TÜRKİYE’DE BASİT USULDE VERGİLEME İLE TOPLAM VERGİ GELİRLERİ ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 10, 24 - 37, 11.01.2017

Barış Yıldız , Candan Yılmaz , Gizem Akbulut

Öz

Türkiye’de 4369 Sayılı Kanun ile belge düzenini sağlamak, ticari kazançların vergilendirilmesinde gerçek kazancın esas alınmasını sağlamak, kayıt dışı ekonomiyi azaltmak ve dolayısıyla toplam vergi gelirlerinde bir artış yaratmak amaçlarıyla götürü usulde vergilendirme kaldırılarak yerine 01.01.1999 tarihinde basit usulde vergilendirme getirilmiştir. Yapılan değerlendirmelerde basit usulde vergilendirilen mükellef sayıları ile basit usul vergi gelirlerinin yıllar itibari ile artma eğiliminde olduğu buna rağmen toplam vergi gelirlerindeki artışın beklenen düzeyde gerçekleşmediği görülmüştür. Bu bilgiler doğrultusunda ilerleyen çalışmanın amacı toplam vergi gelirleri artışı ile basit usulde vergileme gelirleri artışı arasında nedensel bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmektir. Çalışmanın ampirik kısmında 1988 – 2014 dönemine ait basit usulde vergi gelirleri ile toplam vergi gelirleri arasındaki ilişki Granger nedensellik analizi ile incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre basit usul vergi gelirleri ile toplam vergi gelirleri arasında nedensel bir ilişkinin olmadığı sonucuna varılmıştır. Yani Türkiye’de toplam vergi gelirlerindeki artış basit usulde vergi gelirleri artışından bağımsızdır.

Anahtar Kelimeler

Basit Usulde Vergilendirme, Vergi Gelirleri, Granger Nedensellik, Zaman Serisi.

THE CAUSALITY RELATIONSHIP BETWEEN THE BASIC PROCEDURE TAXATION AND TOTAL TAX REVENUES IN TURKEY

Öz

In this study, the content of the Basic Procedure Taxation system in Turkey enacted by Law Number. 4369 is
discussed. Basic Procedure Taxation system was came into force in 01.01.1999. As a result the assessments,
while the number of taxpayers taxed basic procedure taxation have tended to increase as the years, the increase
in tax revenues has been shown to not occur at the expected level. On the other hands, it has been observed
that basic procedure tax revenues and total tax revenues has increased as the years. In this context, the aim of
the study is to test whether it is a causal relationship between mentioned tax revenues. In the empirical part of
the study, the relationship between total tax revenues and the basic procedure tax revenues for period 1988-
2014 were examined with Granger causality analysis and Johansen Cointegration analysis. The data used in
the econometric study made real adjusted for inflation. According to the findings, It was concluded that there
is no a causal relationship between total tax revenues and the basic procedure tax revenues. In other words, it
can be said that both types of tax revenues increased independently from each other.

