Bir Devlet Tipi Olarak Patrimonyal ve Neopatrimonyal Devlet Kavramlarının İmkanı

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 21, 1 - 18, 01.09.2022

Satuk Buğra Çetinkaya

Öz

Siyasal bilimler alanında devlet üzerine yapılan teorik çalışmaların pek çoğu devlet-toplum ilişkilerini merkeze almaktadır.Patrimonyalizm kavramı da işaret ettiği devlet-toplum ilişkisinden mülhem olarak belirli bir devlet tipine karşılık gelecek şekilde kullanılmıştır. Kavramın bu şekilde kullanılmasının yarattığı imkanlar ve kısıtlılıklar bu çalışmanın ana sorunsalıdır. Bu makalede öncelikli olarak “patrimonyalizm”in tarihsel süreç içerisindeki soykütüğü Batı siyasal düşünce kanonu içerisinde yapılan “tiranlık-despotizm” ayrımı ile ortaya konmaya çalışılacaktır. Ardından patrimonyalizm kavramının Max Weber ‘in eserlerinde nasıl bir devlet-toplum ilişkisine karşılık geldiği açıklanmaya çalışılacak. Son olarak ise “neopatrimonyalizm” kavramının Eisenstadt tarafından ne şekilde ortaya konulduğu analiz edilecektir. Sonuç kısmında ise kavramın Doğu-Batı ayrımına dayanan ve üstü örtülen yönleri ortaya konacaktır. Ayrıca, patrimonyalizm kavramının metodolojik kısıtlılıkları belirtilecektir. Mezkur kavramların, “devlet”liliğin temel niteliklerini Batı merkezli bir bakış açısı ile tanımlama gayreti içinde olduğu ortaya konacak ve bu ölçüde açıklayıcı imkanını yitirdiği belirtilecektir.

Anahtar Kelimeler

Patrimonyalizm, Neopatrimonyalizm, Devlet Tipi

The Possibility of Patrimonial and Neopatrimonial State Concepts as a State Type

Öz

Most of the theoretical studies on the state in the field of political sciences focus on the state-society relationship. The concept of patrimonialism has also been used to correspond to a certain type of state that inspired by the state-society relationship that it pointed out. The possibilities and limitations created by the use of the concept in this way are the main problematic of this study. In this article, first of all, the genealogy of "patrimonialism" in the historical process will be tried to be revealed with the distinction between "tyranny and despotism" made within the canon of Western political thought. Then, it will be explained how the concept of patrimonialism corresponds to a state-society relationship in Max Weber's works. Finally, it will be analyzed how the concept of "neopatrimonialism" was introduced by Eisenstadt. In the conclusion part, the aspects of the concept that are based on the East-West distinction and are covered will be revealed. In addition, the methodological limitations of the concept of patrimonialism will be stated. It will be revealed that the aforementioned concepts are in an effort to define the basic characteristics of "statehood" with a Western-centered perspective, and it will be stated that these concepts lose their explanatory possibility.

