Hakkâri ili baz metal yataklarının uzaktan algılama ile belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 339 - 347, 15.04.2021

Hacı Alim Baran

https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.829156

Cited By: 3

Öz

Eski çağlardan beri madencilik faaliyetlerine ev sahipliği yapan, 2010 yılından itibaren açılan maden ocakları ile tekrar ilgi odağı haline gelen Hakkâri, bölgede madencilik açısından incelenmesi önem arz eden illerden biridir. Bölgede gözlenen kayaçlar çoğunlukla karbonatlı kayaçlar olup, Paloezoyik (Permiyen) - Mesozoyik (Jura) yaş aralığına sahiptirler. Bu birimlerin üzerinde Kampaniyen—Alt Maastrihtiyen yaşlı Yüksekova melanjı, Paleosen ve Miyosen yaşlı sedimanlar uyumsuz olarak gözlenmektedir. Ülkemizin önemli metalojenik kuşaklarından birinde yer alan bölge baz metaller açısından potansiyeli yüksek alanlar arasında yer almaktadır. İnceleme alanı ve çevresinde hali hazırda keşfedilmiş ve/veya işletilen 20 adet maden yatağı mevcuttur. Bunlardan 5 tanesi endüstriyel hammadde ocağı (mermer), 15 tanesi (10 Pb-Zn, 2 Cu, 3 Cr) ise metalik maden yataklarıdır. Uzaktan algılama ile maden aramada yaygın olarak kullanılan tekniklerden birisi de alterasyon tespitidir. Çalışma alanındaki madenler uzaktan algılama çalışmalarında yüksek başarı oranı ile tespit edilebilen demir veya demirli mineral içermektedir. Landsat 8 uydu görüntüsü üzerinde uzaktan algılama teknikleri (band oranlaması, kontrast germesi, renkli kompozit görüntü oluşturma) kullanılarak Hakkâri’de hali hazırda mevcut veya işletilen maden yataklarının konumları başarılı bir şekilde belirlenerek, 2 yeni potansiyel sahanın tespiti gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alterasyon, Hakkari, Maden yatakları, Uzaktan algılama

Determination of base metal deposits in Hakkâri province by remote sensing

Öz

Hakkari, which has been hosting mining activities since ancient times and became the center of attention again with the mines opened since 2010, is one of the provinces in the region that is of importance in terms of mining. The rocks observed in the region are mostly carbonate rocks and they have the Paloezoic (Permian) - Mesozoic (Jurassic) age range. These units are unconformably overlain by Campanian - Lower Maastrichtian Yüksekova mélange, Paleocene and Miocene sediments. The region, which is located in one of the important metallogenic belts of our country, is among the areas with high potential in terms of base metals. There are 20 mineral deposits currently discovered and / or operated in the study area and its surroundings. 5 of them are industrial raw material quarries (marble), 15 of them (10 Pb-Zn, 2 Cu, 3 Cr) are metallic mineral deposits. One of the techniques commonly used in mineral exploration with remote sensing is alteration detection. The mines in the study area contain iron or ferrous minerals that can be detected with a high success rate in remote sensing studies. By using remote sensing techniques (lithological mapping, band proportioning, contrast stretching, color composite image creation) on Landsat 8 satellite images, the locations of the existing or operated mineral deposits in Hakkâri have been successfully identified and 2 new potential sites have been determined.