Anahtar Kelimeler

Basic Procedure Taxation, Tax Revenue, Granger Causality, Time Series

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• sayılı Gelir Vergisi Kanunu (Kabul Tarihi: 31/12/1960), Yayımlandığı R.Gazete: Tarih: 6/1/1961 Sayı : 10700, Yayımlandığı Düstur : Tertip : 4 Cilt : 1 Sayfa : 850.
• Arıkan, Yahya (29.08.2013), “Basit Usul Artık Bitmeli”, Cumhuriyet Gazetesi, (Çevrimiçi) , http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/442922/_Basit_Usul__Artik_Bitmeli.html//, Erişim Tarihi: 08.03.2015.
• Arslan, Mehmet ve Biniş Mine (2012), “Türk Vergi Sisteminde Basit Usulde Vergilemenin Etkinliği: Basit Usulde Vergileme, Vergi Ziyaına Neden Olabilir Mi?”, Mali Çözüm Dergisi, 53 – 72.
• Bay, Hakan (2003), Gelir Vergisinde Basit Usul Uygulaması, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Mali Hukuk Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Bilen, Abdulkadir (2007), “Kayıt Dışı Ekonomi ve Kayıt Dışı Ekonomiyi Önlemeye Yönelik Çabalar”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 136, 134 – 143.
• Çetintaş, Hakan ve Vergil, Hasan (2003), “Türkiye’de Kayıtdışı Ekonominin Tahmini”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (1), 15 – 30.
• Dickey, David A. & Fuller, Wayne A. (1979) “Distribition of Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root”, Journal of the American Statistical Association, Vol: 74, Sayı: 366, 427 – 431.
• Dickey, David A. & Fuller, Wayne A.(1981) “Likelihood Ratio Statistics For Autoregressive Time Series With a Unit Root”, Econometrica, Vol: 49, 1057 – 1072.
• Durmuş, Mustafa (27.02.2013), “Vergilemede Adalet Nasıl?, (Çevrimiçi), (2013), http://www.kesk. org.tr/2013/02/27/mustafa-durmus-vergilemede-adalet-nasil/, Erişim Tarihi: 10.10.2016.
• DPT (2001), “Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005), DPT: 2597- ÖİK: 608, Ankara.
• DPT (2014), “Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), YAYIN NO: KB: 2896 - ÖİK: 736, Ankara.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2009), “Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı (2008 – 2010)”, (Çevrimiçi), Gelir İdaresi Başkanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı Yayın No: 87, Ankara, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/Kayit_disi_2009tr.pdf// Erişim Tarihi: 27.10.2016.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2016a), Basit Usule Tabi Mükellefler İçin Vergi Rehberi, Erişim Tarihi: 06.11.2016.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2016b), Aylar İtibariyle Mükellef Sayıları, http://www.gib.gov.tr/sites/ default/files/fileadmin/user_upload/VI/20161.htm, Erişim Tarihi: 08.11.2016.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2016c), Çeşitli Vergi İstatistikleri, Gelir, Kurumlar Ve Katma Değer Vergisinin Genel Bütçe Vergi Gelirleri İçindeki Payı (1988 - 2015) http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/CVI/Tablo_65.xls.htm, Erişim Tarihi: 03.11.2016.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2016d), Çeşitli Vergi İstatistikleri, Konsolide Bütçe Gelirleri Tahsilatı (1992-1997), http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo _40.xls.htm, Erişim Tarihi: 23.10.2016.
• Gujarati, Damodar N (2003), Basic Econometrics, Published by Mc Graw – Hill, Fourth Edititon.
• Gümüş, Erhan (2013), “Basit Usulde Vergilemenin Değerlendirilmesi”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı: 378, 75 – 83.
• Granger, C. W. J. (1969) “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-spectral Methods”, Econometrica, Vol. 37, No. 3(Aug.), 424-438.
• Karadeli, Selman ve Taşlıtepe, Yusuf (2014), “Son Değişiklikler Kapsamında Basit Usulde Vergilendirme”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 306, 90 – 95.
• Kwiatkowski, D., Phıllıps, P., Schmıdt, P. ve Shın, Y.(1992), “Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of a Unit Root: How Sure Are We That Economic Time Series Have a Unit Root?”, Journal of Econometrics, Vol: 54, Issue: 1 – 3, 159-178.
• Organ, İbrahim ve Güler, Ahmet (2012) “Şehir İçi Ulaşım Faaliyetlerinde Kazancın Basit Usulde Vergilendirilmesinin Yarattığı Vergi Adaletsizliği: Denizli Örneği”, Maliye Dergisi, Sayı: 163, 187 – 203.
• Özel, Salih (2000), “Türk Vergi Sisteminin Genel Değerlendirilmesi ve Son Değişiklikler”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 51.
• Phillips, P. C. B. & Perron, P.(1988) “ Testing For A Unit Root in Time Series Regression”, Biometrika, 75, 335 – 346.
• Sarılı, A. Mustafa (2012), Türk Vergi Sistemi ve Uygulaması, Hermes Yayınları, Ankara.
• Şenyüz, Hanife (27.04.2004), “Mükellef Kepenk Kapattı”, Radikal Gazetesi, (Çevrimiçi), , http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=129306// , Erişim Tarihi: 27.09.2016.
• Türkan, Ercan (1994), Türkiye’de Gelir ve Kurumlar Vergisi Yapısının Değerlendirilmesi, Devlet Planlama Teşkilatı, Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ankara.