Yeni Teknolojilerin Kullanımının ve Palm Yağı Tedariği Üzerinden Rspo Sertifikasyonunun Önemi Üzerine Bir İnceleme”, Beykoz Akademi Dergisi, 9(2), 119-135.
• Kaya, T., Sezgin, A., Külekçi, M ve Kumbasaroğlu, H. (2010), “Dünyada ve Türkiye’de Ayçiçeği Üretimi ve Dış Ticaretindeki Gelişmeler”, Alinteri Journal of Agriculture Science, 18(1), 28-33. Erzurum
• Kıllı, F ve Beycioğlu, T. (2019), “Türkiye’de ve Dünyada yağlı tohum ve ham yağ üretim Durumu Türkiye Yağlı Tohum Üretimine İlişkin Önemli Sorunlar”, Uluslararası Anadolu Ziraat Mühendisliği Bilimleri Dergisi, 1(5), 17-33.
• Kulakoğlu, Ö. (2020), “Türkiye’de Tarımda Kendine Yeterlilik ve Gıda Güvencesi” Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Üniversitesi Doktora Üniversitesi. Tekirdağ.
• Kumar, V ve Pansari, A. (2016), “Competitive Advantage through Engagement”, Journal of Marketing Research, 53(4), 497-514.
• Küçük, N., Aydoğdu, M.H ve Şahin, Z. (2021), “Yağlı Tohum Piyasalarındaki Gelişmeler ve Türkiye Kolza Piyasası Trend Analizi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 15-227.
• Lafay, G. (1992), The Measurement of Revealed Comparative Advantages, In M.G. Dagenais and P.A. Muet (eds.), International Trade Modeling, Chapman & Hill, London.
• Laursen, K. (2015), “Revealed Comparative Advantage and The Alternatives as Measures of International Specialization”, Eurasian Business Review, 5, 99-115.
• Macit, S ve Şanlıer, N. (2014), “Palm Yağı ve Sağlık (Palm Oil and Health)”, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 13, 20.
• Mizik, T. (2021), “Agri-Food Trade Competitiveness: a Review of the Literature”, ustainability, 13(20), 11235.
• Niyaz, Ö. C., ve İnan, İ. H. (2016), “Türkiye’de Gıda Güvencesinin Mevcut Durumunun Değerlendirilmesi”, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(2), 1-7.
• Onat, B., Arıoğlu, H., Güllüoğlu, L., Kurt, C ve Bakal, H. (2017), “Dünya ve Türkiye’de Yağlı Tohum ve Ham Yağ Üretimine Bir Bakış”, KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 20, 149 153.
• Parlakay, O ve Duru, S. (2017), “Türkiye’de İşlenmiş Tarım Ürünleri Dış Ticaretinde Dâhilde İşleme Rejiminin Etkilerinin Trend Analizi Yöntemiyle İncelenmesi”, Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 21(1), 67-72.
• Pilorgé, E. (2020), “Sunflower in the Global Vegetable Oil System: Situation, Specificities and Perspectives”, OCL - Oilseeds and Fats, Crops and Lipids, 27, 34.
• Resmî Gazete (1999), 4458 Sayılı Gümrük Kanunu. 4 Kasım 1999 Tarih ve 31554 Sayılı Resmî Gazete, Ankara, www.resmigazete.gov.tr.
• Resmî Gazete (2021), Bosna Hersek Menşeli Bazı Ürünlerin İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulanması Hakkında Karar, 31 Temmuz 2021 Tarih ve 31554 Sayılı Resmî Gazete, Ankara, www.resmigazete.gov.tr.
• Rossato, F.G.F., Susaeta, A., Adams, D.C., Hidalgo, I.G., de Araujo, T.D ve de Queiroz, A. (2018), “Comparison of Revealed Comparative Advantage Indexes With Application To Trade Tendencies of Cellulose Production From Planted Forests in Brazil, Canada, China, Sweden, Finland and the United States”, Forest Policy and Economics, 97, 59-66.
• Saeyang, R ve Nissapa, A. (2022), “Factors Affecting Revealed Symmetric Comparative Advantage of Crude Palm Oil Exports of Indonesia, Malaysia and Thailand”, Songklanakarin Journal of Science & Technology, 44(1).
• Shi, W. H., Yan, M. L., Zhou, X. L., Zhang, Y., ve Wu, C. L. (2023), “Evolution Pattern And Policy Implications Of Global Sunflower Oil Trade”, Chinese Journal Of Oil Crop Sciences, 45(4), 664.
• Stefaniak, J ve Ambroziak, A.A. (2021), “Intra-EU vs. Extra-EU Trade in ICT Services”, International Journal of Management and Economics, 57(1), 34-43.
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2021), Bitkisel Yağlar Sektör Politika Belgesi 2022-2024, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), Ankara, www.tarimorman.gov.tr.
• TradeMap (2023), https://www.trademap.org/CountrySelProduct.aspx?nvpm=1%7c%7c% (Erişim Tarihi: 26/05/2023).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023a), https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul (Erişim Tarihi: 26/05/2023).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2023b), https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (Erişim Tarihi: 30/06/2023).
• Verter, N., Zdráhal, I., Bečvářová, V ve Grega, L. (2020), “ ‘Products Mapping’and Trade in Agri-Food Products Between Nigeria and the EU28”, Agricultural Economics, 66(1), 34-45.
• Zengin, E.Ç ve Sağır, H. (2019), “Rekabet Gücü Kapsamında Dünyadaki ve Türkiye’deki Kentlerin Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 867-889.