Eleştirel Teori ve Demokratik Moment

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 653 - 664, 21.06.2022

Salih Akkanat

Öz

Bu makale, demokratik moment fikri ile eleştirel teori geleneğinin toplum ve siyaset felsefesi arasında bağ kurmaya çalışmaktadır. Sheldon S. Wolin demokrasiyi, siyasi ve hukuki rejimlerin kuruluşuna önsel ve kurumsal düzen içinde massedilmeye direnen siyasal bir gücün daima canlı tutulması olarak tanımlarken; demokrasinin zamansal açıdan ele avuca gelmeyen bir moment olarak kavramlaştırılabileceğini savunur. Bu moment aynı zamanda siyasetin öznesini ve özerkliğini vücuda getiren bir moment olarak görülebilir. Oysa Aydınlanmanın özbilinç, özerklik ve öznellik idelerini ve ideallerini, felsefi ve siyasal bir miras olarak sahiplenen eleştirel teori geleneğinin, demokratik momenti ne ölçüde kavrayabildiği kuşkuludur. Eleştirel teori, özellikle ikinci kuşaktan itibaren haklı olarak yaşayan nesillerin gündelik yaşam deneyimleri ile özbilinç arasında bağ kurmaya çalışmış; birinci kuşağın araçsal akıl eleştirisinin entelektüalizmini eleştirmiştir. Ancak bu eleştiri, Walter Benjamin gibi bir figürün, liberal kamusal alanların şematizmine düşmeden, hatırlama ve deneyimin aktarılması vasıtasıyla, siyasal öznelliği kurma çabasını göz ardı etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel Teori, Demokratik Moment, Sheldon S. Wolin, Walter Benjamin, Siyaset

Critical Theory and the Democratic Moment

Öz

This article tries to establish a link between the idea of democracy and the social and political philosophy of the critical theory tradition. Sheldon S. Wolin argues that democracy can be conceptualized as a temporally elusive moment, while defining democracy as a priori to the establishment of political and legal regimes, and as always keeping alive a political power that resists being absorbed in the institutional order. This moment can also be seen as a moment that embodies the subject and autonomy of politics. However, it is questionable to what extent critical theory tradition, which embraced the ideas and ideals of self-consciousness, autonomy and subjectivity in the Enlightenment thought, as a philosophical and political legacy, could grasp the democratic moment. Critical theory, especially from the second generation, tried to establish a connection between the daily life experiences of the generations living and self-consciousness, and criticized the intellectualism of criticism of the instrumental reason in the first generation. However, this criticism overlooked the effort of a figure like Walter Benjamin to establish political subjectivity through the transmission of memory and experience, without falling into the schematism of liberal public spaces.

Anahtar Kelimeler

Critical Theory, Democratic Moment, Sheldon S. Wolin, Walter Benjamin, Politics

Kaynakça

• Adorno, T. W. ve Horkheimer, M. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. Nihat Ünler ve Elif Öztarhan Karadoğan (Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Adorno, T. W. (2004). Walter Benjamin Üzerine. Dilman Muradoğlu (Çev.). İstanbul: YKY
• Agamben, G. (2002). Kutsal İnsan. İsmail Türkmen (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Aristoteles. (2018). Metafizik. Y. Gurur Sev (Çev.). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Benhabip, S. (2005). Eleştiri, Norm ve Ütopya. İsmet Tekerek (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Benjamin, W. (1973a). The Storyteller. Hannah Arendt (Ed.), Illuminations içinde (s. 83-111). London: Fontana.
• Benjamin, W. (1973b). On Some Motifs in Baudelaire. Hannah Arendt (Ed.), Illuminations içinde (s. 155-201). London: Fontana.
• Benjamin, W. (1973c). Theses On Philosophy of History. Hannah Arendt (Ed.), Illuminations içinde (s. 253-265). London: Fontana.
• Benjamin, W. (1973d). The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction. Hannah Arendt (Ed.), Illuminations içinde (s. 217-253). London: Fontana.
• Bohn, C. O. (2019). Historiography and Remembrance: On Walter Benjamin’s Concept of Eingedenken, Religions, 10/40, 1-8.
• Dellaloğlu, B. (Ed.) (2005). Benjamin. İstanbul: Say Yayınları.
• Derrida, J. (2014). Yasanın Mistik Temeli. Aykut Çelebi (Ed.), Şiddetin Eleştirisi Üzerine içinde (s. 79-133). İstanbul: Metis.
• Geuss, R. (2002). Eleştirel Teori, Habermas ve Frankfurt Okulu. Ferda Keskin (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gürbilek, N. (Ed.) (1993). Son Bakışta Aşk: Walter Benjamin'den Seçme Yazılar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Habermas, J. (1979). Consciousness-Raising or Redemptive Criticism: The Contemporaneity of Walter Benjamin. New German Critique, No. 17, Special Walter Benjamin Issue pp. 30-59.
• Hamacher, W. (2014). Afformatif, Grev. Aykut Çelebi (Ed.), Şiddetin Eleştirisi Üzerine içinde (s. 133-153). İstanbul: Metis.
• Herbert, M. (1998). Eros ve Uygarlık: Freud Üzerine Felsefi Bir İnceleme. Aziz Yardımlı (Çev.). İstanbul: İdea.
• Horkheimer, M. (2005). Geleneksel ve Eleştirel Kuram. Mustafa Tüzel (Çev.). İstanbul: YKY.
• Horkheimer, M. (1998). Akıl Tutulması. Orhan Koçak (Çev.). İstanbul. Metis Yayınları.
• Jay, M. (1989). Diyalektik İmgelem. Ünsal Oskay (Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.
• Pollock, F. (1982). State Capitalism: Its Possibilities and Limitations. Andrew Arato ve Eike Gebhardt (Ed.), New York: Continuum.
• Ross, D. (2002). Arsitoteles. Ahmet Arslan (Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Wolin, S. (1999). Elle Tutulmaz Demokrasi. Seyla Benhabip (Ed.), Demokrasi ve Farklılık içinde. (Zeynep Gürata-Cem Gürsel) (Çev.). İstanbul: Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi.