Kaynağından Akdeniz’e Deliçay’ın (Mersin) Debisi ve Su Kalitesinin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 4, 1121 - 1135, 15.10.2020

Ümit Yıldırım , Cüneyt Güler , Mehmet Ali Kurt , Onur Güven

https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.732106

Cited By: 6

Öz

Bu çalışmada, Orta Toroslardaki Güzelyayla (Mersin) yerleşimi yakınlarında doğan ve Akdeniz’e dökülen Deliçay’ın, kaynağı ile boşalım noktası arasında belirlenen 11 farklı lokasyonda, akarsu debisi belirlenmiş ve akış yolu boyunca su kimyasında meydana gelen değişimleri ortaya koymak amacıyla yerinde fiziksel parametre ölçümleri yapılarak su örnekleri alınmıştır. Alınan su örneklerinin majör anyon/katyon ve iz element içerikleri laboratuvarda spektrofotometre, iyon kromatografisi, titrasyon ve ICP-MS yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, çeşitli grafik yöntemler kullanılarak değerlendirilmiş ve tarımsal sulama amaçlı kullanıma uygunlukları değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda; Deliçay’dan alınan tüm su örneklerinin tarımsal sulama amaçlı kullanıma uygun olduğu tespit edilmiştir. Akarsu örneklerinde kirlilik göstergesi olabilecek parametrelerin ise havza çıkış noktasına doğru artış gösterdiği ve bu artışın sebebinin tarımda kullanılan çeşitli kimyasallar (gübreler ve tarımsal ilaçlar) ile evsel/endüstriyel atıkların akarsuya kontrolsüz deşarjı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akarsu Havzası, Debi, Deliçay, Hidrokimya, Su Kalitesi

Teşekkür

Bu makalenin inceleme ve değerlendirme aşamasında yapmış oldukları katkılardan dolayı, editör ve hakemlere teşekkürlerimizi sunarız.

Assessment of Discharge and Water Quality of Deliçay (Mersin) from Its Source to Mediterranean Sea

Öz

In this study, at 11 different points along the Deliçay, which originates near Güzelyayla (Mersin) settlement in the Central Taurus Mountains and discharging into the Mediterranean Sea, streamflow was determined and water samples were collected after in-situ physical parameter measurements to reveal the changes in water chemistry. Major anion/cation and trace element contents of the water samples taken were analyzed in the laboratory using spectrophotometer, ion chromatography, titration, and ICP-MS methods. The results obtained were evaluated using various graphical methods and their suitability for agricultural irrigation purposes were evaluated. As a result, it has been determined that all water samples taken from Deliçay are suitable for agricultural irrigation. It was concluded that the parameters that may indicate pollution in the samples increase towards the basin outlet and the reason for this increase was interpreted as the uncontrolled discharge of various chemicals (fertilizers and agrochemicals) and domestic/industrial wastes into the river.