Anahtar Kelimeler

Alteration, Hakkâri, Ore deposits, Remote sensing

Kaynakça

• Aydal, D. ve Vural, A. (2007). Alakeçı-Kısacık (Bayramiç-Balıkesir) cevherleşme bölgesinin Landsat 7 ETM+ kullanılarak Crosta tekniği ile incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(3), 29-40.
• Başıbüyük, Z. and Ekdur, E. (2018). Determination of iron minerals with landsat ETM+, Kırşehir, Turkey. Mineral Resources Management, 34(3), 23-36. https://doi.org/10.24425/122579
• Bersi, M. Saibi, H. and Chabou, M. C. (2016). Aerogravity and remote sensing observations of an iron deposit in Gara Djebilet, southwestern Algeria. Journal of African Earth Sciences, 116, 134-150. http://dx.doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2016.01.004
• Canbaz, O. Gürsoy, Ö. ve Gökçe, A. (2017). Aster uydu görüntüleri ile hidrotermal alterasyon alanlarının belirlenmesi: Ağmaşat Yaylası-Zara (Sivas) / Türkiye örneği. Cumhuriyet Sci. J., 38(3), 419-426. http://dx.doi.org/10.17776/csj.340473
• Çiftçi, A. Ural, M. N. ve Vural, A. (2020). Baz metallerin dünya siyasi tarihindeki önemli olaylarla bağlantısının retrospektif literatür taraması yöntemi ile araştırılması. International Social Sciences Studies Journal, 6(60), 1453-1451. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.2240
• Gibson, P. J. and Power, C. (2000). Introductory remote sensing: digital image processing and applications, London: Routledge. https://doi.org/10.1017/S0016756801244951
• Hanilçi, N. and Öztürk, H. (2008). Hakkâri region Zn-Pb deposits: preliminary evidence for their geological features and formation. Proceedings symposium on geology and mining of Pb-Zn deposits of Turkey (pp244–264). Istanbul.
• Hanilçi, N. Öztürk, H. and Kasapçi, C. (2019). Carbonate-hosted Pb-Zn deposits of Turkey, F. Pirajno, T. Ünlü, C. Dönmez, M.B. Şahin (Ed.) in: Mineral Resources of Turkey (pp.497-534). Switzerland: Springer-Verlag. https://doi.org/10.1007/978-3-030-02950-0
• Karakaya İşletmesi. (2015). The ore zones of Karakaya Pb-Zn deposits and Ore Potential. p25.
• Kargı, H. (2007). Principal components analysis for borate mapping. International Journal of Remote Sensing, 28(8), 1805-1817. https://doi.org/10.1080/01431160600905003
• Kavak, K. S. (2010). Recognition of gypsum geohorizons in the Sivas Basin (Turkey) using ASTER and Landsat ETM+ images. International Journal of Remote Sensing, 20(20), 4583-4596. https://doi.org/10.1080/01431160500185607
• Kayadibi, Ö. (2015). Landsat 7 ETM+ ve ASTER görüntüleri ile Yusufeli-Tekkale (Artvin-KD Türkiye) çevresindeki hidrotermal alterasyonların incelenmesi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 58(2), 29-54. https://doi.org/10.25288/tjb.298558
• Okay, A. I. and Tüysüz, O. (1999). Tethyan sutures of northern Turkey. Durant, B., Jolivet, F., Horvath, F., Seranne, M. (Ed.). The Mediterranean basin: Tertiary extension within the Alpine orogen (pp475–515). London: Geological Society, Special Publication. http://dx.doi.org/10.1144/GSL.SP.1999.156.01.22
• Özgün, M. E. and San B. T. (2018). Mapping evaporite minerals using Aster TIR image in Beypazari, Ankara (Turkey). 9th International Symposium on Eastern Mediterranean Geology (pp 241-242), Antalya.
• Özelkan, E. Karaman, M. ve Uça Avcı, Z. D. (2011). Madencilik faaliyetlerinin izlenmesinde uydu görüntülerinin kullanılabilirliği. Kazdağları örneği. International Symposium on Kaz Mountains (Mount Ida) and Edremit (Global Change in the Mediterranean Region) (pp. 227-233). Balıkesir.
• Sabins, F. F. (1999). Remote sensing for mineral exploration. Ore Geology Reviews, 14, 157–183. https://doi.org/10.1016/S0169-1368(99)00007-4
• Salem, S. M. and El Gammal, E. A. (2015). Iron ore prospection East Aswan, Egypt, using remote sensing techniques. Ore Geology Reviews, 18, 195–206. https://doi.org/10.1016/j.ejrs.2015.04.003
• Santoro, L. Boni, M. Herrington, R. and Cleeg, A. (2013). The Hakkari nonsulide Zn–Pb deposit in the context of other nonsulide Zn–Pb deposits in the Tethyan Metallogenic Belt of Turkey. Ore Geology Reviews, 53, 244–260. https://doi.org/10.1016/j.oregeorev.2013.01.011
• Sultan, M. Arvidson, R. E. and Sturchio, N. C. (1986). Mapping of serpentinites in the Desert of Egypt using Landsat Thematic Mapper data. Geology, 14, 995–999. https://doi.org/10.1130/0091-7613(1986)14%3C995:MOSITE%3E2.0.CO;2
• Uysal, M. Turgut, B. Polat, N. Dereli, M. A. ve Yalçın, M. 2017. Uzaktan algılama teknikleri ile açık maden ocaklarında bor minerallerinin tespiti. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 17 (Özel Sayı), 270-276.
• Vural, A. (2007). Bayramiç ve çevresindeki altın zenginleşmelerinin araştırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Vural, A. Çorumluoğlu, Ö. ve Asri, İ. (2012). Eski Gümüşhane (Süleymaniye) ve yakın çevresindeki alterasyon alanlarının Landsat uydu görüntüsü kullanılarak Crosta tekniği ile araştırılması. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1), 36-48.