İstanbul’dan Basra’ya Kadar Uzanacak Demiryolu İnşası Hakkında Norel’in Layihası

Yıl 2016, Sayı: 6, 59 - 75, 30.04.2016

Bayram Nazır

https://doi.org/10.18795/ma.00817

Öz

Osmanlı Devleti’nde demiryolu yapımıyla ilgili ilk teklifler 1830’lu yıllara rastlar. Bu tarihten sonra başta İngiltere olmak üzere Avrupa devletleri Osmanlı ülkesinde demiryolu yapımıyla yakından ilgilenme gereği duymuşlardır. Böylece İngiltere doğunun zengin ham madde kaynaklarını kendi ülkesine aktarmayı hedefliyordu. Bu hedeflerin gerçekleşmesi ancak Anadolu, Asya ve Hindistan ile bir demiryolu ağı kurulmasıyla mümkün olabilecekti. Bu nedenle Osmanlı ülkesinde demiryolu yapımıyla ilgili birçok öneri ve layihalar hazırlanmıştır. Bu layihalardan biri de Norel tarafından 14 Şubat 1856 tarihinde Osmanlı Hükümeti’ne sunulmuştur. Norel bu layihasında Üsküdar’dan başlayıp Basra Körfezi’ne kadar uzanacak 2.500 km gibi oldukça uzun demiryolu inşası hakkında önerilerde bulunmaktadır. Bu hattın en mühim kısmı Üsküdar’dan başlayıp Basra’ya kadar olan bölümü olacaktı. Norel’e göre Anadolu’ya demiryolu inşası askerî, siyasî ve ticarî bakımdan Rumeli’ye demiryolu inşası kadar önemliydi.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Norel; Anadolu; Demiryolu; Basra

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• BOA., A.MKT. UM. 247-89.
• BOA., YEE, 38-103
• Araştırma Kaynakları
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat (1974). Osmanlı-İngiliz İktisadî Münasebetleri, I (1580-1838), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• GÜLSOY, Ufuk (1994). Hicaz Demiryolu, İstanbul: Eren Yayınları.
• ÖZYÜKSEL, Murat (1988). Osmanlı-Alman İlişkilerinin Gelişim Sürecinde Anadolu ve Bağdat Demiryolları, İstanbul: Arba Yayınları.
• IMBERT, Paul (1981). Osmanlı İmparatorluğu’nda Yenileşme Hareketleri, Türkiye’nin Meseleleri. çev. Adnan Cemgil, İstanbul: Havass Yayınları.
• ENGİN, Vahdettin (1983). Rumeli Demiryolları, İstanbul: Eren Yayınları.
• AKYILDIZ, Ali (1987). İzmir-Aydın Demiryolu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• OĞUZ, Mustafa (2007). II. Abdülhamid’e Sunulan Layihalar, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ORHONLU, Cengiz ve Turgud IŞIKSAL (1963). “Osmanlı Devrinde Nehir Nakliyatı Hakkında Araştırmalar, Dicle ve Fırat Nehirlerinde Nakliyat”, İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, 13(17-18): 77-102.