Anahtar Kelimeler

River Basin, Discharge, Deliçay, Hydrochemistry, Water Quality

Kaynakça

• Al Fraij, K.M., El Aleem, M.K. ve Al Ajmy, H., 1999. Comparative Study of Potable and Mineral Waters Available in the State of Kuwait. Desalination, 123, 253–264. doi:10.1016/S0011-9164(99)00081-8
• Alan, İ., Şahin, S., Keskin, H., Bakırhan, B., Balcı, V., Böke, N., Saçlı, L., Pehlivan, Ş., Kop, A., Hanilçi, N. ve Çelik, Ö.F., 2011. Orta Torosların Jeodinamik Evrimi Bozyazı-Aydıncık-Gülnar-Silifke (Mersin) Yöresi (Rapor No. 11462). Ankara: M.T.A.
• Alan, İ., Şahin, S., Keskin, İ., Bakırhan, B., Balcı, V., Böke, N., Saçlı, L., Pehlivan, Ş., Kop, A., Hanilçi, N. ve Çelik, Ö.F., 2007. Orta Torosların Jeodinamik Evrimi Ereğli (Konya)-Ulukışla (Niğde)-Karsantı (Adana)-Namrun (İçel) Yöresi (Rapor No. 11006). Ankara: M.T.A.
• Anderson, S.P., Longacre, S.A. ve Kraal, E.R., 2003. Patterns of Water Chemistry and Discharge in the Glacier-fed Kennicott River, Alaska: Evidence for Subglacial Water Storage Cycles. Chemical Geology, 202, 297–312.
• Ardıçlıoğlu, M., Gemici, E. ve Özdin, S., 2011. Doğal Akarsularda Debinin Belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2), 73–77.
• Boyraz, U. ve Kazezyılmaz-Alhan, C.M., 2011. Hidrolojik Modellemede Yüzey Suyu-Yeraltı Suyu Etkileşimlerinin Önemi. 5. Ulusal Su Mühendisliği Sempozyumu, İstanbul, Bildiriler Kitabı, s. 649-659.
• Bulut, V.N., Bayram, A., Gundogdu, A., Soylak, M. ve Tufekci, M., 2010. Assessment of Water Quality Parameters in the Stream Galyan, Trabzon, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 165, 1–13.
• Chatterjee, S.K., Bhattacharjee, I. ve Chandra, G., 2010. Water Quality Assessment Near an Industrial Site of Damodar River, India. Environmental Monitoring and Assessment, 161, 177–189. doi:10.1007/s10661-008-0736-1
• Chen, X., Huang, Y., Pu, X., An, R., Huang, W., Li, J., Wang, W. ve Li, R., 2018. Spatial and Seasonal Distribution and Transportation of Different Forms of Phosphorus in the Middle Reaches of the Yarlung Zangbo River. Water, 10(12), 1858. doi:10.3390/w10121858
• Demirtaşlı, E., 1967. Pınarbaşı-Sarız-Mağara İlçeleri Arasındaki Sahanın Litostratigrafi Birimleri ve Petrol İmkanları. (Rapor No: 3489), Ankara: M.T.A. (Yayımlanmamış).
• Gedik, A., Birgili, Ş., Yılmaz, H. ve Yoldaş, R., 1979. Mut-Ermenek-Silifke Yöresinin Jeolojisi ve Petrol Olanakları. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 22, 8–26.
• Güler, C., 2009. Site Characterization and Monitoring of Natural Attenuation Indicator Parameters in a Fuel Contaminated Coastal Aquifer: Karaduvar (Mersin, SE Turkey). Environmental Earth Sciences, 59, 631–643. doi:10.1007/s12665-009-0060-2
• Güler, C., Alpaslan, M., Kurt, M. ve Temel, A., 2010. Deciphering Factors Controlling Trace Element Distribution in the Soils of Karaduvar Industrial-Agricultural Area (Mersin, SE Turkey). Environmental Earth Sciences, 60, 203–218. doi:10.1007/s12665-009-0180-8
• Güler, C., Alpaslan, M., Temel, A., Gizir, M. ve Sangün, M.K., 2007. Karaduvar (Mersin) Kıyı Akiferinde Yeraltı Suyu Kimyasını Etkileyen Kirletici Kaynakların Araştırılması ve Jeokimyasal Modellemesi. 104Y268 Nolu TÜBİTAK Projesi Sonuç Raporu, Mersin, 277 s.
• Güler, C., Kaplan, V. ve Akbulut, C., 2013. Spatial Distribution Patterns and Temporal Trends of Heavy-Metal Concentrations in a Petroleum Hydrocarbon-Contaminated Site: Karaduvar Coastal Aquifer (Mersin, SE Turkey). Environmental Earth Sciences, 70, 943–962. doi:10.1007/s12665-012-2186-x
• Güler, C., Kurt, M.A., Alpaslan, M. ve Akbulut, C., 2012. Assessment of the Impact of Anthropogenic Activities on the Groundwater Hydrology and Chemistry in Tarsus Coastal Plain (Mersin, SE Turkey) Using Fuzzy Clustering, Multivariate Statistics and GIS Techniques. Journal of Hydrology, 414–415, 435–451. doi:10.1016/j.jhydrol.2011.11.021
• Güler, C., Thyne, G.D., Tağa, H. ve Yıldırım, Ü., 2017. Processes Governing Alkaline Groundwater Chemistry within a Fractured Rock (Ophiolitic Mélange) Aquifer Underlying a Seasonally Inhabited Headwater Area in the Aladağlar Range (Adana, Turkey). Geofluids, Article ID: 3153924, 1–21. doi:10.1155/2017/3153924
• Hatipoğlu, Z. ve Bayarı, S., 2005. Mersin-Tarsus Kıyı ve Yamaç Akiferlerinin Hidrojeokimyası. Türkiye Jeoloji Bülteni, 48(2), 59–72.
