Analysis of The Administrative Aspect of Taxpayer Satisfaction with Structural Equation Model

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 229 - 244, 26.06.2020

Ulvi Sandalcı

Öz

Taxpayer satisfaction contributes to the effective use of taxes for financial and non-financial purposes. In order to make this contribution, arrangements should be made in order to increase the satisfaction of taxpayers. In this context, it is important to determine the factors affecting taxpayer satisfaction and to develop them in favor of taxpayers. Although there are many factors affecting the taxpayer satisfaction, the administrative factors examined within the scope of the study are of particular importance because they are easier to be regulated by the administration and the level of influencing other factors is high.
The aim of this study is to investigate the tax system complexity, tax amnesties, tax audits, effectiveness of tax penalties and tax administration structure with structural equality model among the administrative factors affecting taxpayer satisfaction. In this context, a survey was applied to 517 Income and Corporate Taxpayers living in TR33 Region. As a result of the study, it was found that tax system complexity, tax amnesties and tax administration structure had a negative effect on taxpayer satisfaction, while the effectiveness of tax audits and tax penalties had a positive effect on taxpayer satisfaction.

Mükellef Memnuniyetinin İdari Yönden Yapısal Eşitlik Modeli ile Analizi

Öz

Mükellef memnuniyeti vergilerin mali ve mali olmayan amaçlar kapsamında etkin olarak kullanılmasına katkı sağlamaktadır. Bu katkıyı sağlamaya yönelik mükelleflerin memnuniyetini arttırıcı yönde düzenlemeler yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda mükellef memnuniyetini etkileyen faktörlerin belirlenerek mükellef lehine geliştirilmesi önem kazanmaktadır. Mükellef memnuniyetini etkileyen birçok faktör olmakla birlikte çalışma kapsamında incelenen idari faktörler hem idare tarafından daha kolay düzenleme yapılabilmesi hem de diğer faktörleri etkileme düzeyinin yüksek olması nedeniyle ayrı bir öneme sahiptir.
Çalışmanın amacı mükellef memnuniyetini etkileyen idari faktörlerden vergi sistem karmaşıklığı, vergi afları, vergi denetimleri, vergi cezalarının etkinliği ve vergi idare yapısının yapısal eşitlik modeli ile araştırılmasıdır. Bu kapsamda çalışmada TR33 Bölgesinde yaşayan 517 Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefine anket uygulanmıştır. Çalışma sonucunda mükellef memnuniyeti üzerinde vergi sistem karmaşıklığı, vergi afları ve vergi idare yapısının olumsuz yönde; vergi denetimleri ve vergi cezalarının etkinliğinin ise olumlu yönde etkili olduğuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Mükellef, Memnuniyet, Yapısal Eşitlik Modeli