Anahtar Kelimeler

Patrimonialism, Neopatrimonialism, State type

Kaynakça

• Ali Abou El-Haj, Rıfa’at. (2000). Modern Devletin Doğası. (Çev:Oktay Özel ve Canay Şahin). İmge Yayınevi
• Anderson, Perry. (1974). Lineages of the Absolutist State. NLB
• Apter, David ve Andrain, Charles F. (1995). Political Protest and Social Change Analizng Politics. MacMillian Press
• Aristoteles. (2018). Politika. (Çev: Özgüç Orhan). Pinhan Yayınları
• Bach, C. Daniel. (2011). Patrimonialism and Neopatrimonialism: Comparative Trajectories and Readings. Commonwealth & Comparative Politics, 49 (3), 275– 294
• Balandier, Georges. (2010). Siyasal Antropoloji. ( Çev: Devrim Çetinkasap). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Bendix, Reinhard. (1998). Max Weber: An Intellectual Portrait. Routledge.
• Braud, Philippe. (2017). Siyaset Sosyolojisi. (Çev:Ertuğrul Cenk Gürcan). İmaj Yayınları
• Brubaker, Rogers. (2017) Rasyonalite’nin Sınırları: Max Weber’in Sosyal ve Ahlaki Düşüncesi Üzerine Bir Deneme (Çev: Baysar Tanıyan ve Güney Çeğin). Phoenix Yayınları
• Chehabi, H.E. ve Linz, Juan J. (1998). A Theory of Sultanism 1: A nondemocratic rule. Chehabi, H. E. ve Linz, Juan J. (Ed). Sultanistic Regime, The John Hopkins Unviversity Press. 1.Baskı
• Clifford, Geertz. (1980). Negara: The Theatre State in Nineteenth-Centruy Bali. Princton University Press
• Delany, William. (1963). The Development and Decline of Patrimonial and Bureuacratic Administrations . American Sociological Quarterly, 7 (4), 458-501
• Divitçioğlu, Sencer. (2015). Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu. Alfa Yayınları
• Duverger, Maurice. (1986). Siyasal Rejimler. (Çev:Teoman Tunçdoğan) Sosyal Yayınları
• Eisenstadt, Shmuel N. (2005). Modernity in Socio-Historical Perspective. Eliezer Ben-Rafael ve Yitzhak Sternberg (Ed). Comparing Modernities Pluralism versus Homogenity, Brill Press.
• Eisenstadt, Shmuel N. (1956). Political Struggle in Bureaucratic Societies. World Politics 9 (1), 15-36
• Eisenstadt, Shmuel N. (1967). The Political Systems of Empires. The Free Press.
• Eisenstadt, Shmuel N. (1970). Readings in Social Evolution and Development. Pergamon Press
• Eisenstadt, Shmuel N. (1973). Traditional Patrimonialism and Modern Neopatrimonialism. SEGA Eisenstadt, Shmuel N. (2007). Modernleşme: Başkaldırı ve Değişim. (Çev: Utku Coşkun). Doğu Batı Yayınları
• Gellner, Ernest. (1969) The Great Patron: A reinterpretation of tribal rebellions. European Journal of Sociology, 10(1), 61-69
• Godelier, Maurice. (1966). Asya Tipi Üretim Tarzı ve Marksist Şemalara Göre Toplumların Evrimleri. (Çev: Atilla Tokatlı). Sosyal Yayınları
• Hamilton, Gary G. (1999). Tarihte Konfigürasyonlar:S.N. Eisenstadt’ın Tarihsel Sosyolojisi. Theda Skocpol (Ed). Tarihsel Sosyoloji Bloch’tan Wallerstein’a Görüşler ve Yöntemler, (Çev:Ahmet Fethi). Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• https://www.britannica.com/topic/patrimonialism, https://www.catholic.org/encyclopedia/view.php?id=5500, https://www.wordsense.eu/patrimonium/
• Joas, H. ve Beckert, J. (2006). Action Theory. J. Turner (Ed). Handbook of Sociological Theory, Springer Press (1.Baskı. s.259-286)
• Johnson, Harry M. (1998). A Short History of Sociology. Routledge
• Kalberg, Stephan. (2017). Max Weber’in Karşılaştırmalı-Tarihsel Sosyolojisi. (Çev: Adem Bölükbaşı). Phoenix Yayınları
• Labarriére, Jean- Louis (2011) .Tiranlık ve Despotluk. Philippe Raynaud ve Stephane Rials( Ed). Siyaset Felsefesi Sözlüğü. (Çev: İsmail Yerguz, Necmettin Kamil Sevil, Emel Ergun, Hüsnü Dilli). İletişim Yayınları
• Leibniz, Gottfried W. (2005). Theodicy Essays on the Goodness of God, the Freedom of Man and the Origin of Evil. (Çev: E.M. Huggard). Open Court Publishing Company
• Levine, N. Donald. (1981). Rationality and Freedom : Weber and Beyond. Sociological Inquary, 51 (1), 5-25
• Machiavelli, Niccola. (2008) The Prince. (Çev: James B. Atkinson). Hackett Publishing Company Mannheim, Karl, (2016). İdeoloji ve Ütopya. (Çev:Mehmet Okyayuz). Nika Yayınevi
• Marx, Karl. (1997). Kapital III. (Çev:Alaattin Bilgi). Sol Yayınları
• Marx, Karl. (2018). Grundirsse, (Çev:Sevan Nişanyan). Birikim Yayınları
• Montequieu. (2019). Kanunları Ruhu. (Çev:Berna Günen). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Murvar, Varto, (1971). Patrimonial-Feudal Dichotomy and Political Structure in Pre-Revolutionary Russia: One Aspect of the Dialogue Between the Ghost of Marx and Weber. The Sociological Quarterly, 12-Autumn, 500-524
• Oxford Latin Dictionary. (1968). Oxford University Press
• Platon.(2007). Yasalar. (Çev:Candan Şentuna - Saffet Babür). Kabala Yayınları
• Rommen, A. Heinrich. (1950). The State in Catholic Thought a Treatise in Political Philosophy. Herder Book Co.
• Roth, Guenther, “Personal Rulership, Patrimonialism, and Empire-Building in the New States” World Politics, C.20 N.2 , 1968
• Rousseau, Jean Jacques. (2013).Toplum Sözleşmesi. (Çev: Vedat Günyol). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Seçme Yazışmalar, Marx'tan Manchester'dekl Engels'e (Londra) 2 Haziran 1853
• Shils, Edward. (1976). Center and Periphery. Chicago Unversity Press.
• Shils, Edward. (2002). Merkez ve Çevre. (Çev:Yusuf Ziya Çelikkaya). Türkiye Günlüğü, 70, s.86-96
• Sukale, Michael. Kasler, Dirk. Boudon, Raymond. (2011). Max Weber. Massimo Borlandi vd.(Ed). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev:Bülent Arıbaş). İletişim Yayınları
• Sunar, Lutfi. (2012). Marx ve Weber’de Doğu Toplumları. Ayrıntı Yayınları.
• Turner, Byran. (1997) Max Weber ve İslam. ( Çev: Yasin Aktay). Vadi Yayınları.
• Wallerstein, Immanuel. (2010). A World-system Perspective on the Social Sciences. The British Sociological of Journey, 27(3), 343-352
• Weber, Max. (2012). Sosyal Bilim Metodolojisi. (Çev:Vefa Saygın Öğütle). Küre Yayınları.
• Weber, Max. (2012). Ekonomi ve Toplum C.1. (Çev: Latif Boyacı). Yarın Yayınları.