• Hem, J.D., 1985. Study and Interpretation of the Chemical Characteristics of Natural Water. U.S. Geological Survey Water Supply Paper 2254, U.S. Geological Survey, Alexandria, Virginia.
• Hernes, P.J., Spencer, R.G.M., Dyda, R.Y., Pellerin, B.A., Bachand, P.A.M. ve Bergamaschi, B.A., 2008. The Role of Hydrologic Regimes on Dissolved Organic Carbon Composition in an Agricultural Watershed. Geochimica et Cosmochimica Acta, 72(21), 5266–5277. doi:10.1016/j.gca.2008.07.031
• Juteau, T., 1980. Ophiolites of Turkey. Ofiyoliti, 2, 199–233.
• Kazezyılmaz-Alhan, C.M. ve Medina, M.A. Jr., 2008. The Effect of Surface/Groundwater Interactions on Wetland Sites with Different Characteristics. Desalination, 226, 298-305.
• Kroon, F.J., Kuhnert, P.M., Henderson, B.L., Wilkinson, S.N., Henderson, A.K., Abbott, B., Brodie, J.E. ve Turner, R.D.R., 2012. River Loads of Suspended Solids, Nitrogen, Phosphorus and Herbicides Delivered to the Great Barrier Reef Lagoon. Marine Pollution Bulletin, 65, 167–181.
• Kurt, M.A. 2010. Deliçay ve Tarsus Çayı (Mersin) Arasında Kalan Alandaki Toprak Profillerinin Mineralojisi, Toprak ve Su Kirliliğinin Araştırılması. Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Mersin, 430s.
• Martinez, J.L., Raiber, M. ve Cox, M.E., 2015. Assessment of Groundwater–Surface Water Interaction Using Long-Term Hydrochemical Data and Isotope Hydrology: Headwaters of the Condamine River, southeast Queensland, Australia. Science of the Total Environment, 536, 499–516.
• MÇDR, 2018. Mersin İli 2017 Yılı Çevre Durum Raporu. Mersin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Mersin, 143s. Özgül, N., 1983. Geology of the Central Taurides. Geology of the Taurus Belt. International Symposium Proceeding Book, Ankara, s: 16.
• Piper, A.M., 1944. A Graphic Procedure in the Geochemical Interpretation of Water-Analyses. Transactions of American Geophysical Union, 25, 914–923.
• Poisson, A., 1977. Recherches Geologiques Dans Les Taurides Accidentales (Turquie), Thesis Universite Paris Sud, Orsay.
• Prabakaran, K., Eswaramoorthi, S., Nagarajan, R., Anandkumar, A. ve Franco, F.M., 2020. Geochemical Behaviour and Risk Assessment of Trace Elements in a Tropical River, Northwest Borneo. Chemosphere 252, 126430. doi.org/10.1016/j.chemosphere.2020.126430
• Sillanpää, M., Hulkkonen, R.M. ve Manderscheid, A., 2004. Drinking Water Quality in the Alpine Pastures of the Eastern Tibetan Plateau. Rangifer, 15, 47–52.
• Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY), Türk Standartları, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, (4 Eylül 1988, sayı: 19919), Resmi Gazete.
• Şahinci, A., 1991. Doğal Suların Jeokimyası. Reform Matbaası, İzmir.
• Şen, B. ve Gölbaşı, B., 2008. Hazar Gölü’ne Dökülen Kürk Çayı’nın Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 25(4), 353–358.
• Şenol, M., Şahin, Ş. ve Duman, T.Y., 1998. Adana-Mersin Dolayının Jeoloji Etüd Raporu, Ankara: M.T.A. (Yayımlanmamış).
• Toroğlu, E., Toroğlu, S. ve Alaeddinoğlu, F., 2006. Aksu Çayı’nda (Kahramanmaraş) Akarsu Kirliliği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(1), 93–103.
• United States Salinity Laboratory Staff (USSLS), 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. Handbook 60, United States Department of Agriculture, Washington D.C.
• Wilcox, L.V., 1948. The Quality of Water for Irrigation Use. U.S. Department of Agriculture Technology Bulletin, 962, 40, Washington D.C.
• World Health Organization (WHO), 2011. Guidelines for Drinking Water Quality, 4th ed., WHO Publications, Geneva.
• Yetiş, C. ve Demirkol, C., 1984. Adana Baseni Kuzey-Kuzeybatı Kesiminin Temel Stratigrafisine İlişkin Bazı Gözlemler. Türkiye Jeoloji Kurultayı 38. Bilimsel ve Teknik Kurultayı Bildiri Özetleri Kitabı (ss: 59-61). Ankara.
• Yetiş, C. ve Demirkol, C., 1986. Adana Baseni Batı Kesiminin Detay Jeolojisi Etüdü (Rapor No: 8037). Ankara: M.T.A.
• Yıldırım, Ü., 2018. Göksu Nehri ve Tarsus Çayı (Mersin) Arasında Yer Alan Akarsuların Morfometrik, Hidrolojik ve Hidrokimyasal Özelliklerinin Araştırılması. Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Mersin, 210 s.
• Zvinowanda, C.M., Okonkwo, J.O. ve Gurira, R.C., 2008. Improved Derivatisation Methods for the Determination of Free Cyanide and Cyanate in Mine Effluent. Journal of Hazardous Materials, 158, 196–201. doi:10.1016/j.jhazmat.2008.01.059