Kaynakça

• Aktan, C. C. ve Çoban, H. (2006). Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Perspektiflerinden Vergiye Karşı Tutum ve Davranışları Belirleyen Faktörler, Aktan, C. C.,
• Dileyici, D. ve Vural, İ.Y. (Ed.),Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi (ss. 137-157), Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Alm, J., Bahl, R., & Murray, M.N. (1990). Tax structure and tax compliance, Review of Economics and Statistics, 141-171.
• Alm, J., Sanchez, I. & De Juan, A. (1995). Economic and Noneconomic Factors in Tax Compliance, KYKLOS, 48, 3-18.
• Ay, H. M., Şahin, Ü. ve Soylu, H. (2010). Mükellef İle Vergi Dairesi İlişkilerinde Yönetişimin Rolü Ve Karaman İli Örneği, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 271-288.
• Bademci, V. (2011). Kuder-Rıchardson 20, Cronbach’ın Alfası, Hoyt’un Varyans Analizi, Genellenirlik Kuramı Ve Ölçüm Güvenirliği Üzerine Bir Çalışma, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 173-193
• Bayram, N. (2016). Yapısal Eşitlik Modellemesine Girişi Amos Uygulamaları, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bektaş, H. (2017). Açıklayıcı Faktör Analizi, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör Analizi: Temel Kavramlar Ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı, Kuram Ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, sayı 32, 470-483.
• Byrne, B. M., (2010). Structural Equation Modeling With AMOS: Basic Concepts, Applications, And Programming, New York: Routledge.
• Cansız, H. (2015). Defterdarlık Çalışanlarının Vergi Algıları: Afyonkarahisar Örneği, Yönetim Ve Ekonomi, Cilt:22 Sayı:2, 433-450.
• Çiçek, H. G. ve Herek, H. (2012). Türkiye’de Vergi Suç Ve Cezalarının Değerlendirilmesi: Antalya İli Örneği, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt Xxxıı, Sayı I, 311-342.
• Demir, İ. C. (2008). Vergi Ahlakı ve Belirleyenleri Ege Bölgesi Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Dubin, J. A., Michael J. G., & Louis L. W. (1990). The Changing Face of Tax Enforcement, 1978-88. The Tax Lawyer, 43: 893-914.
• Dursun, Y. ve Kocagöz, E. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesi ve Regresyon: Karşılaştırmalı Bir Analiz, Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, sayı 35, 1-17.
• Edizdoğan, N. ve Gümüş, E. (2013). Vergi Afları ve Türkiye’de Vergi Aflarının Değerlendirilmesi, Maliye Dergisi, Sayı 164, Ocak-Haziran, 99-119.
• Ergen, Z. ve Kılınçkaya, L. (2014). Türkiye’de Vergi Denetim Sistemi ve Sistemin Aksaklıklarının Değerlendirilmesi, Sosyoekonomi, 281-303.
• Evans, C. & Tran-Nam, B. (2013). Towards The Development of A Tax System Complexity Index, Australian School of Business Research Paper, 1001:1-24.
• George, D. & Mallery, P. (2003). Spss for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 14.0 update, (7th ed.), Boston: Allyn & Bacon.
• Hair, J. F., Anderson R. E., Tahtam R. L. & Black, W. C. (1998), Multivariate Data Analysis: Prentice Hall International Inc., New Jersey
• Haır, JR. Joseph F., W. C. Black, Barry J. B. & Anderson, R. E. (2014), Multivariate Data Analysis (7th Edition), Pearson New International Edition, USA: Peason Education Limited.
• Hesap Uzmanları Derneği. (2004). Denetim İlke ve Esasları, İstanbul: Yıldız Ofset.
• Heyndels, B.ve Smolders, C. (1995), Tax Complexity and Fiscal Illusion, Public Choice, Volume: 85, Issue: 1/2, 127-141.
• Hınton, P.R., (2004), Statistics Explained, New York: Routledge,
• Ho, R., (2006), Handbook of Univariate and Multivariate Data Analysis and Interpretation with SPSS, New York: CRC.
• Kandemir, H. (2015). Öğrenci Memnuniyetini Etkileyen Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modeli İle Araştırılması, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 7 Sayı: 13.
• Karagöz, Y., Hüdaverdi B. ve Beğen, A. (2016). Yapısal Eşitlik Modellemesi İle Öğretim Elemanlarının Öğrenci Başarısına Etkisi Ölçeğinin Geliştirilmesi, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Yıl: 2 Sayı: 4, 27-44.
• Karagöz, Y. (2016), SPSS ve AMOS Uygulamalı İstatistiksel Analizler, Ankara: Nobel Yayınevi, 1. Baskı.
