Karayolu ulaşımında yakıt tüketimine bağlı karbon ayak izi değişimi: Çanakkale örneği

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 943 - 955, 15.07.2021

Melike Yalılı Kılıç , Tarık Dönmez , Sümeyye Adalı

https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.848016

Cited By: 8

Öz

Etkileri gün geçtikçe artarak devam eden küresel ısınmayla mücadele noktasında sera gazı emisyonlarının azaltılması büyük önem arz etmektedir. Kyoto Protokolünde ele alınan bu sorunun çözümünde karbon salınımlarının mümkün olan en düşük seviyeye indirilmesi tavsiye edilmiştir. Bu protokolle, karbon emisyonlarını doğru bir şekilde hesaplayabilmek amacıyla ülkelere emisyon salınım kotaları getirilmiştir. Kota değerlerine uyum noktasında sera gazı envanteri oluşturulması ve emisyonların karbon ayak izlerinin hesaplanması gerekmektedir. Karbon ayak izi, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın bir ölçüsüdür. Bu çalışmada, Çanakkale’de karayolu araçlarından kaynaklanan 2015-2018 yılları arasındaki karbon ayak izi hesaplanmıştır. Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından önerilen Tier 1 ve Tier 2 yaklaşımının kullanıldığı hesaplamalarda Tier 1 yaklaşımında 2015 yılında 701.435 Gg bulunan karbon ayak izi miktarı, 2018 yılında %7’nin üzerinde bir artışla 752.536 Gg’a; Tier 2 yaklaşımında ise 2015 yılında 686.85 Gg olan karbon ayak izi miktarı, 2018 yılında 736.89 Gg’a yükselmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, IPCC metodolojisi, Karbon ayak izi, Sera gazları, Yakıt türleri

Change of carbon footprint due to fuel consumption: Çanakkale case study

Öz

Reducing greenhouse gas emissions is of great importance at the point of combating global warming, the effects of which are increasing day by day. In the solution of this problem addressed in the Kyoto Protocol, it is recommended to reduce carbon emissions to the lowest possible level. With this protocol, emission release quotas have been introduced to countries in order to calculate their carbon emissions accurately. It is necessary to create a greenhouse gas inventory and calculate the carbon footprints of emissions at the point of compliance with quota values. Carbon footprint is a measure of the environmental damage caused by human activities in terms of the amount of greenhouse gas produced. In this study, the carbon footprint caused by road vehicles in Çanakkale between the years 2015-2018 was calculated. In the calculations using the Tier 1 and Tier 2 approaches proposed by the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), the carbon footprint, which was 701.435 Gg in 2015 in the Tier 1 approach, increased to 752.536 Gg in 2018 with an increase of over 7%; in the Tier 2 approach, the carbon footprint, which was 686.85 Gg in 2015, increased to 736.89 Gg in 2018.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, IPCC methodology, Carbon footprint, Greenhouse gases, Fuel types