• Karagöz, Y. ve Ağbektaş, A. (2016). Yapısal Eşitlik Modellemesi İle Yaşam Memnuniyeti Ölçeğinin Geliştirilmesi: Sivas İli Örneği, Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 7 Sayı: 13, 274-290.
• Karakoç, Y. (2004). Hukukî Nedenlerden Kaynaklanan Vergi Kayıp ve Kaçakları, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu “Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları, Önlenmesi Yolları”, 10-14 Mayıs 2004, 90-114.
• Karyağdı, N. (2006). Amerika Birleşik Devletleri Gelir İdaresinde Vergi İncelemesi, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara.
• Kirchler, E., Hoelzl, E. & Wahl, I. (2008). Enforced Versus Voluntary Tax Compliance: The Slippery Slope Framework, Journal of Economic Psychology, Issue:29, 04/2008, 210–225
• Kirchler, E., Maciejovsky, B. & Schneider, F. (2003). Social Representations on Tax Avoidance, Tax Evasion, and Tax Flight: Do Legal Differences Matter?, Journal of Economic Psychology, Cilt: 24, 535-553.
• Kline, P. (1994). An Easy Guide to Factor Analysis, DK: Routledge: 1990
• Külekci, C. (2011). Türkiye’de Vergi Mükelleflerinin Vergiye Gönüllü Uyumunu Belirleyen Faktörler, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesine AMOS uygulamaları, Ankara: Detay Yayınları.
• Moore, A. D., (1995). Structural Equation Modeling in Special Education Researches, Remedial and Special Education, Vol.16, Number 3, 178-183.
• Mutlu, A. ve Tascı, K. (2013). Vergi Dairelerinin Mükellefe Davranış Biçimlerinin Vergilemede Gönüllü Uyuma Etkisi: Malatya Örneği, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:12 Sayı:45, 214-232.
• Oktar, S. A. (2008). Vergi Hukuku, İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Özmen, A. (1999). Örnekleme, 25-50, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Editör: Ali Atıf Bir, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 1081
• Pallant, J. F. (2007). SPSS Survival Manual: A Step by Step Guide to Data Analysis Using SPSS for Windows Version 15, New South Wales: Crows Nest.
• Raykov, T. & George A.M. (2006). A First Course in Structurel Equation Modeling, 2nd Edition, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.,
• Reısınger, Y. & Turner, L. (1999). Structural Equation Modeling with Lisrel: Application in Tourism, Tourism Management, Vol. 20, Issue:1, 71-88.
• Rıchardson, G. (2006). Taxation Determinants of Fiscal Corruption: Evidence Across Countries, Journal of Financial Crime, Vol.13, No.3, 323-338.
• Saunders, M., L., P. & Thornhıll, A. (2000). Research Methods for Business Students, Second Edition. Prentice Hall
• Savaşan, F. (2006). Vergi Afları: Teori Ve Türkiye Uygulamaları (“Vergi Barışı” Uygulama Sonuçları), Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, C.VIII ,S.1, 41-65.
• Saygın, Ö. (2018). Vergi Uyumu ve Vergi İdaresinin Vergi Uyumuna Etkisi, Bursa: Ekin Kitabevi.
• Saygın, Ö., Sandalcı, U. ve Sandalcı, İ. (2019). Vergi Sistemi Karmaşıklığının Vergi Uyumu Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 366, 144-162.
• Söyler, İ. (2017). Bir Anketin Söyledikleri! Vergi Mükellefi Ne İstiyor? Niçin Vergi Kaçırıyor?, Maliye Araştırmaları – 1, Bursa: Ekin yayınevi.
• Şeker, N. (1994). Hukuksal Yapısıyla Vergi İncelemesi, İstanbul: Beta Basım Yayım A.Ş.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutulumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi, (4. Baskı). Ankara: Nobel Basım Yayın.
• Tuay, E. ve Güvenç, İ. (2007). Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı, Gelir İdaresi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yayın No: 51.
• Vergi Usul Kanunu (1961, 1 Nisan). Resmî Gazete (Sayı : 107038). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.213.pdf
• Yurdakul, A. (2013). Vergi Ahlakı ve Vergi Ahlakını Belirleyen Faktörlerin Analizi: Bursa İli Örneği, Bursa: Dora Yayıncılık.
• https://www.gib.gov.tr/mukellef-ve-meslek-mensubu-3568-sayili-kanuna-tabi-memnuniyet-anketi-2015-sonuclandi Erişim tarihi: 09.05.2019
• https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/20191.htm Erişim tarihi: 10.05.2019