Kaynakça

• Açıkgöz, Ş.Ş. (2010). Avrupa Birliği açısından küresel ısınma ve iklim değişikliğine genel bir bakış. Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi, 46. Dönem AB Temel Eğitim Kursu, Ankara.
• Aliusta, H., Yılmaz, B. ve Kırlıoğlu, H. (2016). Küresel ısınmayı önleme sürecinde uygulanan piyasa temelli iktisadi araçlar: karbon ticareti ve karbon vergisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(12), 382-401.
• Alkaya, B. ve Yıldırım, M.A. (2000). Taşıt kaynaklı kirleticilerin azaltılma yöntemleri. Ekoloji Çevre Dergisi, 9(34), 15-20.
• Anonim. (2020a). Karbon ayak izi nedir? Erişim adresi http://www.karbonayakizi.com/whatiscarboonfootprint.html
• Anonim. (2020b). Global carbon atlas. Erişim adresi http://www.globalcarbonatlas.org/en/CO2emissions
• Arı, İ. ve Aydın, L. (2019). Türkiye’de yerel iklim değişikliği eylem planlarının hazırlanması ve etkin uygulanması için öneriler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ek Sayı, Aralık, 395-414.
• Arıcı, R. (2018). Kağıt-karton geri dönüşüm ürünlerinin karbon ayak izlerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Atabey, T. (2013). Karbon ayak izinin hesaplanması: Diyarbakır örneği. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Ayan, N. (2019). Muğla ilinde yakıt tüketimine bağlı karbon ayakizi değişimi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Babaoğlu, N. ve Özgünoğlu, K. (2017). Kahramanmaraş havalimanı için uçaklardan kaynaklanan emisyonların belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(3), 24-30.
• Bekiroğlu, O. (2016). Sürdürülebilir Kalkınmanın Yeni Kuralı: Karbon Ayak İzi. Erişim Tarihi: 06.05.2016. http://www.emo.org.tr.
• Bıyık, Y. (2018). Isparta ilinde karayolu kaynaklı karbon ayak izinin hesaplanması. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Bıyık, Y. ve Civelekoğlu, G. (2020). Isparta ilinde karayolu kaynaklı karbon ayak izinin hesaplanması. Bilge International Journal of Science and Technology Research, 4(2), 78-87.
• Binboğa, G. ve Ünal, A. (2018). Sürdürülebilirlik ekseninde Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nin karbon ayak izinin hesaplanmasına yönelik bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 21, 187-202.
• Çelik, HA. (2020). Konya ilinde ulaşımdan kaynaklı karbon ayak izi ve çevresel fayda maliyet analizi. Yüksek Lisans Tezi, Konya Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Konya.
• Demir, B., Kutlu, B. ve Otay, T. (2015). Okyanuslarda karbon döngüsünde bakterilerin rolü. Bilim ve Gençlik Dergisi, 3(1), 65-76.
• Demirbaş, F. (2018). Geri kazanım tesisinde karbon ayak izinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Doğan, S. ve Tüzer, M. (2011). Küresel iklim değişikliği ve potansiyel etkileri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 21-34.
• Doğan, AN. (2019). Kumaş boyama, iplik boyama, baskı ve konfeksiyon faaliyetlerinin karbon ayak izi hesabı. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. (2020a). Petrol piyasası sektör raporları. Erişim adresi https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-107/yillik-sektor-raporu
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. (2020b). Sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) piyasası sektör raporları. Erişim adresi https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-108/lpgyillik-sektor-raporlari
• Erdoğan, M. (2015). Çevresel tesislerden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının hesaplanması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gökçek, BÖ., Bozdağ, A. ve Demirbağ, H. (2019). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi örneğinde karbon ayak izinin belirlenmesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(2), 721-730.
• Güller, S. (2018). Muğla evsel atıksu arıtma tesisi karbon ayak izinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (1996). An introduction to simple climate models used in the IPCC second assesment report. IPCC Technical Paper, Geneva, Switzerland, 8-10.
• IPCC/UNEP/OECD/IEA. (1997). Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories Volume III: Reference Manual, Chapter 1 pp 4-44, 62-98, Intergovernmental Panel on Climate Change, United Nations Environment Programme, Organization for Economic CoOperation and Development, International Energy Agency, Paris.
• IPCC, 2006. IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories, Volume 2, Chapter 3. Intergovernmentel Panel on Climate Change, Paris.
• Kelen, F. (2014). Motorlu taşıt emisyonlarının insan sağlığı ve çevre üzerine etkileri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 19(1-2), 80-87.
• Keskin, SS. Erdil, M. ve Sennaroğlu, B. (2017). Bir tekstil fabrikasının kumaş üretiminde enerji ve karbon ayak izlerinin belirlenmesi. VII. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, 1-3 Kasım 2017-Antalya.
• Kumaş, K., Akyüz, A., Zaman, M. ve Güngör, A. (2019). Sürdürülebilir bir çevre için karbon ayak izi tespiti: MAKÜ Bucak sağlık yüksekokulu örneği. El-Cezeri Journal of Science and Engineering, 6(1), 108-117. https://doi.org/10.31202/ecjse.459478
• Mısır, N., Mısır, M. ve Ülker, C. (2011). Karbon depolama kapasitesinin belirlenmesi. I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 26-28 Ekim 2011- Kahramanmaraş.
• Özçelik, G. (2017). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Terzioğlu kampüsü’nün enerji ve karbon ayak izi açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Özmen, MT. (2009). Sera gazı-küresel ısınma ve kyoto protokolü. İMO Dergisi, 453(1), 42-46.
• Pekin, MA. (2006). Ulaştırma sektöründen kaynaklanan sera gazı emisyonları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sümer, G.Ç. (2014). Hava kirliliği kontrolü: Türkiye’de hava kirliliğini önlemeye yönelik yasal düzenlemelerin ve örgütlenmelerin incelenmesi. International Journal of Economic and Administrative Studies, 7(13), 37-56. https://doi.org/10.18092/ulikidince.232135
• Şahin, G. ve Avcıoğlu, AO. (2016). Tarımsal üretimde sera gazları ve karbon ayak izi. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 12(3), 157-162.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2019). IPCC özel raporları. Erişim adresi https://cygm.csb.gov.tr/ipcc-ozel-raporlari-haber-248919
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2020). Kyoto Protokolü. Erişim adresi http://iklim.csb.gov.tr/kyoto-protokolu-i-4363
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2020). Kyoto Protokolü. Erişim adresi http://www.mfa.gov.tr/kyoto-protokolu.tr.mfa
• Turanlı, MA. (2015). Estimation of carbon footprint: a case study for Middle East Technical University. Master's Thesis, The Graduate School of Natural and Applied Sciences of Middle East Technical University, Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu, 2020. Motorlu Kara Taşıtları. Erişim adresi http://www.oyder-tr.org/rapor-detayi?hedef=2176
• Türkay, M. (2018). Karayolu ulaşımından kaynaklanan sera gazı emisyonunun (Karbon ayak izinin) hesaplanması: Eskişehir ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Uysal Şahin, Ö. (2016). Kyoto protokolü ve Kopenhag mutabakatının karşılaştırmalı analizi. Journal of Awareness (JoA), 1(1), 5-16.
• Uzunçakmak, M. (2014). Ulaşım modlarından kaynaklanan sera gazı emisyonları ve iklim değişikliği üzerindeki etkilerinin karşılaştırılması. Ulaştırma ve Haberleşme Uzmanlığı Tezi, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Ankara.